-лық (-лік), -дық (-дік), -тық (-тік) – ең өнімді жұрнақ. Аталмыш жұрнақ арқылы жасалған терлік, қолтық, кекілдік, шоқтық, шашалық, бұғалық, тізелік, желкелік, кеуделік, жаялық, үзеңгілік, жүгендік, құндыздық, шідерлік, ерлік, жаңбырлық, ауыздық т.б. сөздердің терлік, ауыздық тәрізді бірлі-жарымынан басқасы түгелдей жылқының дене мүшелерінің атаулары. Мысалы: Аттан секіріп түсем деп әрекет істемес үшін, көмірдей қара, жұп-жуан ұзын қос бұрымын ат үстіндегі жігіттің тақымының астынан өткізіп, аттың омыраулығынан мықтап ілмешектеп қойған [3,274 б.].
-гер (-кер) қосымшасы жалғануымен жасалған жылқы атаулары кездеседі. Мініскер, желіскер сөздері жылқының түрлі қасиеттерінің атауы болса, бапкер – кәсіп атауы. Құлагер, Маңмаңгер, Үркеккер дегендегі -гер жылқының түсін (кер) білдіріп тұр. Демек, бұл сөздердегі -гер қосымша емес, жылқының түсін білдіретін (кер) толыққанды сөз. Яғни, -кер, -гер жұрнақтары, біріншіден, жылқының түрлі қасиеттерін (желіскер, шабыскер) білдіретін, екіншіден, кәсіпті (бапкер) білдіретін сөздерде кездеседі.
Достарыңызбен бөлісу: |
