Ары мектеп педагогикасы
жүктеу/скачать 1,31 Mb.
|
Жоғары мектеп педагогикасы
- Бұл бет үшін навигация:
- Төртіншіден
| Біріншіден, қоғамда жүріп жатқан әлеуметтік-экономикалық қайта құрулар білім беру жүйесін, әдістемесі мен түрлі типтегі оқу орындарының оқу-тәрбие процестерін ұйымдастырудың технологиясын түбірінен жаңартуды талап етуде. Педагогикалық жаңалықты жасау, игеру және пайдалануға негізделген мұғалім мен тәрбиеші қызметінің инновациялық бағыттылығы білім беру саясатын жаңартудың құралына айналуда.
Екіншіден, білім беру мазмұнын ізгілендірудің күшеюі, пәндерінің көлемі мен құрамының үнемі өзгеріске ұшырауы, жаңа оқу пәндерінің енгізілуі жаңа ұжымдық формалар мен оқыту технологиясын үздіксіз іздестіруді талап етеді. Осы жағдайда мұғалімдер арасында педагогикалық білімнің ролі мен беделі арта түсіп отыр. Үшіншіден, мұғалімнің педагогикалық жаңалықты игеру және қолданылуға деген қатынасы сипатының өзгеруі. Оқу-тәрбие процесінің мазмұнын қатаң тәртіпке бағындырып қойған жағдайда мұғалімнің өз бетінше бағдарлама оқулық таңдаудан бұрын педагогикалық қызметтің жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалануға мүмкіншілігі болмады. Егер бұрынғы уақытта инновациялық қызмет негізінен жоғарыда ұсынылған жаңалықтарды практикада қолданумен шектелсе, қазіргі уақытта ол барынша баламалы, зерттеушілік сипат ала бастады. Сондықтан да мектеп, білім беру орны басшыларының қызметіндегі маңызды бағыттардың бірі мұғалімдердің енгізген инновациясына талдау жасап, баға беру, оны іске асыруға, қолдануға қолайлы жағдай жасау болуы тиіс. Төртіншіден, жалпы білім беретін оқу орындарының нарықтық қатынастарға енуі, жаңа типті сынып ішінде мемлекеттік емес оқу орындарының құрылуы нақты бәсекелестік ахуал туғызуда. Инновациялық бағыттылық белгілі бір жаңа енгізілімнің тиімділігіне баға беретіндей нақты критерийлерді пайдалануды қажет етеді. Педагогика бойынша зерттеу тәжірибелеріне сүйене отырып, педагогикалық жаңалықтың мынадай критерийлер жиынтығын анықтауға болады: жаңашылдық, оңтайлық, жоғары нәтижелік, бұқаралық тәжірибеде шығармашылықыпен қолдану мүмкіндігі. Инновацияның негізгі критерийі ғылыми педагогикалық тәжірибеге де баға беруде басшылыққа алынатын жаңашылдық деп білеміз. Сондықтан инновациялық процеске араласқысы келетін мұғалім қолға алған жаңалығының мәнін, оның жаңашылдығының деңгейін анықтап алуы тиіс. Біреулер үшін жаңалық болып табылатын құбылыс екіншілер үшін олай болмауы мүмкін. Осыған байланысты мұғалімдерді инновациялық процеске тартқанда олардың еріктілігін, тұлғалық ерекшелігін, дербестік-психологиялық сипаттамалары ескерілуі тиіс. Жаңашылдықтың бірнеше деңгейін бөліп көрсетуге болады. Олар: абсолютті, локальды-абсолютті, шартты, субъективті, танымдық деңгейі және қолдану аймағы бойынша. Критерийлер жүйесіндегі оңтайлық нәтижеге қол жеткізуге мұғалім мен оқушының жұмсаған күшінің шығыны мен қолданған тәсілінің тиімділігін айқындайды. Әртүрлі мұғалімдер әртүрлі еңбек жағдайымен бөлек оқушылар ортасында бірдей жоғары нәтижеге қол жеткізеді. Оқу процесіне педагогикалық инновацияны енгізіп, барынша аз дене, ой еңбегін және аз уақыт жұмсап жоғары нәтижеге қол жеткізу оның оңтайлығын білдіреді. Нәтижелік инновацияның критерийі ретінде мұғалім қызметіндегі оң нәтижелердің барынша тұрақтылығын білдіреді. Өлшемдегі технологиялық, нәтижені бақылау мен белгілеудегі, түсіну мен баяндаудағы тұтастық бұл критерийді, жаңа әдетін маңыздылығын, оқыту мен тәрбиелеудің тәсілдерін бағалаудың басты құралына айналдырады. Инновациялық бұқаралық тәжірибеде шығармашылықпен қолдану мүмкіндігі педагогикалық инновацияны бағалаудың критерийі ретінде қарастырылады. Шындығында құнды педагогикалық идея немесе технология шартты ерекшеліктерімен, күрделі техникалық жарақтандырылуымен немесе мұғалім қызметінің ерекшеліктерімен тар шеңберге тығылып, қолдану мүмкіндігі шектеулі болса, онда біз педагогикалық жаңашылдық туралы айта алмас едік. Инновацияны бұқаралық педагогикалық тәжірибеде қолданудың бастапқы кезеңі жекелеген мұғалімдер мен тәрбиешілердің қызметіне негізделмегенімен олар сыннан өтіп, объективті баға алған соң ғана жалпыға бірдей қолдануға енгізуге ұсынылуы мүмкін. Жоғарыда аталған критерийлерді білу және педагогикалық инновацияны бағалауда қолдана алу педагогикалық шығармашылыққа негіз қалайды. Арнайы әдебиеттерді және мектеп қызметінің тәжірибесін талдағанда оқу орнының жұмысында педагогикалық жаңалықты практикада қолдануға белсенділіктің төмен екендігін аңғарамыз. Ал, осындай педагогикалық инновациялардың іске асырылмай қалмауының ең кем дегенде екі себебін атауға болады. Бірінші себеп, инновацияның қажетті сараптама мен сынна өте бермейтіндігі. Екінші себеп, педагогикалық жаңалықты көбіне ешқандай алдын-ала ұйымдық, техникалық, тұлғалық, психологиялық қатынастар тұрғысынан да дайындықсыз енгізіледі. Áiëiì áåðó æ¾éåñií æåòiëäiðó øàðàëàðûíà ¸ëåóìåòòiê ò½ð¹ûäàí ºàðàï, õàëûºòû» ðóõàíè áàéëû¹ûí àðòòûðó¹à ñåáåï áîëàòûí íåãiçãi ïðîáëåìà äåï ºàðàó êåðåê. ²àçàºñòàíäà¹û áiëiì áåðó æ¾éåñiíi» àéìàºòûº äàìóû ìåìëåêåòiìiçäi» áiëiìäiëiê áà¹ûòûíäàãû ñàÿñàòûíû» å» àêòóàëüäû, àñà ìà»ûçäû áà¹ûòòàðûíû» áiði áîëûï ñàíàëàäû. Áiëiì áåðó æ¾éåñií ðåôîðìàëàó æà¹äàéûíäà áiëiì áåðó ìåí ò¸ðáèåëåóäi» æà»à ôîðìàëàðûí içäåíó, áàñºàðó æ¾éåñií æà»àëàíäûðó ìåêòåï æ¾éåñií áàñºàðóäû» òû» ¸äiñòåði æ¸íå áàñºàëàð æàëïû àíûºòàï àéòºàíäà áiëiì áåðó æ¾éåñiíäåãi ò¾áiðëi ¼çãåðiñòåðäi» áàñòàëóûíû» àë¹àøºû áåëãiëåði áîëûï òàáûëàäû. ²àçàºñòàí Ðåñïóáëèêàñûíû» “Áiëiì òóðàëû Çà»ûíû»" 4-øi “Áiëiì áåðó æ¾éåñií áàñºàðó” á¼ëiìiíi» 28-øi áàáûíäà áiëiì áåðóäåãi áàñºàðó æ¾éåñiíi» ìiíäåòi íàºòûëàíûï ê¼ðñåòiëãåí. Àòàë¹àí Çà»äà áiëiì ìåêåìåëåðiíå òîëûº ì¾ìêiíäiê áåðiëiï îòûð, àøûï àéòñàº, áiëiì ìåºåìåëåði îºó-ò¸ðáèå ì¸ñåëåëåðií iðiêòåï àëóäû, ¹ûëûìè, ºàðæûëûº-øàðóàøûëûº æ½ìûñòàðûí ¼ç áåòiìåí øåøå àëàäû äåëiíãåí. Äåãåíìåí, ºàçiðãi æà¹äàéäà áiëiì áåðó æ¾éåñií áàñºàðó ºàæåò åìåñ äåï àéòó¹à ¸ëi åðòå åêåíäiãií åñêåðãåí æîº. Áiëiì æ¾éåñií óàºûò òàëàáû ìåí ºî¹àì ñ½ðàíûñûíà ñàé æ½ìûñûí ¼çãåðòiï, áàñºàðóäû» æà»à æîëäàðûí òàáó êåðåê. ²½ðàìûíà ¼ñiðåòií áþäæåòòåí òûñ ìåêòåïêå äåéiíãi æ¸íå ìåêòåï ìåêåìåëåðiíi» æ½ìûñûí ºàäà¹àëàï îòûðóû ºàæåò. Áàñºàðó æ¾éåñi îñû àòàë¹àí ìåêåìåëåðäi» æ½ìûñûí ¾éëåñòiðiï, áàºûëàï îòûðó¹à òèiñòi. Êåéáið ìåêåìåëåðäi» æ½ìûñû áàºûëàóäàí øû¹ûï êåòêåí æà¹äàéäà àíûº áàéºàëàòûí êîììåðöèÿëûº ñèïàòºà èå áîëàäû, ñîíäûºòàí áàñºàðó æ¾éåñi äåð êåçiíäå àíûºòàï áàºûëàóäû ºàëïûíà êåëòiðiï îòûð¹àíû æ¼í. °ëåóìåòòiê-ýêîíîìèêàëûº æà¹äàéäû» ºèûíäû¹ûíà ñ¸éêåñ àòà-àíàëàðäû» á¸ði áiðäåé áàëàëàðûí æî¹àðû ä¸ðåæåäåãi áàëàëàð áàºøàñûíà áåðóãå, íå æà»à òèïòi îºó îðûíäàðû – ëèöåé ìåí ãèìíàçèÿ¹à îºûòó¹à æà¹äàéëàðû êåëìåéäi. Îñû ìûñàëäàí æàñòàðûìûçäû» ¼çií ºî¹àìíû» á¼ëóií áàëàëûº ºåçå»íåí-ຠáiëiï ¼ñåòiíi ¼êiíiøòi. ´ç ä¸ðåæåñiíäå áàñòàóûø áiëiì ìåí ä½ðûñ ò¸ðáèå àëà àëìà¹àí æàñ¼ñïiðiìäåð á¾êië ¼ìiði áîéûíà ¼çäåðií òîëûº äàìûìà¹àí àºûë-îé ¼ðiñi ò¼ìåí ä¸ðåæåäåìiç äåï åñåïòåéäi. °ðèíå, æ½ìûñøû ìàìàíäûãûíû» ìà»ûçûí ò¼ìåíäåòóãå áîëìà¹àíìåí, òàëàïòû äåãåí áàëàëàðäû» ¸ëåóìåòòiê æà¹äàéûíû» ò¼ìåíäiãiíåí æî¹àðûäà àòàë¹àí îºó îðûíäàðûíà ò¾ñóãå ì¾ìêiíäiêòåði êåëìåé, ºàçiðäå á¸ði ºàðæû¹à òiðåëãåí æî¹àðû îºó îðûíäàðûíà áàðà àëìàóû, áàñòàë¹àëû îòûð¹àí ¾ëêåí ¼ìið æîëûíû» áàñòàïºû êåçå»iíäå-ຠê¾éçåëiñêå ½øûðàóû – áàëà áîëàøà¹ûí, åë åðòå»ií îéëàð àäàìçàòòû òåðå» òîë¹àíäûðó¹à òèiñ, ìåìëåêåò ñàÿñàòûìåí äå ¾éëåñïåé ò½ð¹àíäàé. Á½ë ñ½ðàºòû» ò¾éiíií àç ºàìòûë¹àí æàí½ÿëàðäû» äàðûíäû áàëàëàðûíà òèiñòi ä¸ðåæåäå áiëiì ìåí ò¸ðáèå áåðå îòûðûï, ¼çäåði òà»äà¹àí îºó îðûíäàðûíà êåäåðãiñiç ò¾ñóãå ì¾ìêiíäiê áåðó, áîëàøà¹ûíà ñåíiì àðòó àðºûëû øåøóãå áîëàäû äåï åñåïòåéìií. ̽íäàé ò¸æiðèáåíi àëûñòàí içäåìåé-ຠ¼ç îáëûñûìûçäàí ìûñàë¹à êåëòiðñåê áîë¹àíû. Îáëûñ îðòàëû¹ûíäà àóäàíäàðûìûç áåí øàë¹àé åëäi ìåêåíäåðäåí ò½ðìûñû ºèûí, æà¹äàéëàðû ò¼ìåí, àç ºàìòûë¹àí æàí½ÿëàðäû» äàðûíäû áàëàëàðûíà àðíàë¹àí ìåêòåï-èíòåðíàò àøûë¹àí áîëàòûí, îíäà áàëàëàðäû ðóõàíè æà¹ûíàí äàìó ìåí êåñiïòiê ìàìàíäûººà áàóëóìåí ºàòàð äåíñàóëû¹ûí øûíûºòûðó¹à áàñà íàçàð àóäàðûëûï êåëåäi. Óàºûò æàéáàñàðëûºòû ê¼òåðìåéäi, ìåìëåêåòiìiçäi ¼ðêåíèåòòi åëäåðäi» àëäû»¹û ºàòàðûíà øû¹óû áiëiìãå áàéëàíûñòû åêåíäiãií àéòïàñຠòà, ¼ìiðäi» ¼çi ä¸ëåëäåï îòûð. Àë á¾ãiíäå àéíàëàìûçäà áîëûï æàòûð¹àí ¼çãåðiñòåðãå íàçàð àóäàðñຠ꼻iëiìiç òîëìàéòûí æàéëàðäû êåçäåñòiðiï êåëåìiç. ²àçiðãi ñ½ðàíûñºà äà áàéëàíûñòû áîëàð, äåãåíìåí, áiçäi» æî¹àðû áiòiì áåðåòií îºó îðûíäàðû ñû æûëäàðäà êîììåðöèÿëûº áà¹ûòòà äàéûíäàóäû ò¸ðòiïêå àéíàëäûðûï êåëåäi. Îñûäàí êåëiï “ñîíäà áiçäi» åëiìiçãå òåê ºàíà çà»ãåðëåð, ýêîíîìèñòåð ìåí àóäàðìàøûëàð ¹àíà ºàæåò ïå?" äåãåí ñ½ðàººà “ºàçiðäi» ¼çiíäå á½ë àòàë¹àí ìàìàíäûº èåëåði øåêòåí òûñ ê¼áåéiï êåòiï îòûð åìåñ ïå?" äåãåí æàºñû îé îðàëàäû. Àë íåãiçãi ìàìàíäûº, èåëåði: ì½¹àëiìäåð, ä¸ðiãåðëåð, º½ðûëûñøûëàð á¾ãií êåðåê áîëìà¹àíìåí, áîëàøàºòà æåòêiëiêñiç áîëûï ºàëàòûíäû¹û åøêiìäi äå îéëàíäûðìàé îòûð. ̸ñåëåíi» øûíäû¹ûíà êåëñåê, áàëàáàºøàäàí ò¸ðáèåëåíiï îòûð¹àí áàëäûð¹àíäàðäû» áåði ì¼íiñiíå ò¾ñiíáåé-ຠ¾ëêåíäåðäi» àéòóûíøà òåê ºàíà ºàðæû ºûçìåòêåði íå àäâîêàò áîë¹ûñû êåëåäi. Áàëàáàºøàëàð ìåí ìåêòåïòåð (ëèöåé, ãèìíàçèÿ) òåê æî¹àðû ëàóàçûìäû ìàìàíäûºòàð¹à, àë ºàðàïàéûì ìåêòåïòåð òåê ºàðàïàéûì ìàìàíäûºòàð¹à äàéûíäàï îòûð äåãåí îé¹à æåòåëåéäi. Àòàë¹àí ì¸ñåëåëåðäi» àðà æiãií àøºàíäà îáëûñòûº áiëiì áåðóäi áàñºàðó æ¾éåñiíi» æ½ìûñû äà îñû àëàëàï á¼ëóäi æîþ¹à áà¹ûòòàëóû êåðåê. Êåéáið ºàæåò ìàìàíäûºòàð¹à ñòàòèñòèêàëûº åñåï æ¾ðãiçñåê, áàñºà äà ºûçûºòû ìàìàíäûºòàð ò¾ðëåðií àíûºòàé êåëå òà»äàó æîëäàðûí ½ñûíó¹à áîëàäû. Á¾ãiíäå á¾êië ä¾íèåæ¾çiíäå êå»åñòiê ìåêòåïòåð æ½ìûñûíû» ìà»ûçäûëû¹ûíà ì¸í áåðåäi. Êåìøiëiê æàºòàðûíà ºàðàìàé, îíû» æàºñûëûº æà¹ûí äà ½ìûòó¹à áîëìàéäû. Ñîíû» áiði – áiëiì áåðóäi» æàí-æàºòûëû¹û; îäàí åøêiì äå ºîð áîë¹àí æîº, ì¸ñåëåí, Ïóøêèííi» ïîýçèÿñûí æàºñû áiëãåí ìàòåìàòèê òåê åñåï-ºèñàïòû öèôðäàí áàñºàíû áiëìåéòií ìàòåìàòèêêå ºàðà¹àíäà ¼ç ¼ìiðií ì¸íäi äå, ºûçûºòû, ìàçì½íäû ¼òêiçåäi äåï àéòà àëàð åäiê. Àë á¾ãiíäå, ¼êiíiøêå ºàðàé áiðæàºòû áiëiì áåðó îºóøûíû» àºûë-îé øå»áåðií òàðûëòûï äàìûòïàé ºàëàìà äåï ºàóiïòåíåìiç. °ðò¾ðëi ä¸ðåæåäåãi áiëiì áåðóäi áàñºàðó æ¾éåëåði áþäæåòòiê ìåêåìåëåðìåí ºàòàð êîììåðöèÿëûº ìåêòåïêå äåéiíãi áiëiì áåðó ìåêåìåëåði ìåí ìåêòåïòåðäi» äå æ½ìûñòàðûíû» ä½ðûñ æ¸íå òåðiñ æàºòàðûí àéûðûï, áàºûëàóäà ½ñòàó¹à òèiñ. Ñåáåái, îëàðäû» êåéáiðiíi» ºàðæû æà¹ûíàí ò¸óåëñiç áîëóûíàí áiçäi» áàëàëàðûìûç – ìåìëåêåòiìiçäi» áîëàøຠèåëåði çàðäàï øåãåòiíií ½ìûòïàéûº. Òåðiñ æàºòàðû àíûºòàëà ºàë¹àí æà¹äàéäà óàºûòòû áîñºà êåòiðìåé, áàñºàðó æ¾éåëåði îñûíäàé ìåêåìåëåðäi» æ½ìûñòàðûíà àðàëàñó¹à, ºàæåò áîë¹àí æà¹äàéäà òiïòi æàóûï òàñòàó òóðàëû øåøiì ºàáûëäàó¹à ìiíäåòòi. Êåéáið êå» òàðàë¹àí äiíè ìåêåìåëåðäi» øàìàäàí òûñ ê¼áåéiï, áàëàëàðäû» ñàíàñûí óëàï, àºûë-åñòåí àéûðûï, òåðiñ æîë¹à áà¹ûòòàóû áàñºàðó æ¾éåëåðiíi» áàºûëàìà¹àíûíàí, áîñ æiáåðãåíìåí äåï åñåïòåéìiç. Á½ë æåðäå ñàºòûº øàðàëàðûí åñòåí øû¹àðìà¹àí æ¼í, ñåáåái ¸»ãiìå áiçäi» åëiìiçäi» ¸çiðãå ¼çií ºîð¹àé àëìàéòûí àçàìàòòàðû – áàëà ò¼»iðåãiíäå áîëûï îòûð. ²àíäàé äà áîëñûí ìåêòåïêå äåéiíãi áiëiì ìåêåìåëåði ìåí ìåêòåïòåðäå ê¸ñiïòiê áà¹äàð áåðóäå äå ¼çiíäiê ºàéøûëûºòàð áîëóû ì¾ìêií. °ðáið áàëàíû» òîëûº ä¸ðåæåäå áiëiì àëó¹à º½ºû áàð. Á½ë òåê ºàíà ãóìàíèòàðëûº, ýñòåòèêàëûº, òåõíèêàëûº, æàðàòûëûñòàíó, º½ºûºòûº, ýêîëîãèÿëûº áiëiì àëó ¹àíà åìåñ, ñîíûìåí ºàòàð îëàðäû ì¸äåíèåòòi áîëó¹à, ¼çií-¼çi ñûéëàé áiëóãå, òàáè¹àò ïåí ºîðøà¹àí îðòàíû ñ¾þãå, àéíàëàäà¹û àäàìäàðäû º½ðìåòòåé áiëóãå ¾éðåòó äåãåí ñ¼ç. Åêiíøi æà¹ûíàí àë¹àíäà, àëäûíà áîëàøຠàçàìàòòû ºàëûïòàñòûðó ìåí ò¸ðáèåëåóäi ìàºñàò åòiï ºîé¹àí, æåêå ¼ç áåòiìåí ñ¾ðå àëàòûí ¸ðáið áàëàëàð ìåêåìåñi ºîëäàóäû ºàæåò åòåäi. ̽íäàé èííîâàöèÿëûº ìåêåìåëåðäi» áàñòàïºû º½ðûëó êåçå»iíäå ½éûìäàñòûðó æ¸íå ºàðæû-øàðóàøûëûº æà¹ûíàí ¼çiíå ñ¸éêåñ ºèûíäûºòàðû áîëàäû. Áàñºàðó æ¾éåñiíi» ìiíäåòi îñûíäàé êåçå»äå îºó ìåêåìåëåðiíå ê¼ìåê ê¼ðñåòó áîëûï òàáûëàäû. Åãåð ¸ðò¾ðëi ñåáåïòåðãå áàéëàíûñòû æà»à ìåêåìåíi» æ½ìûñû íå îíû» èííîâàöèÿëûº îéëàðû êåäåðãiãå ½øûðàï, æàáûëûï ºàëó ºàóïi áàéºàëñà, áàñºàðó æ¾éåñiíi» áàñøûñû ºàòåëiêòi òóäûð¹àí ñåáåïòåðäi äåð êåçiíäå àíûºòàï, æàºñû áàñòàìàíû èãåðóãå ºîë ¾øií áåðóãå ê¼ìåêòåññå ¹àíà ìåêåìå æ½ìûñû ¼ç í¸òèæåñií áåðåði ñ¼çñiç. ̽íäàé øàðàëàðäû iñêå àñûðóäà äåìåóøiëåðäi», øåòåë íåìåñå ¼çiìiçäi» êîììåðöèÿëûº æ¾éåëåðäi» ê¼ìåãiíå ñ¾éåíãåí æ¼í. Áiðຠì½íäàé ê¼ìåê íàºòû æ¼íå ¼ç àäðåñiíå áà¹ûòòàëó¹à òèiñ. Áàñºàðó æ¾éåñiíi» æ½ìûñû äà àðàëàñó ºàæåò áîë¹àí æà¹äàéäà äåìåóøiëiê ê¼ìåêòåðäi ¼ç îðíûìåí òàðàòûëûï áåðóií ºàäà¹àëàó áîëûï òàáûëàäû. Áiçäi» åëiìiç ºèûí êåçå»äi áàñòàí êåøiðóäå. ²àçiðãi øåøóãå òèiñ ì¸ñåëåëåðäi» áîëàøàºòà æåìiñií òåðåòií ¼ç áàëàëàðûìûç. Îëàð ºàíäàé àçàìàò áîëûï ¼ñåäi, òó¹àí Îòàíûí ã¾ëäåíäiðó ¾øií íå iñòåé àëàäû, ìåêòåï ïåí áàëàáàºøàëàðäà îñû áà¹ûòòà ºàíäàé øàðàëàð æ¾ðãiçiëóäå, îëàðäû êiì, ºàëàé, íåãå îºûòûï æàòûð äåãåí ñèÿºòû ñ½ðàºòàðäû» æàóàáûí ºàçiðäåí áàñòàï îéëàí¹àí ä½ðûñ äåï åñåïòåéìií. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|