Бір кездерде Үлы даланы жеке, дара билеп-төстеген түркілер тағдыр тал- қысына түсіп, өздер ін ің әуелгі тамырынан ажырап, әр түрлі ұлыстарға бөлініп кетті. Қорқыт өмір сүрген уақыт— VIII ғасырдың соңы мен IX ғасырдың бас кезі деп шамаланады. Бұл кезеңнің ерекшілігі сол, тұрандық- тардың басым бөлігі әлі мұсылман емес болатын-ды. Ислам діні ел іш іне енді ғана тарай бастаған еді. Қандай дін болса да, қарапайым халықтың са- насына бірден сіңіп кете койған жоқ. Қытайлықтардың буддизм ді мойындамай, оған қарсы жанқиярлық күрес ж үргізгені тарихтан мәлім жәйт. Бұл — VI, VII ғасырларда болған жағдай. Біздің ғасырымыздың басын- да, Орталық Шығыста несторианизм де бөтен дінге қарсы қатты қарсылык көрсеткен. Қорқыт - заманы тек түркі империясының құлауымен ғана есте қалмай- ды. Бұның тағы да бір тарихи ерекшелігі бар. О л - түркілер өміріне бұған дейін бейтаныс болып келген ислам дінінің енуі. Тәңір дінінің өкілі Қорқыт жаңа дінді қабылдай алмады. Ш. Уәлиханов былай деп жазады: “Қобызда ойнауды тұңғыш үй рен ген - Қорқыт. Әрі ол ең алғашқы бақ-
24 Асанбай А С Ң А Р О В сы” Былайша айтканда, “Тәңірі” идеологиясын ұстанған жан. Ислам діні алғашқыда көш пенділердің өміріне зорлы қпен, қарудың күшімен ендірілді. Тәңірге табынған ел исламды бірден қабылдай алған жоқ. Бұл дін олардың әдет-ғұрыптарына, мінез-құлқы мен психологиясына, ғасырлар бойы калыптасқан өмір салтына жат еді. Қорқыт болашақты болжай білген ұлы ойшыл. Ол батыр да, сарбаз да болтан емес. Қарапайым тана қобызшы. Оның қобызбен тартқан күйлері осы күнге дейін жеткен. Әрбір тындаган сайын рухынды асқақтатып, өз ха- лқыңа деген перзенттік махаббатынды оятады.
