да келмеді. Осынау жанқиярлық күрестің арқасында олар арабтарды Жетісуға қарай өткізбеді. Түркеш қағанатының қуаты Сұлу ханның қайрат- жігері арқылы арта түсті. Ол Талас (Тараз) қаласын астана деп жариялады. Қала әскерінің бастығы болып Жебей ханның жақын адамдарының бірі та- ғайындалды. Қандай дінді болса да халық бірден қабылдаған жоқ. Сондықтан күш көрсетуге тура келді. Ал оған қарсы тұрғандар қатыгездікпен жазаланды. Мұндай қаталдық иуда, христиан, будда, тіпті ислам дінін таратқан уақыт- тарда да болғаны мәлім. Қанш а қатігездігі болса да елге енген дін өркениетті өзімен бірге ала келді. Тарихтан тағы да бізге белгілі жайт Таң империясы да буддизмге өршелене қарсы тұрған жоқ па? Будда ілімін жақ- тағандар қатты қудаланды. Сондықтан Сұлудың ислам дініне қарсы тұруы
22 ________ Асанбай А С Ң А Р О В — сол кезгі замананың занды құбылысы. Сұлу 738 жылы ауыр науқастан дүние салды. Ол өлген со ң Түркеш қағанаты өзінің алып күш-қуатынан айырыла бастады. Осыдан-ақ кез кел- ген мемлекеттің қалыптасуы мен өркендеуінде ж еке, дара тұлғалардың ерекше ықпалы бар екенін аңғарамыз. Сүлудың өлімі мен түркеш тердің өз іш індегі қырқысуы мемлекетті әлсіретті. Қылышын жалаңдатқан арабтарды қуып шығып, соғдылардан кегін қайтаруға тырысып баққан үмітін өшірді. Самарқан, Шаш, Фараб шаһарларын арабтар басып алды. Осылайша арабтардың Орта Азияны жаулап алу жорығы аяқталды. Соғдылар соққы жеп үлы даладан ығыстырылып, Хорасан провинциясының қүрамына кірді. Көптеген ел ата-баба дініне қайта оралды. Арабтар бөле-жармай бүкіл елді билеп-төстеді. Өйткені кеудесін оққа тосып, туған даласын қорғайтын,
