Қаңқасы. Қосмекендiлердiң құрлықта тiршiлiк етуiне байланысты қаңқасының барлық бөлiмдерiнде өзгерiстер бар. Жер бетiндегi тiршiлiгiне сәйкес ми сауыты (көпшiлiгiнде) өмiр бойы шемiршектi күйiнде қалады. Бас жамылғы сүйектер аз кездеседi. Басты үстiңгi жағынан төбе және маңдай сүйектер қоршап жатады. Тiл асты доғасының, желбезек доғасының өзгерiске ұшырауы тiл асты пластинкалардың тууына себебiн тигiзедi.
Омыртқа жотасы - мойын, дене, сегiзкөз және құйрық бөлiмдерiнен тұрады. Мойын бөлiмi бiр ғана омыртқадан тұрады, дене омыртқалары 7-100-ге дейiн болады. Мысалы,ең азы –7, ал аяқсыздарда 100-ден асады. Сегiзкөз бөлiмiнiң омыртқасы бiреу ғана, ал аяқсыздарда тiптi болмайды. Құйрық бөлiмi құйрықты қосмекендiлерде айқын бөлiнген, ал құйрықсыздарда уростил деген бiр ғана сүйекшеден тұрады. Қабырғалары нашар дамыған немесе жойылып кеткен. Нағыз қабырға тек қана аяқсыздарда ғана болады. Құйрықсыздарда қабырға мүлдем болмайды. Қабырғалардың болмауына сәйкес олардың көкiрек қуысы болмайды.
Аяқ қаңқалары құрлықта тiршiлiк ететiн омыртқалылардың аяқ қаңқасына ұқсайды. Алдыңғы аяқтары тоқпан жiлiк, қары жiлiк, ол екi сүйектен тұрады: шыбық сүйегi мен шынтақ сүйектерiнен құралады, алдыңғы аяқтарында қол басы сүйектерiнен тұрады. Артқы аяқтарында ортан жiлiк, ол жамбас белдеуiне жалғасады, асық жiлiк шыбығынан тұрады, артқы аяқтарында – табан сүйектерiнен тұрады. Қосмекендiлердiң алдыңғы және артқы аяқтары алғашқы бес саусақты болған, ал қазiргiлерiнде саусақ аз болуы ықтимал. Құйрықсыз қосмекендiлердiң артқы аяқтары ұзын болып келедi, өйткенi олар суда жүзiп жүру үшiн қажет және саусақтарының арасы жүзгiш жарғақтармен қосылған.
Иық және жамбас белдеулерi балықтардiкiмен салыстырғанда әлдеқайда жақсы дамыған. Иық белдеуi негiзiнен мына сүйектерден құралады: жауырыннан, бұғанадан, каракоидтан. Осы айтылған иық белдеуiнiң үш сүйегiнiң ұштары тоқпан жiлiктiң басына келiп жалғасады. Қосмекендiлерде дамыған қабырғалардың болмауына байланысты, көкiрек қуысы болмайды. Жамбас белдеуi үш сүйектен қалыптасқан. Ұзын мықын сүйегi (подвздошной), шап сүйегi (ловковый), шонданай сүйегi (седалешной). Осы сүйектердiң ұштары түйiсiп, жамбас шұңқырын құрайды. Жамбас белдеуi өзiнiң ұшымен сегiзкөз омыртқасымен жалғасады. Сондықтан қосмекендiлердiң артқы аяғы, балықтардың бауыр жүзгiш қанаттарынан гөрi бекiнiстерi мен сүйенiштерi әлдеқайда мықты болады.
Ет жүйесi. Балықтардың ет жүйесiмен салыстырғанда қосмекендiлердiң ет жүйесi ерекшелеу. Өйткенi бiрiншi рет омыртқалы жануарларда аяқтарының пайда болып, соның көмегiмен жер бетiнде қозғалуында. Сондықтан алдыңғы, артқы аяқтарында күштi еттер дамиды және қозғалысына байланысты еттер жiктелген. Ал балықтардың еттерiндегi сегменттi бөлiну оларда сақталмаған. Қорыта айтқанда осы қосмекендiлерде пайда болған ет жүйесi, эволюцияның даму барысында күрделенiп, жiкке бөлiнiп жоғарғы омыртқалы жануарлар – бауырымен жорғалаушылардың, құстардың және сүтқоректiлердiң ет жүйесiнiң негiзiн қалайды.
