60. Қаржылық есеп беруге талдау жаса,құжаттарды тексеру Қаржылық есеп беру басқарушы органдардың жұмысын және субьектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражатының болашақтағы ағындарын бақылауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық шешеімдерді қабылдауға пайдалы ақпараттар береді.
Қаржылық-есеп операцияларына байланысты құжаттар:
есеп шоттар;
ақшалық-есептік чек кітапшаларын беру туралы өтініш;
«Аудит» пәні бойынша тәжірибелік тапсырма жауаптары.
1.Ситуациялық тапсырма: Кәсіпкер Г. Оның барлық жол шығындарын өзі төлей отыра, аудиторымен бірге саяхаттайды. Ол саяхат барысында әрі пайдалы, әрі жағымды жұмыспен айналысады: әр түрлі кәсіпорындардың қызметіне үлестік қатысу мүмкіндігін іздестіреді. Ал аудитор оған капитал салымдарын жасау мәселелері бойынша кеңестер жасайды. Сонымен қатар, аудитордың міндетіне кәсіпкер олардың мүшесі болып табылатын серіктестердің жылдық есептерін тексеру де жатады. Аудитордың кеңесші және тексеруші ретіндегі іс-әрекетінің қаншалықты заңды екендігін анықтау қажет. Оқиғаға баға беріңіз.
ШЕШІМ: Олай тек капитал салым жасау мәселелерін айтпай, Аудиторлар өз міндеттерін орындауда жоғары кәсіби және моральдық сапаларын танытуы керек, өз қызметінің барлық түрінде дәл әрі жан-жақты ойластырылған өз пікірін қалыптастыруы қажет.
Жоғары сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз ету үшін аудиторлар халыкаралық аудит стандарттарының негізінде, аудиторлық фирма жұмысының спецификасы (ерекшелігі) ескерілетін және тексеру жүргізудің нақты процедураларының, аудиторлық дәлелдеулер жинаудың, оларды құжаттаудың, клиентпен өзара қарым-қатынас саясатының, ішкі бақылаудың және фирманың ішкі қорытынды есебінің мазмұны ашылып көрсетілетін өздерінің ішкі стандарттарын жасауға тиісті.
2.Ситуациялық тапсырма: Аудитор өзінің әріптесімен клиенттерінің бірінің әлі жарияланбаған балансын талқылауда.
Ол құпия сақтау міндетін қаншалықты бұзғандығын анықтау қажет.
ШЕШІМ: Құпияны сақтау. Аудитор клиенттің ерекше рұқсаты болмайынша ешқандай құпия ақпаратты жарияламауы керек және мамандығына нұқсан келтіретін әрекеттерге бармауы керек.
Атап айтқанда:
• клиент талап етсе де, оған бухгалтерлік және басқа да құжаттарды қайтарып беруден бас тарту;
• кәсіби қызмет барысында нәсілдік, жыныстық ұлттық белгілері мен ұстанатын діни сенімдеріне қарай кемсітушілікті (дискриминация) жүзеге асыру;
• тексеру барысында егер клиент аудитордан мемлекеттік аудиторлық стаңдарттарды және нормаларды сақтауын өтінетін болса, онда клиенттін тілегіне қарсы мемлекеттік стандарттар мен нормалардысақтамауы керек.Себебі, нағыз шынайы фактілерді ашуда мемлекеттік стандарттар мен нормалар дәрменсіздік танытуы ықтимал.Аудитор кейбір жағдайда шынайы фактілерді әдеттен тыс әдістермен ашуы мүмкін;
• бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептемесінің тіркеліміне жалған жазбаларды енгізуге келісім бермеуі керек;
• басқа тұлға туралы ақпаратты тапсырғаны үшін клиенттен комиссиялық алым алу немесе клиенттерді тартқаны үшін басқа біреуге төлеу;
3.Ситуациялық тапсырма: Аға аудитор аудит жүргізу барысында қатардағы аудиторға клиент-ұйымның салық салу есептерін тексеру туралы тапсырма береді. Тексеру аяқталған соң nor аудитор ешқандай кемшіліктер анықталмағандығын баяндайды. Осыдан бір апта өткен соң қорытынды да дайын болады.
Екі ай өткен соң салық инспекциясы тексеру жүргізіп, клиент-ұйымның салық есептерінен бір қатар кемшіліктер анықтайды. Ал клиент-ұйым салықтарды қосымша төлеуге және айыпппұл төлеуге міндеттеледі. Бұл жағдайға не себеп болғандығын анықтау керек.
ШЕШІМ: Салық заңы мәселелерінің білмеуіне байланысты қателер. Мұндай қателерге жол сапарлар бойынша шығындар, норма шегінде емес банктік несиелер бойынша есептелген пайыздардың өкілеттік шы-ғындары жатады. Осы сияқты қателерді не аванстың есеп беруді тікелей тексеріп, не нормаланған шығындар бойынша сәйкес есептеулерді және оларды өзіндік
қүнға жазылуын тексеру арқылы анықтауға болады. Бұл жерде салықтар мен міндетті төлемдердің дұрыс есептелмеуін де атап өтуге болады.
Аудитор алаяқтық пен қателер фактілерін болдырмауға жауапты болмайды. Алайда Аудитор кез келген кәсіби қызметін жүзеге асырғанда
адал әрі объективті болуы керек, мүдделердің сәйкеспеуінен болатын дау-жанжалдарға араласпай, фактілерді ойдан құрастырып бұрмаламауы қажет. Клиенттің салық төлеуден жалтаруы, жалған жазылған есептік жазбалар, қаржылық есеп берудегі жаңылыс ақпараты барын біле тұра жасырған аудитор қабылданған адалдық пен объективтілік ережелерінің рухы мен атына нұқсан келтіреді.
Ситуациялық тапсырма :Есеп. Келесі шаруашылық операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын құру.