186
Япыр
-
ай!
Бұл қызды енді қайтсе екен? Көзін қайтіп жойса екен?
Буындырып өлтірер ме еді? (Ж. Аймауытов) –
күйіну.
–
Ойпырмай,
асауға жүгенсіз мініп мына Шымырбайдың баласы
жүрек жұтқан екен
(С. Мұратбеков) –
таң қалу.
Апыр
-
ай,
жақсы ән еді, –
деді Бердібек (М. Мағауин) –
өкіну,
қимау.
–
Тіфу!
–
деді Едіге жеркеніп (М. Мағауин) –
жиіркену.
Тфу,
ең оңбаған, ең жексұрын
адам онда (С. Мұратбеков) –
жек
көру, көңілі қалу, түңілу.
Адам эмоциясының түрлі реңкін бере алатын, яғни көпмәнділік
қасиетке одағайлар сөйлеу ситуациясы, сөйлемдегі контекст және
интонация арқылы ие болады. Көпмәнді одағайлардың әрқайсысы
жұмсалу ыңғайына қарай әр түрлі интонациямен айтылады. Интонация
сөздің, сөйлемнің неше алуан құбыла айтылуын қамтиды, бірақ ол
құбылыстарды жазба мәтіндегі нұсқада толық беру мүмкін емес. Тек
сұраулы, лепті сөйлемдерді тыныс белгілері арқылы ажырата аламыз.
Тілімізде
сөйлем түрлері интонация арқылы да жасалады, интонация
сөздің мағынасын да өзгертіп жібереді. Сондықтан интонацияны әрі
фонетикалық, әрі морфологиялық, әрі синтаксистік тұрғыда тануымыз
керек. Төмендегі екі сөйлемдердегі
ойбай
одағайларының интона
-
циялары
бір
-
біріне мүлде ұқсамайтыны сөзсіз.
–
Достарыңызбен бөлісу: 
