Қазақ тіліндегі эмоционалды


«Қақ басқа салып жіберейін бе?»



Pdf көрінісі
бет172/218
Дата08.11.2023
өлшемі57,39 Mb.
#190142
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   218
Байланысты:
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19

«Қақ басқа салып жіберейін бе?», 
«Қартқожа бар ма? Шық бері!» 
деген сөйлемдердегі эмоциялық 
реңк контекссіз
-
ақ байқалады.
«Балаға ара түсесің», «Кінегені 
берсін» 
т.б. сөйлемдердегі эмоцияны оны қоршаған тілдік ортада, яғни 
контекс арқылы ғана ажыратуға болады. «Контекс –
қарым
-
қатынас 
жасаудың қажетті шарты. Қарым
-
қатынас жасау тілден тысқары 
жағдайларды да қамтиды. Сондықтан тілдік контекспен қатар, тілден 


206 
тысқары тұратын контекс (сөйлеу кезіндегі әр түрлі жағдайлар) те бар

Сондай
-
ақ тілдік жамылғышы бар контекспен қатар тілдік жамыл
-
ғышы жоқ (тілдік тұрғыдан бейнеленбеген) контекс те болады. 
...Контекс тіл ғылымында зерттеудің объектісі болумен қатар, зерт
-
теудің тәсілі ретінде де түсініледі» [
7
, 176].
Эмоционалдылыққа байланысты ара жігі ашылмаған, дәл анық
-
тамасы берілмеген мәселелер қазақ тіл білімінде
аз емес. Біз зерттеу 
жұмысында Е.М. Вольфтың «Функциональная семантика оценки. 
Текст» атты монографиясында эмоцияға қатысты келтірілген: «...эмо
-
цияны білдіретін тіл және
эмоцияны сипаттайтын тіл...» деген пікірін 
басшылыққа аламыз [1
11, 77].
 
Яғни, эмоцияны білдіру бар да, 
эмоцияны сипаттау бар. Ж. Аймауытов шығармасынан алынған 
төмендегі мысалдарға назар аударайық. 
Қартқожа көрген қорлығын 
жылап келіп,
 
әкесіне айтты

(Ж. Аймауытов, Қартқожа)

Әкесі Жұман 
назаланып,
 
атына мініп, Қаржасбайдікіне барды
(Ж. Аймауытов, Қартқожа)

Байға мән
-
жайын түсіндіріп
 
айтып еді, баласына


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   218




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет