Қазақ тіліндегі эмоционалды
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
- Бұл бет үшін навигация:
- Бәлі! – мадақтау, қошеметтеу, разы болу, қоштау, таңырқау, таңдану. Оһо!
- Әттең! – өкіну. Әттеген - ай! – өкіну. Қап!
- Әттеген - ай!.. Шұрқанды салатын едік! Қап!..
| Алақай! Ура!
– қуану, шаттану. Паһ! Паһ - паһ! – сүйсіну, таңдану. Бәрекелді! – сүйсіну, қоштау. Бәлі! – мадақтау, қошеметтеу, разы болу, қоштау, таңырқау, таңдану. Оһо! – таңдану. Мысалы, - Семейде мұғалімдер курсы ашылғалы жатыр. Расход – қазынадан. Хат танитын жігіттер алына береді депті. Бізге де кісі жібер деп қағаз келіп отыр. - Ой, алақай - ай! Қалай, қашан бару керек екенін сұрап алды. ...Қартқожада ес қалған жоқ. Келген жұмысын тез бітіре сала, тымақты шекеге салып, арсалаңдап ауылға тартты (І. Жансүгіров) – шаттану. Құндақбай қойнынан бөтелкені суырып дастарханға дік еткізді. – Өп бәлі, азамат! – деді Сүлеймен «бержабай» (І. Жансүгіров) – разы болу. Лабақ - ахун одан сайын аруақтанып, домбыраға шүйлігіп терме сөзді нөсерше төгіп бұршақша боратты. Шәріптің делбесі одан сайын қозып: – Пах, пах! Бас! Аяма! – деп қиқулады (С. Елубаев) – қошеметтеу, делебесі қозу. Тек жағымсыз эмоцияны білдіретін одағайларлар: Әттең! – өкіну. Әттеген - ай! – өкіну. Қап! – өкіну. Тәйірі! – наразы болу, 33 ренжу, кею. Түге! – наразы болу, ренжу. Піш! – менсінбеу, жақтырмау. Пішту! – менсінбеу, жақтырмау. Мысалы, Тиегі тырсылдап келіншек тұсындағы жібек кілемге ілулі арғын домбыра тұр екен. Сатанның көзіне оттай басылды. Көптен домбыра тарпаған. «Әттең!..» деді (І. Жансүгіров) – өкіну. – Егер біз осыған шейін ілінбей кеткенде... Әттеген - ай!.. Шұрқанды салатын едік! Қап!.. (І. Жансүгіров) – өкіну. – Қап! – деп Тәуке бармағын тістеді (І. Жансүгіров) – ызалану. Пахраддин жүгіре алмады. Демікпесі ұстап ырсылдап қалды. Кеудесін әрең сүйреп сусыма құм төбеге көтерілді - ау итшілеп. Қайда, бұл кезде Балқияның әлдеқашан қарасы батқан - ды. – Қап, мына бейбақтың азабы - ай! – деді, төбе үстінде іркіліп, ұшы - қиырсыз шалқар құм әлеміне көз жіберіп тұрып (С. Елубаев) – налу. Бірқатар одағайлар көпмәнді болып келеді де, қолданылу ыңғайы - на қарай кейде жағымды, кейде жағымсыз эмоцияны білдіреді. Олар: Ай! – таң қалу, қорқу, ауырсыну. Әй – таңдану, таңырқау, өкіну, күмәндану, наразылық білдіру, ренжу, кею. Астапыралда! – таңдану, қорқу, шошу, үрейлену. Ой! – қуану, ызалану, күңірену. Ойбай! – қуану, абдырау, үрку, қорқу, шошу, үрейлену. – Япырмай! – армандау, өкіну, таңдану, ынтығу, үрейлену. Көтек! – мазақ қылу, әжуалау, шошу, қорқу. Әрі жағымды, әрі жағымсыз эмоцияны білдіретін бұл одағай - лардың мағыналары контекс ішінде, не жағдаятта анықталады. Төмен - дегі мысалдардан ай одағайының бірінші жағдайда таң қалуды, ал екінші жағдайда қорқуды білдіріп тұрғандығын контекске қарап ажыратуға болады. 1) Досан таңырқап қарап отырып: – Ай, тегі пенде болмассың, сайтан шығарсың! – деді (І. Жансүгіров) – таң қалу. 2) – Ай, ер - ай! Неге соғар екен ісің!? (І. Жансүгіров) – қорқу. Көбінесе күтпеген жағдайдағы адамның көңіл - күйінің өзгеруіне қарай қолданылатын ой одағайы төменде қуану, күңірену, ызалану сияқты түрлі эмоциялық күйді білдіріп тұр. 1) – Ой, Сатан ғой! – деп сиыршы да саңқ ете түскенде шешесі қанатын жая жүгірді. Сатан аттан түсіп аймаласып көрісіп жатыр (І. Жансүгіров) – қуану. 2) жүктеу/скачать 57,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|