жаттау қабілетін күшейтетін нәрселер

жаттау қабілетін күшейтетін нәрселер

«Үмбетімнің ең абзал амалдарының бірі Құранды қарап оқу» деген хадис Құранды қарап оқудың қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Шаддад ибн Хаким түсінде дүние салған бауырларының бірін көреді де: «Не нәрсені пайдалы деп таптың?» – деп сұрайды. Сонда марқұм «Құранды қарап оқу» деп жауап берген екен.

Білім алушы кітапты қолына алғанда: «Дүниеде жазылған және жазылатын әріптер санындай «бисмиллаһ субхана Аллаһи уәл хамду лилләһи уәлә иләһа иллә Аллаһу уә Аллаһу акбар, уәлә хаулә уәлә қулләтә иллә билләһил Ъалиил Ъазымил Ъазизил Ъалим» деп айтуы қажет.

Және әрбір парыз намаздан кейін: «Әманту билләһил Уахидил Ахадил Хаққил Мубини, уахдаһу лә шарикә ләһу, уә кафарту бимә сиуәһу» деген жөн.

Сондай-ақ, Пайғамбарымызға көп салауаттар айтса тіпті орынды болмақ. Пайғамбарымыз барша дүниеге рақым ретінде жіберілген.

Мен Уакиъге жадымның нашарлығын, Шағым еттім, нұсқады ол күнәларды.

Жаттау деген Құдайдың кеңшілігі,

Күнәһарға берілмес, сірә, мәңгі, – деп айтылған екен.

Мисуак қолдану, бал (әсел) ішу және күнжітті қантпен жеу адамның жаттау қабілетін арттырады. Күн сайын аш қарынға жиырма бір түйір қызыл мейіз жеу де жаттау қабілетін күшейтіп, көптеген ауруларға ем болады. Және қақырық пен бойдағы ылғалды азайтатын нәрселерді пайдалану еске сақтауды күшейтеді. Ал қақырық шығаратын барлық нәрсе ұмытшақтыққа әкеп соғады.

Күнәлі істер де жаттау қабілетін әлсіретіп, ұмытшақтықты тудырады. Дүние үшін уайым-қайғыға салыну, үздіксіз жұмысбастылық пен сыртқы дүниемен көп қарым-қатынас жасау ұмытшақтықты тудырады. Дүниенің уайымы жүрекке қараңғылық әкеледі. Ал ақыреттің уайымы жүрекке нұр береді. Оның әсері намазда білінеді. Дүние уайымы адамды жақсылықтан тосады, ал ақырет уайымы жақсылыққа жетелейді. Намазды ынтамен оқу және білім алумен шұғылдану уайым-қайғыны сейілтеді. Шейх имам Насыр ибн Хасан әл-Марғинани өзінің қасидасында:

Әй, Насыр Хасанұлы, әр білімге Жәрдем сұра Алладан бар күніңде.

Сол ілім жүрек жүгін жеңілдетер,

Басқаға арқа сүйеу болар бекер, – дейді.

Шейх ұлық имам Нажмаддин Омар ибн Мұхаммед ибн Ахмад ән-Насафи күңіне: Жанарымен арбаған, тұтқын еткен, Жүзі нұрлы, жанары отты неткен. Тұтқын етті тартымды бір бойжеткен, Суреттеуге оны қай ақыл жеткен.

Ғафу еткін, бол маған кешірімді, Ілімменен сырларын аштым оның.

Фазилет пен тақуалық алуменен,

Махаббатын көңілден бастым оның, – деген екен.

Көк кориандр мен қышқыл алма жеу ұмытшақтыққа әкеп соғады. Сондай-ақ асылған адамға қарау, қабірдегі көк тас жазуларын оқу, шынжырланған түйе керуені арасынан өту (адамның жүйкесіне кері әсері болғандықтан), жерге бүргені тірі күйде тастай салу, желке шұқырына хижама жасау (қан алдыру, миға зияны тигендіктен) да есте сақтау қабілетіне кері әсерін тигізбей қоймайды.

Бұлардың барлығынан сақ болыңыздар.

Несібе шақыратын, оны бөгейтін және көбейтетін, сондай-ақ ғұмырды ұзартатын нәрселер

Бұл хадистен күнә жасау ризық-несібеден қағылуға себеп болатындығын көріп тұрмыз. Мәселен, жалған сөз сөйлеу. Жалған сөз кедейлік шақырады. Бұл жайлы арнайы хадис те бар. Сондай-ақ таңғы ұйқы да ризықтан қағады. Көп ұйқы ризық пен білімді жоғалтуға себепші.

Адамдардың қуанышы – киім кию төркіні. Білімдерді жинау болса, ұйқыны тәрк етуде, – деп айтылған.

Және де:

Сондай-ақ:

Тура жолға түскің келсе, бауырым,

Түнде ұйықтама, бұл уақыттың тәуірі.

Енді қанша түнде ұйықтай бересің?

Өміріңнің зулап барады кемесі, – деп айтылған.

Жалаңаш ұйықтау, жалаңаш дәрет сындыру, жүніп күйде тамақтану, жамбастап жатып тамақ жеу, дастарханда шашылған (нан мен тамақ) қиқымдарына мән бермеу, пияз бен сарымсақ қабығын өртеу, үйді түн мезгілінде сыпыру, қоқысты үйде қалдыру, шейхтардың алдына түсіп жүру, ата-ананы аттарын атап шақыру, қолына түскен жантақпен тісін тазалау, қолын лай немесе топырақпен жуу, табалдырыққа отыру, есіктің керегесін керіп тұру, әжетханада дәрет алу, киімді үстінде киіп тұрып көктеу (жамау), бетін киіммен сүрту, үйді өрмекші ұясынан тазаламау, намазға жеңіл қарау, таң намазынан кейін мешіттен жылдам шығып кету, базарға ертелетіп бару, базардан кештеу қайту, кедейлерден нан қалдықтарын сатып алу, бала-шағаға жаман дұға жасау, ыдыс-аяқтарды жумау және бетін жаппау, шамды үрлеп өшіру – мұның барлығы кедейлікті шақырады. Оның бәрі хадистерде келтірілген. Сондайақ, сынған қаламмен жазу, тісі сынық тарақпен шашын тарау, ата-анаға жақсылық сұрап дұға етуді тәрк ету, отырып сәлде орау, тұрып шалбар кию, сараңдық, шашып-төгу, ысырапшылық, жалқаулық, бейқамдылық және жұмысқа жеңіл қарау кедейліктің келуіне себепкер нәрселер.

Алла елшісі (с.ғ.с.): «Ризық-несібенің түсуін (келуін) садақамен сұраңдар», – деп айтқан. Ерте тұру барлық істің берекесін арттырады. Әсіресе, ризықтың. Жақсы ниет – ризықтың кілті. Жылы шырайлылық пен жақсы сөз жаттау қабілеті мен ризықты арттырады. Хасан ибн Әли (р.а.): «Үйді сыпыру мен ыдыс-аяқты жуу байлықты шақырушы», – деген. Ризық-несібе шақыратын ең басты нәрселер – намазды толықтай мойынсұнумен, қорқумен оқу, рүкіндерін толыққанды орындау және де намаз уәжіптерін, сүннеттерін және әдептерін орындау. Бұл мәселеде дұха намазы да пайдалы. Түнгі ұйқы уақытында «Уақиға» сүресін, сондайақ, «мүлк», «мүззаммил», «уәл лайли», «әлам нашрах» сүрелерін оқу да жақсы. Мешітке азан шақырылмас бұрын келу, үнемі дәретпен жүру, таң намазы сүннетін, үтір намазын үйде оқыған абзал. Үтір намазынан кейін дүние сөзін сөйлемеу, әйелдер отырысында тым қажет болмаса ұзақ отырмау, дүниесіне және дініне ешбір пайдасы жоқ сөз сөйлемеу де осы талаптар қатарында.

«Кімде-кім өзіне қажеті жоқ іспен айналысса, өзіне керек шаруаны қолдан жіберіп қояды» деген сөз бар. Бузруг Меһр: «Егер көп сөйлейтін кісіні көрсең, оның жынды екенін анық біл», – деген екен. Хазреті Әли (р.а.): «Ақыл толықса, сөз қысқарады», – деген. Автор:

маған мына мағына сай келді: Кісі ақылы кемелденсе, Азаяды сөзі де.

Көп сөйлейтін адам көрсең, Ақымақтың өзі де.

(кітаптың бір нұсқасында: тағы бір ақын: Көркі болар кісінің сөйлеу деген, Ал үнсіздік – басының амандығы. Сөйлер болсаң, көп созба сөздеріңді, Өсиет қып айтамын саған мұны.

Үнсіздігім үшін еш өкінбедім,

Ал, сөз үшін көп болды өкінгенім, – деген екен).

Ризық-несібені көбейтетін нәрселердің бірі – таң қылау бергеннен бастап намазға дейін: «Субхана Аллаһил Ъазым, субхана Аллаһи уә бихамдиһи астағфиру Аллаһа уә әтубу илайһи» деп жүз рет айту. Және де: «Лә иләһа иллә Аллаһул Маликул Хаққул Мубину» деп әр күні таңертең және кешке жүз рет айту. Сонымен бірге, әр күні таң намазынан кейін: «Әлхамду лилләһи уә субхана Аллаһи уәлә иләһа иллә Аллаһу» деп отыз үш рет айтып, дәл осыны ақшам намазынан кейін де қайталау. Таң намазынан кейін қырық рет истиғфар айту. Және де: «Лә хаулә уәлә қууатә иллә билләһил Ъалиил Ъазым» сөзін және пайғамбарымызға (с.ғ.с.) салауат дұғасын көп айтқан жөн. Ал, жұма күні жетпіс рет «Аллаһумма ағнини би халәликә ъан харомикә уәк фини би фадликә ъаммән сиуәкә» деп айтады. Және әр күні кешке «Әнтә Аллаһул Ъазизул Хаким, әнтә Аллаһул Маликул Қуддус, әнтә Аллаһул Халимул Карим, әнтә Аллаһу Холиқул хайри уәш шарри, әнтә Аллаһу Холиқул жәннәти уән нари, Ъалимул ғойби уәш шаһадати Ъалимус сирри уә ахфа, әнтә Аллаһул Кабирул Мутаъал, әнтә Аллаһу Холиқу кулли шайин уә илаһи яъуду кулли шайин, әнтә Аллаһу Даиану яумад дини ләм тәзәл уә лә тәзәлу, әнтә Аллаһу лә иләһә иллә әнтә, әнтә Аллаһул Ахадус Сомаду ләм ялид уә ләм юләд уә ләм якул ләһу куфуан ахад, әнтә Аллаһу лә иләһә иллә әнтәр Рахманур Рахим, әнтә Аллаһу лә иләһә иллә әнтәл Маликул Қуддусус Саләмул Муминул Муһайминул Ъазизул Жаббарул Мутакаббир, лә иләһә иллә әнтәл Холиқул Бариул Мусаууиру ләһул әсмәул хусна, юсаббиху ләһу мә фис самауати уәл арди уә һуал Ъазизул Хаким» деп сана айтуы керек.

Ғұмырды ұзартатын нәрселер: жақсылық жасау, адам баласына зиян тигізуден аулақ болу. Шейхтарды құрмет тұту және ағайын-туыспен жақсы қарымқатынаста болу. Және әр күні таңертең және кешке үш рет: «Субхана Аллаһи мил әл мизани уә мунтаһал ъилми уә маблағар ридо уә зинәтал ъарши, уәл хамду лилләһи уәлә иләһә иллә Аллоһу уә Аллоһу Акбар мил әл мизани уә мунтаһал ъилми уә маблағар ридо уә зинәтал ъарши» деп айту қажет.

Сондай-ақ, аса зәрулік болмаса, жасыл ағаштарды кесуден сақтану керек. Дәретті толыққанды алу, намазда аса тақуалық ету және үлкен-кіші қажылықтарды басын қосып жасау, денсаулықты сақтау да ғұмырды ұзартар нәрселерден. Сонымен бірге, дәрігерліктен (медицинадан) бірер нәрсе үйренген жөн. Шейх имам Әбу Аббас әл-Мустағфиридің (Алла одан разы болсын) «Пайғамбарлық (с.ғ.с.) дәрігерлік» атты кітабында жазылған дүниелерді тәбәрік етуі қажет. Ол кітапты іздеген табады.

Бұл еңбек осымен тәмам болды. Дұрысын тек Алла тағала ғана біледі. (Кітаптың амандықпен біткеніне Алла тағалаға мақтау болсын, төреміз әрі елшілердің ең абзалы Мұхаммедке, оның отбасына және сахабаларына салауат болсын).

Бұл таңдаулы нұсқа ең мұқтаж пенде Ибраһим ибн Мұстафа қолымен жазылған. Ол кісінің ата-анасын мағфирет етіп, оларға өз жақсылығын бергей!

50 49

ولا بدّ من أن يتعلم شيئا من الطبّ، ويتبّرك بالآثار الواردة في الطبّ التى جمعها الشيخ الإمام أبو العباس المستغفريّ في كتابه المسمي بـ”طبّ النبي” رسول الله ^، يجده من يطلبه.

تمّ كتاب “تعليمُ المتعلمِ طريقَ التعلمِ” والله أعلم بالصواب. )والحمد لله ربّ العلمين والصلاة والسلام على خير خلقه محمد وآله أجمعين.(وقع الفراغ من هذه النسخة المختارة من يد أفقر الفقراء إبراهيم بن مصطفى، غفر الله له ولوالديه وأحسن إليهما وإليه المنان.

تمّ الكتاب

48

كلَّ يوم صباحا ومساء، مئة مرة. وأن يقول بعد صلاة الفجر كل يوم: الحمد لله، وسبحان الله، ولا إله إلاّ الله والله أكبر، ثلاثا وثلاثين مرة. وبعد صلاة المغرب أيضا. ويستغفر الله تعالى سبعين مرة بعد صلاة الفجر ويُكثر من قوله: لا حول ولا قوة إلاّ بالله العلي العظيم، والصلاة على النبي عليه السلام. ويقول يوم الجمعة سبعين مرة: اللهم أغنني بحلالك عن حرامك، واكفني بفضلك عمّنْ سواك. ويقول هذا الثناء كلّ يومٍ وليلةٍ: أنت الله العزيز الحكيم، أنت الله الملك القدوس أنت الله العليم الكريم، أنت الله خالق الخير والشرّ، أنت الله خالق الجنة والنار، أنت الله عالم الغيب والشهادة، أنت الله عالم السرّ وأخفى، أنت الله الكيبر المتعال، أنت الله خالق كلّ شيء وإليك يعود كلّ شيء، أنت الله ديان يوم الدين، لم تزلْ ولا تزال، أنت الله لا إله إلا أنت، أحدًا صمدًا، لم يلد ولم يولد، ولم يكن له كفوًا أحد. أنت الله لا إله إلا أنت الرحمن الرحيم، أنت الله لا إله إلا أنت ،الملك القدوس السلام المؤمن المهيمن العزيز الجبار المتكبر، لا إله إلا هو الخالق البارئ المصوّر له الأسماء الحسنى، يسبّح له ما في السموات والأرض وهو العزيز الحكيم.

47

وكذا الكتابة بالقلم المعقود، والامتشاط بمُشط منكسر، وترك الدعاءللوالدين، والتعمّم قاعدا، والتسرول قائما، والبخل عن الفقراء، والتقتير والإسراف والكسل والتواني، والتهاون في الأمور، كل ذلك يورث الفقر.

وعن الحسن بن علي رضي الله عنهما: كنس الفناء، وغسل الإناء مجلبة للغِناء. وأقوى الأسباب الجاذبة للرزق: إقامة الصلاة بالتعظيم والخشوع ،وتعديل الأركان، وسائر واجباتها وسننها وآدابها. وصلاة الضحى في ذلك معروفة مشهورة وقراءة سورة الواقعة، خصوصا بالليل وقت النوم، وقراءة سورة تبارك الذي بيده الملك، وقراءة سورة المزمّل، والليل إذا يغشى ،وألم نشرح لك، وحضور المسجد قبل الأذان، والمداومة على الطهارة ،وأداء سنّة الفجر والوتر في البيت، وألاّ يتكلّم بكلام الدنيا بعد الوتر، ولا يكثر مجالسة النساء إلاّ عند الحاجة، وألاّ يتكلّم بكلام لغو.

قيل: من اشتغل بما لا يعنيه يفوته ما يعنيه.

قال بُزْرُجْمِهر: إذا رأيت الرجل يكثر الكلام فاستيقنْ بجنونه.

وقال عليّ رضي الله عنه: إذا تمّ العقل نقص الكلام.

وقال المصنّف رحمه الله: اتّفق لي في هذا المعنى:

إذا تمّ عقل المرء قلّ كلامه وأيقنْ بحمق المرء إنْ كان مُكثرا.

ومما يزيد في الرزق أن يقول كلّ يوم بعد انشقاق الفجر إلى وقت الصلاة، )مئة مرة(: سبحان الله العظيم وبحمده، سبحان الله وبحمده ،أستغفر الله وأتوب إليه. وأن يقول: لا إله إلا الله الملك الحقّ المبين ،

46

قال رسول الله “لا يردّ القدرَ إلاّ الدعاءُ، ولا يزيد في العمر إلاّ البرُّ، وإنّ الرجل ليحرم الرزق بالذنب يُصِيبه”. ثبت بهذا الحديث أن ارتكاب الذنب سببُ حرمان الرزق، خصوصا الكذب فإنه يورث الفقر، وقد ورد فيه، حديث خاصّ. وكذا نوم الصبحة يمنع الرزق، وكثرة النوم يورث الفقر، وفقر العلم أيضا.

سرور الناس في لُبْس اللِّباس وجمع العلم في ترك النُّعاس.

وقال أيضا:

أليس من الخُسران أنّ لياليا تمرُّ بلا نفعٍ وتُنْجَدُ من عمريوقال أيضا:

قمِ الليل يا هذا لعلّك ترشُد إلى كَمْ تنام الليلَ والعمر ينفَد

والنوم عريانا، )والبول عريانا( والأكل جُنُبا، والأكل )متكئا على جَنْب( والتهاون بسُقاط المائدة، وحرق قِشْر البصل والثوم، وكنس البيت بالمندل في الليل، وترك القمامة في البيت، والمشي قُدّام المشايخ، ونداء الوالدين باسمهما والخِلال بكلّ خشبة، وغسل اليدين بالطين والتراب ،والجلوس على العتبة، والاتّكاء على أحد زوجيّ الباب، والتوضّؤ في المَبْرَز، وخياطة الثوب على بدنه، وتجفيف الوجه بالثوب، وترك بيت العنكبوت في البيت، والتهاون بالصلاة، وإسراع الخروج من المسجد بعد صلاة الفجر، والابتكار بالذهاب إلى السوق، والإبطاء في الرجوع منه ،وشراء كسرات الخبز من الفقراء السوّال، ودعاء الشرّ على الوالد، وترك تخمير الأواني، وإطفاء السراج بالنفس، كلّ ذلك يورث الفقر، عُرِف ذلكبالآثار.

45

على الخشوعِ. وتحصيل العلومِ ينفي الهمّ والحزنَ، كما قال الشيخ الإمامُنصر بن الحسن المرغيناني في قصيدةٍ له، رحمه الله:

وقال الشيخ الإمام الأجلّ نجم الدين، عمرُ بن محمد بن أحمدَ النسفي، رحمه الله، في أمّ ولده:

سلامٌ على مَنْ تيمتني بظرفها ولمعةِ خدّيها ولمحةِ طرفِهاسبتني وأصبتني فتاةٌ مليحةٌ تحيّرتِ الأوهامُ في كنه وصفهافقلتُ ذريني واعذريني فإنّني شغفتُ بتحصيل العلوم وكشفهاولي في طلاب العلم والفضل والتُّقى غِنًى عن غناء الغانيات وعرفها

)وأمّا سبب نسيان العلم( فأكل الكزبرة )الرطبة( والتفاحِ الحامض ،والنظر إلى المصلوب، وقراءة ألواح القبور، والمرور بين قطار الجمال ،وإلقاء القمل الحيّ على الأرض، والحجامة على نُقرة القفا، فتجنّبوها كلَّها.