-бап. Мешітте намаз уақытының болуын күтіп отырған кісінің және мешіттердің артықшылығы туралы

628 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Дәретін бұзбай жайнамазда намаз уақыты болуын күтіп отырған әрбір кісіні періштелер «Иләһи бұл пенденнің күнәларын кешіргейсін, бұл пендеңе рахымынды көрсеткейсің!»,- деп дұға етер. Намаз оқимын деген ниетте ғана үйіне кетпей мешітте отырған кісі намаз оқып жатқанмен пара-пар болады»,- деп айтқан»,- деді.

629 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Алла тағала жеті топ мүъминдерге ахирет күні еш сая-көлеңке қалмағанда Аршының көлеңкесінен орын берер олар: «Әділ басшыға, тақуалықпен құлшылық етіп өскен жігітке, жүрегі мешіттерге байланған кісіге, Алла үшін деп біреумен достасқанға және Алла үшін досынан ажырағанға, сұлу әйел зинақорлыққа жетелесе, оған «Мен Алладан қорқамын»,- деп айтқан адамға, оң қолымен берген садақасын сол қолы білмейтіндей еткен кісіге, мешітте Алла тағаланы есіне алып солқ-солқ жылаған кісіге»,- деп айтты»,-деді.

630 – Хумайд (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) жүзік таққан ба еді?»,- деп Әнастан (р.а.) сұрады. Әнас (р.а.): «Иә таққан»,- деді. Бір күні Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) құфтан намазды жарым түнге шейін кешіктірді, кейін бізбен бірге намаз оқығалы шықты. Намаздан кейін: «Адамдар әлдеқашан намаздарын оқып ұйқыға жатты, ал сендер болсаңдар Хануз намаз оқудасыздар»,- деді. Сол кезде Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жалтыраған жүзігіне қарағаным әлі күнге дейін көз алдымда»,- деді.

631 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Кімде-кім мешітке ерте барып, кеш қайтса, Алла тағала оған әр бір кеште (түнде) қайтқаны үшін жәннатта сый-сияпат дайындап қояр»,- деп айтқан»,- деді.

632 – Абдулла ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір кісінің жанынан өтті»,- деп басталатын бір хадисті айтып берген екен.

Имам Бұхарий (р.а.) айтты: «Осы хадисті Азудтық Мәлік ибн Бұқайна есімді бір кісі Хафс ибн Асимға (р.а.) былай риуаят еткен екен»,- деді.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намазға тәкбір айтылғаннан кейін де, екі рәкат намаз оқыған бір кісіні көріп, ол жаққа бұрылды, оны адамдар қоршап алды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оған: «Таң намазының сүннетін төрт рәкат қылып оқимысың?»,- деп оған ескертті. (Өйткені имамға ұйю керек еді).

633 - Асуад (р.а.) риуаят етті: «Айша анамыздың алдында отыр едік. Жамағатпен бірге намаз оқу және оның абзалдығы турасында сөйлесіп отырғанымызда, Айша анамыз (р.а.) мыналарды айтып берді: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қайтыс боларының алдындағы науқас күндерінің бірінде азан айтылды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Әбу Бәкірге (р.а.) бұйырыңыз, имамдыққа өтсін!»,- деді. «Әбу Бәкір (р.а.) көңілі өте бос адам, сіздің орнынызға имамдық ете алмас»,- десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) баяғы айтқан сөздерін қайталады. Айша анамыз бен басқалары және айтты. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) үшінші рет: «Сіздер әйелдер Жүсіптің қиссасындағы Зылиха және оның құрбыларына ұқсаған әйелсіндер (Бұл жерде Пайғамбарымыз ғ.с. Айша анамызды айтып тұр) Әбу Бәкірге бұйырыңыз жамағаттың алдына өтіп имамдық етсін!»,- деді. Әбу Бәкір (р.а.) шығып имамдыққа өтті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзін біраз жеңіл сезінді. Содан соң екі кісі қолтықтап намазға алып шықты. Науқастығынан аяқтарын әрен басып бара жатқаны қазірге дейін көз алдымда. Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) намазға шығып келе жатқаның көріп, орын босатпақшы болды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оған: «Орнында тұр!»,- деп ишара қылды. Содан соң Әбу Бәкірдің қасына келіп отырды.

Ағмаштан (р.а.): «Әбу Бәкір Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ал адамдар Әбу Бәкірге ұйыды ма?»,- деп сұрасты. Ағмаш: «Иә»,- деген мағынада басын изеп қойды. Әбу Мұғауия бұған қосымша: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намазды Әбу Бәкірдің сол жағында отырып оқыды, Әбу Бәкір болса тік тұрып оқыды»,- деді.
- 634 حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى قَالَ أَخْبَرَنَا هِشَامُ بْنُ يُوسُفَ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ أَخْبَرَنِي عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَتْ عَائِشَةُ لَمَّا ثَقُلَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَاشْتَدَّ وَجَعُهُ اسْتَأْذَنَ أَزْوَاجَهُ أَنْ يُمَرَّضَ فِي بَيْتِي فَأَذِنَّ لَهُ فَخَرَجَ بَيْنَ رَجُلَيْنِ تَخُطُّ رِجْلَاهُ الْأَرْضَ وَكَانَ بَيْنَ الْعَبَّاسِ وَرَجُلٍ آخَرَ قَالَ عُبَيْدُ اللَّهِ فَذَكَرْتُ ذَلِكَ لِابْنِ عَبَّاسٍ مَا قَالَتْ عَائِشَةُ فَقَالَ لِي وَهَلْ تَدْرِي مَنْ الرَّجُلُ الَّذِي لَمْ تُسَمِّ عَائِشَةُ قُلْتُ لَا قَالَ هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ

634 – Ғубайдулла ибн Абдулла (р.а.) Айша анамыздан (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) науқастанып қалған уақытта тәуір болғанға дейін менің үйімде болмақшы екенін айтып, әйелдерінен рұқсат сұрады. Олар өз ризашылықтарын білдірді. Кейін Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) екі кісінің демеуімен аяқтарын зорға басып, менің үйіме келді. Бір қолтығынан Аббас, ал екінші қолтығынан және бір кісі демеп алып шықты»,- деді.

ҒҒубайдулла айтты: «Айша анамыз (р.а.) айтып берген хадисті Ибн Аббасқа айтып бердім»,- деді. Ол менен: «Айша анамыз (р.а.) атын айтпаған адамның кім екенің білесің бе?»,- деп сұрады. Мен: «Жоқ»,- дедім. Ибн Аббас ол: «Әли ибн Әбу Талиб»,- болатын»,- деді.
40-бап. Жаңбыр немесе ауру себебінен мешітке бармай өз үйінде намаз оқуға рұқсат берілгені туралы
- 635حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ نَافِعٍ أَنَّ ابْنَ عُمَرَ أَذَّنَ بِالصَّلَاةِ فِي لَيْلَةٍ ذَاتِ بَرْدٍ وَرِيحٍ ثُمَّ قَالَ أَلَا صَلُّوا فِي الرِّحَالِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَأْمُرُ الْمُؤَذِّنَ إِذَا كَانَتْ لَيْلَةٌ ذَاتُ بَرْدٍ وَمَطَرٍ يَقُولُ أَلَا صَلُّوا فِي الرِّحَالِ

635 – Нафиғ риуаят етті: «Ибн Омар суық және жел (боран) болып тұрған түнде намазға азан айтты. Кейін «Намазды үй-жайларыңызда оқи беріңіздер. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) азаншыға: «Жаңбырлы суық түндерде намазды үй-жайларыңызда оқи беріңіздер деп айтуды бұйыратын»,- деді.

636 – Махмуд ибн әр-Рабиғ (р.а.) риуаят етті: «Ғатбан ибн Мәлік көзі көрмейтін қалде қауымға имамдық ететін еді. Бір күні ол Пайғамбарымызға (с.ғ.с.): «О, Расулалла, түн өте қараңғы болады, (гох) сел болады, мен болсам көзі көрмейтін адаммын, менің үйіме барып бір жерде намаз оқып беріңіз, сол жерді намаз оқитын жер қылып алайын»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оның үйіне келіп: «Қай жерде оқып беруімді қалайсың?»- деді. Ол бір жерді көрсетті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сол жерде намаз оқып берді.

637 – Абдулла ибн Харис (р.а.) риуаят етеді.: «Ибн Аббас жаңбыр жауып, лайгершілік болған күні бізге уағыз айтты. Содан соң азаншыға азанның «Хайя алас-салат» деген жеріне келгенде «намазды орын-орындарында оқи беріңдер»,- деп айтуды бұйырды. Әзір болғандар бұл сөздің жақпағандығынан бір-бірлеріне қарап қойысты. Сонда Ибн Аббас: «Сендер жақтырмаған бұл сөзді менен жақсырақ кісі, яғни Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан. Ол кісі солай қылуды бұйырған. Мен сендерді машақатқа салуды қаламадым»- деді.

Басқа бір хадисте Ибн Аббас айтты: «Мен сендерді күнәһар етуді қаламадым, сендер тізелеріңнен лай-батпақ кешіп келген болар едіңдер, деп айтқан еді»,- делінеді.
- 638 حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِي سَلَمَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ فَقَالَ جَاءَتْ سَحَابَةٌ فَمَطَرَتْ حَتَّى سَالَ السَّقْفُ وَكَانَ مِنْ جَرِيدِ النَّخْلِ فَأُقِيمَتْ الصَّلَاةُ فَرَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْجُدُ فِي الْمَاءِ وَالطِّينِ حَتَّى رَأَيْتُ أَثَرَ الطِّينِ فِي جَبْهَتِهِ

638 - Әбу Саламадан (р.а.) риуаят етіледі: «Әбу Сағид әл-Худридан Ләйлат ул-Қадір (түні) туралы сұрадым. Ол кісі айтты: «Бір бұлт келіп, мешіттің үстіне жаңбыр жауды. Мешіт құрма ағашының сабақтарымен жабылған еді, жауын төбеден өтіп кетті. Намазға тәкбір айтылды. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) лайдың үстіне сәжде қылып жатқанын және маңдайына лай тиіп жабысқанын көрдім»,- деді.

639 - Әнәс ибн Сирин (р.а.) риуаят етті: «Ансарилардан бір кісі Пайғамбарымызға (с.ғ.с.): «Я Расулулла, мен сізбен бірге намаз оқи алмаймын»,- деді. Ол (денесі) толық кісі еді. Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) тамақ әзірлеп үйіне шақырды. Су сеуіп тазалап, бір алаша (шиден тоқылған) астына салып берді. Алашаның үстінде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) екі рәкат намаз оқыды..

Алулжарудтық бір кісі Әнәсқа: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сәске намазын оқитын ба еді?»- деп сұрады. Сонда Әнәс (р.а.): «Оқығанын тек қана сол күні көрдім»,- деді.
42 – бап. Тамақ дайын болғанда намазға тәкбір айтылса...
وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يَبْدَأُ بِالْعَشَاءِ وَقَالَ أَبُو الدَّرْدَاءِ مِنْ فِقْهِ الْمَرْءِ إِقْبَالُهُ عَلَى حَاجَتِهِ حَتَّى يُقْبِلَ عَلَى صَلَاتِهِ وَقَلْبُهُ فَارِغٌ

Ибн Омар (р.а.) тамақтанып алған соң, намаз оқитын еді. Жүрегімен беріліп намаз оқу үшін әуелі қажетін өтеп алушының кісінің білімділігінен»,- деді Әбу Дарда.

640 – Айша анамыз риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Егер алдыңызға кешкі тамақты алып келген болса, сол кезде намазға тәкбір айтылса, бірінші тамақты жеп алыңыз»,- деп айтқан.

641 - Әнәс ибн Мәлік риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Кешкі тамағыңыз дайын болса, шам намазын оқудан бұрын тамақты жеп алыңыздар. Тамақты асықпай жеңдер»,- деді.

642 – Ибн Омар риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Егер кешкі тамағыңды алдыңа алып келсе және сол кезде намаз уақыты болып қалса, бірінші тамақты жеп ал, асықпастан тойып ал»,- деген. Ибн Ғұмар алдына тамақ қойылса, намазға тәкбір айтылса, тамақты тойып жеп алғанша, намазға келмейтін еді. Имамның оқығанын естіп тұрса да, тамақтануды жалғастыра беретін еді..

Ибн Омар риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Қайсы бірің тамақтанып жатқан болсаңдар, намазға тәкбір айтылса, тамаққа тойғанша намазға асықпаңыз»,- деген.

43 – бап. Имамның қолында жейтін нәрсе болса, намазға шақырылса....

643 – Жағфар ибн Ғамр (р.а.) атасы Ғамр ибн Умайиадан естігенін риуаят етеді: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қойдың етін кесіп жеп жатқанын көрдім. Сол кезде намазға шақырылды. Орнынан тұрып, пышақты тастап, дәрет алмай (қолын жумай) намаз оқыды»,- деді.

644 – Асуад (р.а.) риуаят етті: «Айша анамыздан «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) үйінде не қылатын еді?»- деп сұрадым. «Үй жұмыстарымен қолы тимейтін еді (Пайғамбарымыз әйелдеріне көмек беруге көңіл бөлді), намазға шақырылған кезде, істеп жатқан жұмысын тастап шығатын»,- деді.

645 – Айюб (а.р.) риуаят етті: «Абу Қилаба былай деген еді»,- деді: «Біздің мына осы мешітімізге Мәлік ибн Хуайрис келіп: Мен өзі намаз оқымақшы болмасам да, сендерге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқығанын көрген болсам, сондай намаз оқып берейін»,- деді. Мен Абу Қилабадан: «Расулалла (с.ғ.с.) қалай намаз оқыр еді?»- деп сұрадым. «Мына бұл үлкен кісі (шейхы) сияқты», - деді. Шейхымыз (науқас адам еді) бірінші рәкатта сәждеден бас көтергеннен кейін азғана отырып алатын»,- деді.

646 - Әбу Мұса риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) науқас болып қалды. Ауруы күшейген соң: «Әбу Бәкірге бұйырыңыз, жамағат алдына шығып имамдық етсін!»- деді. Айша анамыз айтты: «Әбу Бәкір көңілі жұмсақ адам, сіздің орныңызда тұрып имамдық қыла алмайды»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Адамдарға бұйырыңыз, Әбу Бәкір жамағат алдына шығып, имамдық қылсын!»- деп қайталап айтты. Айша анамыз және қайталап айтты. Пайғамбырымыз (с.ғ.с.) айтты: «Әбу Бәкірге бұйырыңыз жамағат алдына шығып имамдық қылсын! Сендер әйелдер – Жүсіптің (ғ.с.) қиссасындағы әйелдердің сыңарысыңдар»,- деп тағы да қайталап айтты. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бұйрығын Әбу Бәкірге жеткізді. Әбу Бәкір Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) тірі кезінде жамағат алдына шығып имамдық қылды.

647 - Айша анамыз риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) науқастанып жатқанында айтты. «Әбу Бәкірге бұйырыңыз, жамағат алдына шығып имамдық қылсын!»- деді. Мен: «Әбу Бәкір орныңызға имамдық қылса, жылап жібереді, адамдар оқығанын естімей қалады. Одан гөрі Омарға бұйырыңыз, имамдық қылсын!»- дедім.

Кейін Әбу Бәкір сіздің орныңызда тұрса, жылағанынан оқығаны естілмей қалады, имамдықты Омарға бұйырыңыз деп Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) айт!»- дедім Хафсаға.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Тек тұр, сендер - Жүсіптің (ғ.с.) қиссасындағы әйелдердің сыңарысыңдар, Әбу Бәкірге бұйырыңыз, имамдық қылсын!»- деді Хафсаға. Сонда Хафса: «Сенен еш жақсылық көрмедім да!»-деп айтты Айша анамызға.

648 - Әнәс (а.р.) риуаят етті: «Мен Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) он жыл ілесіп жүрдім, ол кісінің қызметін қылып, сұхбаттарында бірге болдым. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қайтыс боларының алдында науқас болып жатқанда, Әбу Бәкір жамағатқа имамдық қылатын еді. Дүйсенбі күні біз сахабалар намазда сапта тұрған едік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бөлмесінің пердесін ашып, бізге қарады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) аяғынан тік тұр еді. Жүзі кітаптың парағындай аппақ азған, бірақ әдемі еді. Кейін бізге қарап күлімсіреді. Біз Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көріп сүйсінгенімізден саптан шықпақшы болдық. Әбу Бәкір Сыддық болса бірінші сапқа кіріп алу үшін арқасына қарай ысырыла бастады. Ол Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) намазға шықпақшы деп ойлады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намазды жалғастыра беріңіз деген мағынада бізге ишарат қылды да, пердені жауып қойды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сол күні дүниеден өтті.

649 - Әнәс (а.р.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) үш күн намазға шыға алмады. Намазға тәкбір айтқанда Әбу Бәкір алдыға (имамдыққа) өтті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бөлмесінің пердесін көтерді. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жүзін көрген кезімізде (бүгінгідей) қатты сүйсінбеген едік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Әбу Бәкірге: «Алдыға (имамдыққа) өт!»- деп ишарат қылды да, пердені жапты. Кейін қайтыс болғанға дейін пердені ашуға дәрмені жетпеді.

650 – Хамза ибн Абдулланың атасы Абдулла ибн Омар риуаят етеді: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ауыр халде жатқанда, «Намазға шыға аласыз ба?»- десті. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әбу Бәкірге айтыңыз, жамағатқа имамдық қылсын!»- деді. Айша анамыз: «Әбу Бәкір көңілі бос адам, оқи бастаса, жылаудан тоқтай алмайды»,- деді. Пйағамбарымыз (с.ғ.с.): «Оған бұйырыңыз, жамағатқа имамдық қылсын!»- деді. Айша анамыз және баяғы сөзді қайталап айтты. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тағы да: «Оған бұйырыңыз, жамағатқа имамдық қылсын! Сендер – Жүсіптің (ғ.с.) қиссасындағы әйелдердің сыңарысыңдар»,- деді.

651 – Айша анамыз риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) науқастанып жатқанда Әбу Бәкірге жамағатқа имамдық қылуын бұйырды. Әбу Бәкір (сонда) имамдық қылған еді». Ғуруа (а.р.) осы хадисті былай жалғастырады: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзін біраз жеңіл сезініп, намазға шықты. Әбу Бәкір жамағатқа имамдық қылып жатқан еді. Пайғамбырымызды (с.ғ.с.) көргеннен соң, (орын босату мақсатында) артына қарай ысырыла бастады. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оған: «Орныңнан жылжыма!»- деп ишарат қылды. Кейін Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Әбу Бәкірдің қасына келіп, жақын отырды. Әбу Бәкір Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйыды. Ал адамдар болса Әбу Бәкірге ұйып намаз оқыды.

652 - Саһл ибн Сағд (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Амр тайпасының ашу-ызаларын тыныштандыру үшін кеткен еді. Намаз уақыты болып қалған соң, азаншы Әбу Бәкірге (р.а.) келіп: «Тәкбір айтайын ба?»,- деп сұрады. Әбу Бәкір (р.а.): «Мейлі айтсаң айт»,- деді.

Әбу Бәкір (р.а.) жамағатқа имамдық қылып тұрғанда, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) келіп қалды. Адамдар саптан орын берісті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бірінші сапқа келіп тұрды. Адамдар Әбу Бәкірге ескерту үшін шапалақ ұрды. Әбу Бәкір (р.а.) байқамады. Жамағаттар қаттырақ шапалақ ұра бастады. Сонда ғана Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) келгенін көрді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Орныңда тұра бер!»,- деп ишара қылды.

Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ишара қылып: «Орныңда тұра бер!»,- деп бұйырғанынан қуанып, Аллаға мақтау айтып, екі қолын жоғары көтерді да, артқа қарай шегініп, бірінші сапқа тұрды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) орнына өтіп, жамағатқа имамдық қылды. Намаз оқылып болған соң Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Әбу Бәкірге: «Бұйырғанымнан кейін неге орныңда тұра бермедің?»,- деді. Сонда Әбу Бәкір (р.а.): «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдында намаз оқуға Әбу Бәкірдің хақысы жоқ!»,- деп жауап берді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сендерге не болды, көп шапалақ ұрдыңдар? Кімде-кім намазда бірер нәрсені көрсе, тасбих (Субханалла) деп айтсын, таспих айтса оған қарайды. Ал шапалақ ұру, ол -әйелдердің ісі»,- деді.

653 – Мәлік ибн Хуайрис (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдына келдік. Бәріміз бір келкі жас жігіттер едік. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қасында жиырма күндей тұрдық. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рақымды, мейірімді екен. Отбасыларымызды сағынғанымызды білді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Үйлеріңізге қайтыңыздар, оларға дінді үйретіңіздер. Пәлен уақытта пәлен намазды, пәлен уақытта пәлен намазды оқисыңдар деп оларға бұйырыңыздар. Намаз уақыты болса, бір кісі азан айтсын, араларыңыздағы жасы үлкендеуі имамдық етсін!»,- деп айтқан болатын»,-деді.

654 – Ғатбан ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) үйіме шақырған едім. Ол кісі келіп, үйге кіруге рұқсат сұрады. Кейін: «Үйіңнің қай жеріне намаз оқып бергенімді қалайсың?»,- деп сұрады. Мен үйімнің бір жерін көрсеттім. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намазға тұрды. Біз ол кісіге ұйыдық. Намаздан кейін сәлем берді. Біз де сәлем бердік»,- деді.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қайтыс боларының алдындағы науқас кезінде, отырып имамдық қылатын еді. Ибн Масғуд (р.а.) айтты: «Намаз оқушы басын имамнан бұрын көтерсе, қайтып түсіреді де, имам басын екінші рет көтергенше күтіп тұрады, кейін имамға ілеседі»,- деді.

Хасан Басрий (р.а.) айтты: «Имаммен бірге екі рәкат оқып, сәжде ете алмаған адам соңғы рәкатта, екі рет сәжде етеді. Кейін бір рәкатты қайта оқиды. Сәжде қылуды ұмытып, орнынан тұрып кеткен адам қайта отырып сәжде қылады»,- деді.
- 655حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ قَالَ حَدَّثَنَا زَائِدَةُ عَنْ مُوسَى بْنِ أَبِي عَائِشَةَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى عَائِشَةَ فَقُلْتُ أَلَا تُحَدِّثِينِي عَنْ مَرَضِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَتْ بَلَى ثَقُلَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ أَصَلَّى النَّاسُ قُلْنَا لَا هُمْ يَنْتَظِرُونَكَ قَالَ ضَعُوا لِي مَاءً فِي الْمِخْضَبِ قَالَتْ فَفَعَلْنَا فَاغْتَسَلَ فَذَهَبَ لِيَنُوءَ فَأُغْمِيَ عَلَيْهِ ثُمَّ أَفَاقَ فَقَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَصَلَّى النَّاسُ قُلْنَا لَا هُمْ يَنْتَظِرُونَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ضَعُوا لِي مَاءً فِي الْمِخْضَبِ قَالَتْ فَقَعَدَ فَاغْتَسَلَ ثُمَّ ذَهَبَ لِيَنُوءَ فَأُغْمِيَ عَلَيْهِ ثُمَّ أَفَاقَ فَقَالَ أَصَلَّى النَّاسُ قُلْنَا لَا هُمْ يَنْتَظِرُونَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ ضَعُوا لِي مَاءً فِي الْمِخْضَبِ فَقَعَدَ فَاغْتَسَلَ ثُمَّ ذَهَبَ لِيَنُوءَ فَأُغْمِيَ عَلَيْهِ ثُمَّ أَفَاقَ فَقَالَ أَصَلَّى النَّاسُ فَقُلْنَا لَا هُمْ يَنْتَظِرُونَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَالنَّاسُ عُكُوفٌ فِي الْمَسْجِدِ يَنْتَظِرُونَ النَّبِيَّ عَلَيْهِ السَّلَام لِصَلَاةِ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ فَأَرْسَلَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى أَبِي بَكْرٍ بِأَنْ يُصَلِّيَ بِالنَّاسِ فَأَتَاهُ الرَّسُولُ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْمُرُكَ أَنْ تُصَلِّيَ بِالنَّاسِ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ وَكَانَ رَجُلًا رَقِيقًا يَا عُمَرُ صَلِّ بِالنَّاسِ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ أَنْتَ أَحَقُّ بِذَلِكَ فَصَلَّى أَبُو بَكْرٍ تِلْكَ الْأَيَّامَ ثُمَّ إِنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَجَدَ مِنْ نَفْسِهِ خِفَّةً فَخَرَجَ بَيْنَ رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا الْعَبَّاسُ لِصَلَاةِ الظُّهْرِ وَأَبُو بَكْرٍ يُصَلِّي بِالنَّاسِ فَلَمَّا رَآهُ أَبُو بَكْرٍ ذَهَبَ لِيَتَأَخَّرَ فَأَوْمَأَ إِلَيْهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِأَنْ لَا يَتَأَخَّرَ قَالَ أَجْلِسَانِي إِلَى جَنْبِهِ فَأَجْلَسَاهُ إِلَى جَنْبِ أَبِي بَكْرٍ قَالَ فَجَعَلَ أَبُو بَكْرٍ يُصَلِّي وَهُوَ يَأْتَمُّ بِصَلَاةِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَالنَّاسُ بِصَلَاةِ أَبِي بَكْرٍ وَالنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَاعِدٌ

655 – ҒҒубайдулла ибн Абдулла (р.а.) риуаят етті: «Айша анамыздың (р.а.) алдына кірдім «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ауыр науқастанып жатқан кездері туралы айтып берсеңіз!»,- деп өтініш қылдым. Айша анамыз (р.а.): «Мейлі»,- деп айта бастады: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қатты науқастанып қалғанында: «Адамдар намаз оқыды ма?»,- деп сұрады. Біз: «Жоқ, сізді күтуде»,- дедік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): « Маған астауға су құйып беріңіз!»,- деді. Біз айтқанын қылдық.. Ол кісі толық жуынып тазаланып, орнынан тұрмақшы болып еді, күш-қуаты кетіп, есінен танып қалды. Есін жиған соң: «Адамдар намаз оқыды ма?»,- деп қайтадан сұрады. Біз: «Жоқ, сізді күтуде»,- дедік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): « Тағы да маған астауға су құйып беріңіз!»,- деді. Біз айтқанын қылдық.. Ол кісі толық жуынып тазаланып, орнынан тұрмақшы болып еді, күш-қуаты кетіп, есінен және танып қалды. Есін жиған соң: «Адамдар намаз оқыды ма?»,- деп қайтадан сұрады. Біз: «Жоқ, сізді күтуде»,- дедік «Адамдар мешітте жамағат лық толы. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) құфтан намазына шығуын тосуда. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Әбу Бәкірге (р.а.) имамдық қылуды бұйырды. Бір кісі барып, Әбу Бәкірге (р.а.): «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сізге жамағатқа имамдық етсін деп бұйырды»,- деді. Әбу Бәкір (р.а.) көңілі жұмсақ адам еді. Сол үшін де Хазреті Омарға (р.а.): «Сіз имамдық қылыңыз!»,- деді. Сонда Омар (р.а.): «Өзіңіз бұған менен гөрі хақылысыз!»,- деді. Әбу Бәкір (р.а.) сол күні жамағатқа имамдық етті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзін біраз жеңіл сезініп, екі кісінің (оның бірі Аббас болатын) көмегімен намазға шықты. Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көріп, артқа шегініп орын босатпақшы болды. Сол кезде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Артқа шегінбе, орныңнан қозғалма!»,- деп ишара қылды. Кейін Аббасқа (р.а.): «Мені қасына өткізіңіз!»,- деді. Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) Әбу Бәкірдің (р.а.) жанына өткізді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) отырып намаз оқыды. Әбу Бәкір (р.а.) тік тұрып Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйыды. Жамағат болса Әбу Бәкірге (р.а.) ұйыды»,- деді.

ҒҒубайдулла (р.а.) риуаят етті: Абдулла ибн Аббастың (р.а.) алдына кіріп, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) науқастанған кезі туралы Айша анамыздың (р.а.) маған айтып бергенін сізге айтайын ба?»,- дедім. Ол: «айт!»,- деді. Мен айтып бердім Бірер сөзімді қайтармады. Бірақ: «Атам Аббаспен бірге болған екінші кісінің атын саған айтты ма?»,- деп сұрады. Мен: «Жоқ»,- дедім. Ол: «Әли ибн Әбу Талиб»,- болатын»,- деді.

656 – Айша анамыз (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) науқас болғандығынан үйде намазды отырып оқыды. Ал артында ұйып тұрғандар тік тұрып оқыды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с)оларға: «Отырыңдар!»,- деп ишара қылды. Намаздан кейін Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Имам ұйю үшін имам етілген, егер ол рүкүғ қылса, сендер де рүкүғ қылыңдар, рүкүғтен басын көтерсе, сендер де бастарыңды көтеріңдер, отырып намаз оқыса, отырып намаз оқыңдар!»,- деді.

657 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) аттан жығылды, оң жағы сырылып кетті. Намазды отырған күйі оқыды. Сонда бізде отырып оқыдық. Намазды оқып болған соң бізге бұрылып: «Имам ұйымақ үшін имам қылынған, егер ол тік тұрып оқыса, тік тұрып оқыңыз, рүкүғ қылса, сідерде рүкүғ қылыңыздар, рүкүғтен бас көтерсе, бас көтеріңіздер, «Самиғаллаһу лиман хамидаһ»,- десе «Рәббәна ләкалхамд»,- деп айтыңыз. Егер тік тұрып оқыса, сізде тік тұрып оқыңыз, егерде отырып оқыса сендерде отырып оқыңдар!»,- деді.

Имам Бұхарий (р.а.) айтты: «Имам отырып оқыса, отырып оқыңыз!»,- деген сөздерін науқас кезінде айтқан. Соңғы ауыр науқастанғанында Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) отырып намаз оқыған, ал адамдар тік тұрып оқыған, оларға отыруды бұйырмаған. Соңғысы есепке алынады, өйткені соңғысы Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) табиғатына лайық»,- деді.
52-бап. Имамға ұйып намаз оқып жатқан адам қашан сәжде қылады
قَالَ أَنَسٌ فَإِذَا سَجَدَ فَاسْجُدُوا

Әнас (р.а.) айтты: «Имам сәжде қылса, сәжде қыл!»,- деді.

658 – Абдулла ибн Язид (р.а.) айтты: «Бұл хадисті маған Барра айтып берген болатын, ол ешқашан жалған сөйлемейді»,- деді. «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Самиғаллаһу лиман хамидаһ»,- деп сәждеге бармағанынша, ешқайсымыз сәждеге бармайтынбыз, ол кісі сәждеге барғаннан кейін ғана біз сәжде қылатын едік»,- деді.

660 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Араларыңызда кім имамнан бұрын басын сәждеден көтерсе, оның басын Алла тағала есектің басына айналдырып жіберуінен немесе көрінісін есектің түріне ұқсатып қоюынан қорықпайды ма?»,- деді.

Айша анамызға (р.а.) Закуан деген құлы имамдық ететін. Некесіз туған бала да, бәдәуй де, Балағатқа жетпеген бала да имам болуы дұрыс. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Имамдыққа Құран Кәрімді толық білген кісі өтеді дегенін имам Бұхари мысал ете отырып айтты: «Құлдың бірер айыбы болмаса, жамағатқа қатынасудан махрум етілмейді»,- деді.

661 – Ибн Омар (р.а.) риуаят етті: «Құбадағы Асаба деген жерге келген алғашқы мұхажирлерге (Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) келуінен бұрын) Әбу Хузайфаның азат етілген құлы Сәлім имамдық қылатын еді. Ол Құранды бәрінен жақсырақ білетін»,- деді.

662 - Әнас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Егерде сендерге басы мейіздей қап-қара түсті құл (эфиоптық) бастық болып тағайындалса да, оны құлақ салып, тыңдап, оған бойұсыныңдар!»,- деді.

663 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Имамдар сендерге имамдық қылып намаз оқиды. Егерде дұрыс та толық оқыса, сендерге де, өзіне де сауап болады. Ал егерде қате оқыса, онда сауабы сендерге, ал күнәсі өзіне болады»,- деді.

Имам Бұхарий: «(Осы хадисті) бізге Мұхаммед ибн Юсуф айтып берді»,- деді.

ҒҒубайдулла ибн Ғадий ибн Хиари Осман ибн Аффанның алдына кірді. Хазреті Осман қысылып отырған екен. Османға (р.а.): «Сіз жамағат имамысыз, басыңызға не іс түсті, өзіңіз көргендей, бізге фитнашы кісілер имам болып алды. Біз оларға ұйып, күнаһар болудан қорқамыз»,- деді.

Сонда Осман (р.а.): «Намаз - адамдардың қылып жатқан сауапты істердің ең жақсысы. Егер адамдар қайырлы істер істеп жатқан болса, сен де олардың жақсы ісіне үлесіңді қос, ал егерде жаман іске қол салған болса, онда олардың жамандығынан қаш!»,- деді.

Зуһрий (р.а.) айтты: «Өте зәру болмаса, қызтеке (хунаса) адамға ұйып намаз оқуға болмайды»,- деді.
- 664حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبَانَ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ أَبِي التَّيَّاحِ أَنَّهُ سَمِعَ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِأَبِي ذَرٍّ اسْمَعْ وَأَطِعْ وَلَوْ لِحَبَشِيٍّ كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ

664 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Әбу Зарға айтты: «Егер басы мейіздей қап-қара түсті адам имам болса да, оған құлақ салып, бойұсын!»,- деді.

665 – Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Маймунаның үйінде түнеп қалдым. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) құфтан намазын мешітте оқыды. Кейін үйіне келіп төрт рәкат намаз оқыды. Содан соң ұйықтады, кейін орнынан тұрып, дәрет алып намаз оқи бастады. Мен сол жағына барып тұрып едім мені оң жағына өткізіп қойды. Әуелі бес рәкат, кейін екі рәкат намаз оқыды. Содан соң қайтадан ұйықтады. Тіптен қорылдағанына дейін естідім. Кейін таң намазын оқуға шығып кетті»,- деді.

666 – Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «: «Маймунаның (нағашымдікінде) үйінде түнеп қалдым. Сол түні Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) осы үйде екен. Дәрет алып намаз оқыды. Мен сол жағына барып тұрып едім, мені оң жағына өткізіп қойды. Сонда он үш рәкат намаз оқыды. Кейін ұйықтады. Тіпті қорылдады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) ұйықтаса, қорылдайтын еді. Кейін ол кісіні азаншы келіп шақырды.Ол жамағатқа имамдық қылды, дәрет алмады. (Жантайып дем алғанында, жүрегі ояу болғаны үшін дәреті бұзылмас еді»,- деді.

667 – Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Маймүна нағашымдікінде түнеп қалдым. Сол түні Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) осы үйде екен. Түнде тұрып намаз оқыды. Мен де тұрып ол кісімен бірге намаз оқыдым. Сол жағына барып тұрып едім, ол мені белімнен ұстап, оң жағына өткізіп қойды»,- деді.

669 – Жәбир ибн Абдулла (р.а.) риуаят етті: «Муғаз ибн Жабал (р.а.) Пайғамбарымызбен (с.ғ.с.) бірге құфтан намазын оқып, содан соң барып қауымға имамдық қылатын. Бір күні қауымына имамдық етіп жатып, әл-Бақара сүресін зәм қылып оқыды. Сонда бір кісі саптан ажырап шықты да, өз алдына намаз оқып кетті»,- деді. Муғаз (р.а.) ол кісіні жамандағандай болды. Бұны Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) жеткізді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Муғазға: «Сен-фитнашысың, фитнашысың, фитнашысың! Немесе «Бұндай хәлде фитнашы болып қалғайсың, фитнашы болып қалғайсың, фитнашы болып қалғайсың!»,- деп үш мәрте айтты да, бұдан кейін орташа екі сүрені зәм қылып оқуға бұйырды»,- деді.

Ғамр (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) бұйырған сол сүренің қайсы екенін есіме түсіре алмай отырмын
61-бап. Имамның қиямды жеңілдірек рүкүғ пен сәждені толығырақ қылуы туралы
- 670حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ قَالَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ قَالَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ قَالَ سَمِعْتُ قَيْسًا قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو مَسْعُودٍ أَنَّ رَجُلًا قَالَ وَاللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي لَأَتَأَخَّرُ عَنْ صَلَاةِ الْغَدَاةِ مِنْ أَجْلِ فُلَانٍ مِمَّا يُطِيلُ بِنَا فَمَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي مَوْعِظَةٍ أَشَدَّ غَضَبًا مِنْهُ يَوْمَئِذٍ ثُمَّ قَالَ إِنَّ مِنْكُمْ مُنَفِّرِينَ فَأَيُّكُمْ مَا صَلَّى بِالنَّاسِ فَلْيَتَجَوَّزْ فَإِنَّ فِيهِمْ الضَّعِيفَ وَالْكَبِيرَ وَذَا الْحَاجَةِ

670 - Әбу Масғуд (р.а.) риуаят етті: «Бір кісі Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) мен пәленше имамның намазды созып жіберетіні үшін таң намазына бармай жатырмын»,- деді.Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) уағыз айтып жатып, бұлай ашуланғанын көрген емеспін. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сонда: «Сендердің араларында адамдарды жамағат намазынан бездіретіндер бар. Қайсы бірің жамағатқа имамдық қылсаңыз, намазды жеңілдетіңіз, өйткені намазхандардың арасында әлсіз, ауру және тығыз шаруасы бар адамдар бар!»,- деді.

671 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Егер біреулерің жамағатқа имам болсаңыз, намазды жеңілдетіп оқыңдар, өйткені намазхандардың арасында, әлсіз, аурулар бар. Егер қайсы бірің намазды жалғыз өзі оқысаңыз, онда қалағанынша созып оқи берсін!»,- деді.