Қазақстан педагогтарының инновациялық идеяларын дамыту орталығы ОҚытудың жаңа моделі

115 
БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА «СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ»
ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ 
 
Сагинова Анипа Кайруллаевна 
Алматы облысы Қарасай ауданы Береке ауылы 
«Береке орта мектебі» КММ 
Бастауыш сынып мұғалімі 
 
Болашақтың бүгінгіден де нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай 
елдің болмасын өсіп өркендеуін, өркениетті дүниеде өзіндік орын алу оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, дамыту 
бағытына байланысты. Бұрын оқу үрдісінде мұғалім басты роль атқарған болса, қазір оқушының белсенділік көрсететін 
кезі туды. Сабақ мұғалімнің емес, оқушының іс-әрекетімен бағаланады. Қазіргі заманда нені оқыту емес, қалай оқыту 
маңыздырақ болып отыр. Сабақ барысында оқушының ізденуі мен зерттеу дағдыларын қалыптастыра отырып, пәнге 
деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында қолданылатын технологиялар баршылық. Бүгінде оқыту процесінде, 
соның ішінде бастауыш сыныптарда, жиі қолданып жүрген технологиялардың бірі – «Сын тұрғыдан ойлау» 
технологиясы. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы – әлемнің түпкір-түпкірінен жиылған білім 
берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген Джинни Л. Ситл, Куртис С. Мередит, Чарльз Темпл.
Жобаның негізі Ж. Пиаже, Л.Выготский теорияларын басшылыққа алады.
Мақсаты: Барлық жастағы оқушыларға кез-келген мазмұнға сын тұрғысынан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін 
таңдауға, саналы шешім қабылдауға үйрету. Сын тұрғысынан ойлау – өте күрделі, маңызды құбылыс. Мұғалім осы 
әрекетті ұйымдастырушы, бағыттаушы. Оқушы әр түрлі ақпарат көздерінен сусындап, өз түйінін айта білуі керек. Кез 
келген мазмұнды талдау барысында өз тобымен ұйымдасып пікірлесіп, ең ұтымды жауапты іздеуі керек. Сын 
тұрғысынан ойлау – оқу мен жазуды дамыту бағдарламасы. Оқушыны мұғаліммен, сыныптастарымен еркін сөйлесуге, 
пікір таластыруға, бір-бірінің ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты 
жеңуге баулитын бағдарлама. «Сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасының стратегияларын пайдалана отырып өткен 
сабақтардың әсері мол. Сабақта оқушылардың сын тұрғысынан ойлау негіздерін қалыптастырудың алғы шарттары 
мыналар: 
- сыни тұрғыдан ойлауын қалыптастыру үздіксіз түрде жүзеге асырылуы керек; 
- оқыту үрдісін айқын түрде демократияландыруды қадағалау. 
«Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясын дамыту төмендегідей нәтиже береді: 
- білім алушының белсенділігін арттыру; 
- пәнге қызығушылығын арттыру; 
- өзіндік көзқарасын білдіруге мүмкіндік беру; 
- зерттеуге икемділігін дамыту; 
- сөйлесім әрекеті белсенділігін арттыру; 
- білім алушылар бір-бірімен қарым-қатынас жасай біледі; 
- басқаларды тыңдауды, кез келген жауапқа сыйластық, түсіністікпен қарау. 
Жалпы, сын тұрғысынан ойлайтын оқушылар белсенді болады, олар сұрақтар қойып дәлелдерді талдайды. 
Сыни ойлау деген не? 
Сыни ойлау- өзіндік ойлау. Сыни ойлау – сұрақ қоюдан және шешімін талап ететін проблемаларды айқындаудан 
басталады. Оқушы өзі сұрақ қойып, шешімін өзі айқындайды. Сыни ойлау – әлеуметтік ойлау, бірлесе оқыту идеясы.
Сын тұрғысынан ойлау технологиясы үш кезеңнен тұрады: 
1-кезең: Қызығушылықты ояту 
2-кезең: Мағынаны ашу 
3-кезең: Ой толғаныс 
Біріншіші кезең – қызығушылықты ояту. 
Оқушыларды танымдық процеске жұмылдырады, өздерінде бар білімді, әсерді, сезімін өзектендіреді, 
қызығушылығын оятады, оқушыларды оқытуға жағдай тудыратын білімқұмарлық атмосфера жасалынады. Сондықтан 
сабақта қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі, не айта алатындығын анықтаудан басталады. Бұнда ойды 
қозғау, ояту, ми қыртысына тітіркендіргіш арқылы әсер ету жүзеге асады. Оқушылар ойлана бастайды, болжамдайды, 
жаңа сабақтың тақырыбын ашады. Мұғалімнің бұл кезеңдегі қызметі – оқушылардың тақырып бойынша білетінін еске 
түсіруге ұмтылдыру, топтарда жанжалсыз ойлармен алмасуға мүмкіндік беру, аудиторияда айтылған ақпаратты тіркеу. 
Оқушылардың еркін айтқан барлық ақпараттарын жүйелеу тек қана айтылған пікірлерді тәртіпке салып қоймайды, ол 
жаңа ақпаратты зерттеуде болашақ жұмысқа бағыт береді. Әрбір оқушы өзінің көңілін қай кезеңге бөлуі керек, ал қай 
ақпаратты тексеру қажет екенін анықтайды. 
Екінші кезең – мағынаны тану. 
Оқушылар жаңа ақпаратты алғанда, жаңа идеалар ойға келгенде жүзеге асады. Ең маңыздысы – жаңа ақпарат 
бойынша жаңа ақпарат алу. Егер қызығушылықты ояту кезеңінде өз танымының бағытын анықтаса, енді мұғалім 
түсіндіру сәтінде күтілетін нәтижеге сұрақтар қою арқылы екпін бере алады. Бұл кезеңде жұмысты ұйымдастыру 
әртүрлі болады. Түсінік беру, жұппен жұмыс, топпен оқу, бейнематериал қарау т.б. болуы мүмкін. Қай жағдайда да 
оқушы ақпаратты жеке қабылдайды және жеке зерттейді. Мағынаны тану сатысында да өз бетінше белсенді білім ала 
отырып, мақсатқа жетуді жоспарлайды. Бұл кезеңде оқушы: 

116 
1. Жаңа ақпаратпен танысады. 
2. Жаңа ақпаратты өзінде бұрыннан бар біліммен, тәжірибемен байланыстырады. 
3. Пайда болған сұрақтар мен қиындықтарға жауап іздейді. 
4. Түсінбеген жерлерге көңіл бөледі, жаңа сұрақтар қояды, мақсатқа түзету енгізеді. 
5. Жаңа ақпаратпен танысу үрдісін бақылайды, көңілдерін не аударып тұр соны анықтайды. 
6. Естіген және оқыған мәліметтерді талдауға және сараптауға дайындалады. 
Оқушының бұл кезеңдегі міндеті – мазмұнмен айналысу, жаңа идеяларды өзінде бар біліммен байланыстыра білу. 
Ал, мұғалім: 
1. Жаңа ақпараттың тікелей көзі. Ол жаңа ақпаратты қызықты және түсінікті етіп жеткізуі керек. 
2. Егер оқушылар мәтінмен жұмыс жасаса, олардың мәтінді оқу барысындағы белсенділігін, ынтасын қадағалайды. 
3. Мәтінмен жұмысты ұйымдастыруда ойланып оқуды және оқығанды талдау үшін әртүрлі әдістерді қолданады. 
Үшінші кезең – рефлексия (толғаныс) – білім алудың қорытынды кезеңі. 
Оқушылар сабақ бойы алған білімдерін, түсініктерін өз сөздерімен баяндап бере алатын, жаңа білімдерін көрсете 
алатын кезең. Рефлексия арқылы оқушылар өз ойларын айқын тұжырымдайды, өз жолдастарымен, мұғаліммен қарым 
- қатынас жасай алады және жаңа ақпарат пен өз білімінің толығуын тексере алады. Рефлексия үрдісінде игерілген жаңа 
білім өз біліміне айналады. 

жүктеу/скачать 2,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: