Қазақстан республикасы білім жғне ѓылым
жүктеу/скачать 2,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Картография
Документ, idz 10.1 variant 30(idz.kz) (2), д 1-2, 2 дәріс.
| ab
p = , немесе q sin mn ab = Картада бұрыш –өлшеуге w шамасының тікелей қатысы жоқ, бұл бұрмалану эллипсінің көрсеткіші. Мысалы: w =9, бұл жерде картадағы бұрыш жер бетіндегі тиісті бұрыштан w =9 кем, минус таңбасы ( w = -9) картадағы бұрыштың жер бетіндегі сәйкес бұрыштан 9 қа артық екендігін көрсетеді. Бұрыштар барлық проекцияларда бұрмаланбайды. Теңбұрышты проекцияларда картаның барлық нүктелерінде бұрыштардың бұрмалануы жоқ және шексіз азғантай фигуралардың ұқсастығы сақталады, бірақ аудандар едәуір бұрмаланады. Прокцияларда бұрыштардың бұрмалануы аз болса, онда аудандардың бұрмалануы көп болады және керісінше. Ауданның жеке масштабы – бұл проекциядағы шексіз аз ауданының сфероид (шар) бетіндегі сәйкес шексіз аз аудан қатынасы. Ауданның жеке масштабы салыстырмалы шамада беріледі. Ауданның салыстырмалы бұрмалануы 1 - r тең. Егер картаның кез келген нүктесінде , 284 = r болса, онда 2,84 - 1 = 1,84 немесе 184 %. Егер Алаң бұрмалануы болып берілген нүктеде жеке масштаб алаңы болады. Жеке масштаб алаңы - ол қатынас шамасында көрсетіледі.Қатынас бұрмалану алаңы 1 - r тең. Егер r таңбасы + болса, онда бұрмалану оң, ал – минус болса теріс. Аудандардың бұрмалануы болмайтын проекцияларды шамалас деп атайды. Картада аудандардың бұрмалануыназайтуға ұмтылу бұрыштардың бұрмалануына әкеліп соғады. q m r m sin 2 1 = немесе q r sin mn = Əр түрлі физикалық географиялық жəне əлеуметтік-экономикалық карталарды жасағанда аудандардың арақатынасын сақтау қажеттігі туады. Осындай карталар үшін аудандардың бұрмаланбайтын немесе азғана тең бұрышты жəнешамаласпроекцияларарасындағы сығылысу сипаты бойына орташа көрсеткіштер бар бұрмаланатын проекцияларда қолданған қолайлы болады. Тең аралықты проекцияларда аудандар бұрмалануы тең бұрыштыларға қарағанда 2-3 есе аз. Методы определения искажений на карте. Проекцияда бұрмаланулар əр бір нүктеге əр түрлі болғандықтан,картаны қолдануда немесе жаңадан құрылатын картаға проекцияны таңдауда бұрмалану түрін анықтап, бұрмалану шамасын жəне олардың картада таралу сипаттамасын анықтау қажет. 1. Проекцияны формулалар бойынша зерттеуде берілген проекцияға ұзындық масштабының үлкен жəне аз шамалар мағыналары, меридиан мен 55 параллельдер бойынша масштабтары, алаңдар масштабы жəне бұрыштар бұрмалануы есептелуі мүмкін. 2. Проекцияда бұрмалану сипаттамаларының негіздері проекцияны таңдау жетекшілігінде (ЦНИИГАиК) кестелер мен графиктер түрінде беріледі. Олар бұрмалану шамаларын нүктенің географиялық жағдайына байланысты еңдік бойынша жəне бойлық бойынша анықталған интервалдармен немесе зениттік ара қашықтыққа байланысты сипаттайды. 3.Проекцияда бұрмаланудың таралу сипаттамасы жəне шамасы жайлы айқын көріністі бірдей бұрмалану сызықтарын көрсететін изоколдар береді. Изоколдардың формалары əр түрлі проекцияларда əр түрлі болады (шеңбер,доға,түзу сызық жəне əр түрлі қисық сызықтар түрінде). Картографиялық торабқа изоколдар ( w , , , p n m ) есептеулерімен еңгізіледі. 4. Кестелер мен изокол сызбаларының жоқ кездерінде, сонымен қатар зерттелетін карта проекциясы белгісіз жағдайларда, бұрмалануды номограмма көмегімен анықтайды. Негізгі әдебиеттер: 1[29-47], 2 [12-26] Қосымша әдебиеттер: 2[19-27] Бақылау сұрақтары 1. Картографиялық проекция деген не және не үшін қолданады? 2. Жергілікті жер масштабы деген не және картада қандай масштаб түрлері бар? 3. Эллипс бұрмалануы деген не? 4. Жердің сфералық бетінен жазықтыққа өтуде қандай бұрмалану түрлері пайда болады? 5. Карталарда бұрмалануларды анықтау үшін қандай әдістер бар? №10 Дәріс. Картографиялық проекциалардың классификациасы. Жер бетін жазықтыққа жобалаудың əр түрлі заңдарын қолдана отырып, картографиялық тораб түрлері жəне сол торабтарда картографиялық бейнелердің бұрмалану шарттарымен айырылатын əр түрлі картографиялық проекцияларды алуға болады. Мұндай жағдай картографиялау үшін өте маңызды, себебі проекцияны таңдауға, жер беті кеңістігін бейнелеуде жəне əр түрлі географиялық жағдай бойынша қамтуды қанағаттандыратын, сонымен қатар карта арналуын, оның мазмұның жəне қолдану сипаттамасын сақтап қалу мүмкіндігі бар. Картографиялық проекция классификациясы жүктеу/скачать 2,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|