Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Төтенше жағдайлар комитетінің «Көкшетау техникалық институты» рмм

Жылыту жүйесі еңбек етуге қолайлы жағдайлар туғызу үшін қолданады. Жылу деп бөлмелердегі ауа сыртқы ауаға қарағанда жоғары дәрежедегі температураны жасанды ұстауын айтады. Жылу жүйесі белгілі барлық бөлмелер үшін бір көлемдегі жылуды тасымалдау, тарату, алу үшін белгіленген құрылымның әлементтер комплексі.

Жылу жүйесінің құрылымдық элементтеріне:

Отынды жағу кезіндегі жылыту үшін жылу ауыстыру;

Бөлмелерде жылу тарататын жылытқыш құрал;

Жылу ауыстырудан жылу құралына дейін жылуды тасымалдайтын жылу өткізгіш.

Жылу ауысуы:

Сұйық (су) фаза;

газды (бу, ауа, жанғыш заттар) көмегімен жүзеге асады.

Су –жылу сыйымдылығы жоғары, ерекше тығыздық.

Бу –тығыздығы төмен, тасымалдау үшін өз энергия шығындары керекті температураны реттеу үшін сәйкес келмейді.

Ауа – аз жылуы бар, жеңіл қозғалатын, өрт кезінде кауіпсіз, оның бөлмеде температурасы - 70-40С.

Жанғыш заттар – ауадан жылу сыйымдылығы және тығыздығы бар үлкен көлемде жылуды береді, себебі пештің әр бөліктерінде олардың температурасы 200-ден 1000С дейін барады.

Жалпы жылу жүйесі екі топқа бөлінеді:

- жергілікті;

- орталық;

Орталық жүйелер – бір жылу орталығының көптеген бөлмелері үшін жылу. Жылу - жылу орталығы орналасқан жылу алмасуда қыздырылады, бөлек бөлмелерде жылу өткізгіш арқылы ауысып, жылу құрылғылары арқылы жылуды бергенмен кейін қайтадан жылу орталығына айналып келеді. Мысалы: өз қазандықтағы жылу жүйесі.

Орталық жүйелер жылытқыш түріне байланысты:

сулы

булы

біріктірілген

болып бөлінеді.

Сулы жылулық температурасы төмен және температурасы жоғары 105С болып бөлінеді.

Булы жылу

төмен қысым (70кПа)

жоғары қысым (70кПа).

Ауа жылуы жылу тасу циркуляциясына байланысты екі түрлі болады:

табиғи циркуляциялы жүйе;

механикалық жүйелер.

Жылу - адамдар және олардың талаптарына, шарттарына жауап беретін бөлмелердегі ауа температурасын сақтайтын жасанды жылу берілген жылу режимімен қамтамасыз етеді.

Техникалық құрылғылардың комплексі жылу жүйесі деп аталады. Жылу жүйесі адамдардың уақытша не ұзақ мерзімде тұратын болсын әр уақытта жүргізіледі. Сонымен қатар техникалық үрдістің талаптарына сәйкес келетін ғимараттар мен құрылымдарда жүргізіледі. Жылу жүйесінің негізгі элементтері ретінде жылу құралдары, жылу генераторы, жылу өткізгіштік танылады.

Жылу жүйесі белгілер қатарынан классификацияланады. Жылу генератордың орналасу орнына байланысты бөлменің жылу жүйесін анықтауға болады. (жергілікті ме, әлде орталық па)

Орталық жылу жүйесі деп генератор бөлек бөлмелерде орналасқан жүйені айтамыз. Ал жылытылған бөлмелерде тек жылу өткізгіш жүйесі арқылы байланысқан құрылғылары ғана орналасқан. Бір не бірнеше жылу генераторы бар өрт жылу жүйесі бір ғана көп бөлмелі ғимаратты, бірнеше ғимараттарды, қала аудандарын немесе барлық қаланы жылыту мүмкін. Орталық жылу жүйесі жылу таситын өткізгіш түрі мен өлшемдеріне байланысты олардың өту тәсілдеріне байланысты, құбырдың магистральды төсем сызбасына байланысты классификацияланады.

Жылу тасудың түріне байланысты ауа, бу, сулы жылулармен айырылады. Сулы жылу жүйелері көбінесе адам тұратын қоғамдағы өндіруші ғимараттарда кең таралған. Себебі, басқа жылу жүйелерге қарағанда өзіндік ерекшеліктері бар: жылу құралдардың жылу ауысу және орталық реттеудің қарапайымдылылығы, жылу құүралдарының үстіңгі қабатта ұстау қабілеттілігі т. б.

Сонымен қатар сулы жылу жүйесінде кемшіліктер мен олқылықтар да бар: қысым мен биіктік жүйесінің үлен шығындарының радиусының шектеулігі, тонудың үлкен қаупі, т.б.

Сулы жүйелер жылу тасушының өлшемдері мен ауысу тәсілдеріне байланысты табиғи және механикалық циркуляциялары жылу тасымалдаушылар болып бөлінеді.

Табиғи циркуляциялар жүйесінде судың қозғалуы гидростат қысымының нәтижесінде болады. Берілген жүйеде ыстық судың температурасы 100 С-ден аспауы тиіс. Себебі, ауа су конторы атмосферамен хабарланады.

Жасанды циркуляциялар жылу жүйесінде жылу тасымалдаушының негізгі тірегі сорғыш пен су ағысты элеватор болып саналады. Бұл жүйелер атмосферамен хабарланған болады, ыстық судың температурасы 150^оС болуы мүмкін.

Булы жылу жүйесі жылу тасымалдаушының өлшеміне байланысты жоғары, төмен қысымды жән вакуумды жүйелер болып бөлінеді. Жоғары және төмен қысымды булы жылу жүйесі көбінесе бу техникалық қажеттіліктері қолданылу өндіргіш ғимарат пен құрылымдарды қолданылады. Вакуум жүйелер бу жылу жүйесі өте сирек қолданылады. Себебі бұл жүйеде қысым атмосфера қысымынан төмен.

Булы жылу жүйесінің жылу тасушы есебінде сулы бу болып табылады. Булы жылу жүйесі кезінде жылытылған құралдардың үстіңгі қабаттының температурасы 100-130^оС.

Адамдар тұратын үйлерде, мектептерде, санаторийлерде, емханаларда, балалар үйінде т.б. мекеме орындарда булы жылуды қолдануға болмайды. Жүйеде жылу тасымалдаушы ретінде су, сулы бу, түтін газы және ауа қолданылады. Су тез қызады, үлкен жылу сыйымдылығы бар. Бұл жылуды үлкен көлемде таратуды қамтамасыз етеді.

Орталық және жергілікті жылу жүйелерде өндіруші, адамдар тұратын қоғамдық және административтік ғимараттарда административтік көбінесе 60-80С су қолданылады.. Сондықтан құбыр магистралінің температурасы жоғары емес. Ол булы жылуға қарағанда едәуір төмен көрсеткіш.

Жылу тасымалдаушы ретінде судың кемшіліктері, оның үлкен тығыздығында. сондықтан оны тасымалдау үшін көп энергия кетеді. Сонымен қатар апаттық жағдайларда су қатуы мүмкін.

Өртке қарсы сумен қамтамасыз ету жоба сараптамасы бойынша судың, су көзінен, су қоймасы құрылғысынан су тұтынушыға дейін өткізу керек.

Сараптаманы келесі тізім бойынша жасалғаны дұрыс:

1. Өртке қарсы сумен қамтамасыз ету жобамен жалпы танысу;

2. Анықтама хатпен толық танысу;

3. Жобаның басқа құрылымдық, техникалық, т.б. бөліктермен танысу;

4. Өртке қарсы сумен қамтамасыз ету сараптамасы.

Жоба сараптамасының тізімі осындай болу тиіс, әр сұрақ келесі сұрақты толықтыру тиіс. Мысалы: құбыр диаметрін есептемес бұрын судың шығының және мүмкін экономикалық жылдамдығын білу керек.

Өртке қарсы қорғаныстың техникалық шешімдерінің конструктивті өңделуі. Жобалық шешімдердің сараптамалық нәтижелерінанализдеу және жүйелеу қажет. Сараптама нәтижелерінің анализі «сараптама кезінде табылған жеткіліксіздерді жою бойынша техникалық шешімдерді өңдеу» деп аталатын курстық жоба тарауында орындалады. Сараптамалардың қорытындыларын біріктіру әдістемесі ғимараттың (имараттың) тағайындалуынан, жеткіліксіздер санынан және олардың қажеттіліктерінен байланысты. Бірнеше бөлмелерден тұратын қарапайым конфигурациялы ғимарат жобасын сараптамалау кезінде жеткіліксіздерді жазбалауын мәндеріне қарап жасаған мақсатты; бір типті ескертпелерді топтаған дұрыс болады (конструкциялар, эвакуациялық жолдары, бөгеттері бойынша). Көптеген цехтары және қызметтері бар өндірістік ғимаратты және көп функционалды қоғамдық ғимарат жобасын сараптамалау кезінде ескертулерді әр функционалды комплекстер бойынша (немесе цехта) бөлек тұрғанда сол сияқты жалпы ескертулерді курстық жоба тарауына ауыстырған жөн деп ұсынылады.

Егер жеткіліксіздер көп болса, оларды жазып алған жөн, бір бірімен араластырып қою керек, өйткені бір жеткіліксіздерді жою басқа жеткіліксіздерге әсер етеді. Мысалы, ғимараттың отқа төзімділік дәрежесін өсіру эвакуациялық жолдардың ұзаруына, өрт отсектердің ауданының өсуіне, эвакуациялық шығулардың талап ететін санының өзгеруіне әкеледі. 100 балаға екі қабатты бала бақшасын сараптамалау кезінде келесілер орнатылған: отқа төзімділік дәрежесі ІІІ ғимаратында ғимарат центірінде бір сатылық тор жобаланған және топтық бөлмелерден торц жағынан екі сыртқы эвакуациялық саты жобаланған. ІІІ отқа төзімділік дәрежесі кезінде бұндай шешім мүмкін емес. Осы жеткіліксізді жою бойынша екі ұсыныс бар болуы мүмкін: Әр топтардан екі эвакуациялық шығу болатындай сатылы торды жобалау, немесе ғңимаратың отқва төзімділігін II –ге дейін жоғарлату.

Ұсынылған екі вариант техникалық жағынан негізделген жәнге нақты болғанда жобапланған жетіспеушіліктің жою вариантының негізгісін таңдау кезінде экономикалық факторға сүйену керек. Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі жобасы бойынша курстық жобадағы ғимараттың немесе имараттың өртке қарсы қорғанысының ұсынылған техникалық шешімінің экономикалық негізделуі заңсыз деп саналмай мұғаліммен бағаланып мақтауға ие болады.

Проекті материалдардың экспертизасы кезінде айқындалған жетіспеушіліктердің негізінде осы жетіспеушіліктерді жою жөнінде техникалық шешімдер ойластыруда. Техникалық шешімдердің ойластырылуының мақсаты негізгі жетіспеушіліктерді жойып және ғимараттың және имараттың элементтерінің өртке қарсы қорғанысының өзіндік вариантын ұсыну. Мысалы, жобада өртке қарсы қабырғаның ойықтарының өртке қарсы қорғанысы жоқ. Тыңдаушы техникалық әдебиеттер каталогымен және керекті есептеулермен өртке қарсы есіктердің (палотнасын ілу тәсілімен, герметизация түйіндерімен, бекіту бөлшектермен) өзін нұсқаларын ұсынады және есік конструкцияларының сызбаларын, есептеулерін және оларға анықтамасын ұсынады.

Сонымен, техникалық шешім өзіне конструктивті ойластыруды есептік бөлімін, графикалық бөлімін және оларға анықтамасын қосады. Техникалық шешімдердің жалпы бағыттары сараптама кезінде табылған жеткіліксіздерді алдын ала анықтайды. Қоғамдық ғимараттар жобаларына тереңінен таралған жеткіліксіздер: эвакуациялық шығулар мен жолдардың қанағаттандырмайтын шешімдері, сатылы тор арқылы подвалмен негізгі бөлмелердің хабарласуы, жабындарға шығулардың жоқ болуы, қызметтік көмекші бөлмелердің дұрыс орналаспауы (қоймалар, плакатты бөлмелер, аккумулятлы бөлмелер, әкімшілік және т.б.), эвакуациялық жолдарда және көрме залдарында жанғыш аккустикалық және декоративті безендірулерді қолдану.Тұрғын ғимараттар жобаларындатұрғын бөлмелерден басқа тағайындалуымен бөлмелерді дұрыс изоляцияламау, көп секциялы ғимараттарда екінші эвакуациялық шығулардың болмауы, (жоғарғы қабат алаңдарында, бірінші қабат марштарында) сатылы тор шектерінде құрылғыларында хабарлау түрінде нормативті құжаттардың өртке қарсы талаптарынан шығу рұқсат етіледі.

Өндірістік ғимараттардың жобалары үшін эвакуациялық шығулардың жеткіліксіздігі немесе олардың болмауы, өртке қарсы бөгеттерде ойыстардың сапасыз қорғанысы, өртке қарсы бөгеттердің және бөлек құрылыс конструкциялардың қанағаттанбайтын шешімдері сипатты.

Ауыл шаруашылық ғимараттардың жобаларында көбінесе келесі жеткіліксіздер кездеседі: жануарлармен секциялар сиымдылығы жоғарыланған, өрт кезінде жануарларды өз уақытында эвакуациялауын қамтамасыз ететін басқа техникалық құрылғылардың немесе жеңіл босататын түйіндердің болмауы,түтінді кетіретін тиімді емес құрылғылар, аралас бөлмелерде жануарлардың шығуы үшін эвакуациялық шығулар ретінде қоймалар мен ғимараттар (имараттар) арасында өртке қарсы аралықтар шамасының жеткіліксіздігі.

Сараптама нәтижелері анализінен кейін табылған жеткіліксіздерді жою бойынша техникалық шешімдерді өңдеуге кіріседі. Дипломдық жобада келесілер өңделеді:

-ғимараттар жобаларының жаңа нұсқалары;

-жеңіл түсіретін конструкциялардың, жүйелер мен шахталардың, желдеткіш және түтінді люктердің, олардағы ойыстарды қорғау үшін өртке қарсы есіктердің, бөгеттердің, конструктивті шешімдері;

-эвакуациялық шығулар мен жолдардың конструктивті-жоспарлы шешімдері;

-объекттің жаңа жаңа бас жоспарының жаңа нұсқалары.

Қоғамдық және тұрғын ғимараттар үшін көбінесе ғимарат бөлігінің көлемді-жоспарлы шешімдерінің өзгеруі талап етіледі (немесебірінші қабаттың) эвакуациялық шығулар мен жолдар бойынша немесе ішкі жоспары бойынша жеткіліксіздерді жою үшін. Ғимараттың, габариттері, қабаттылығы, негізгі бөлмелердің орналасуы ереже бойынша бұрыңғыдай қалады. Өзгерістер өртке қарсы қабырғалардың көмекші бөлмелеріне орналасуы енгізіледі. Көлемдік-жоспарлы шешімдердің өзгерістері өртке қарсы бөгеттердің, эвакуациялық сатылардың конструктивті өңделу қажеттілігін тікелей шақырады. Кезекте, арнайы өртке қарсы құрылғылардың конструктивті орындалуы қажет, егер көлемдік-жоспарлы шешімдердің нұсқаларын өңдеу кезінде олар қажетті болады. Клубтар, мәдениет үйлері, универмагтар және басқа қоғамдық ғимараттар үшін келесі бөлмелер үшін түтін люктердің конструктивті өңделуі талап етіледі, оларда жанғыш материалдар болады (егер осы бөлмелерде терезе ойыстары болмаса). Жарылыс қауіпті концентрация пайда болатын жерлерде подвалдарда аккумуляторларды, аммиакты бөлек бөлімше машиналар салқындатқышы құрылғыларын орналастырған кезде, жеңіл түсіретін конструкцияларды қарастырған жөн. Өндірістік, қоймалық және ауылшаруашылық ғимараттардың қайта жоспарлауы ереже бойынша өртке қарсы қабырғалардың, қосымша эвакуациялық шығулардың құрылғыларын орналастыруға, жеңіл түсіретін конструкциялардың және түтін люктердің орналаструына біріктірілген. Қарастырылатын ғимараттарда қоршалған болатын технологиялық, коммуникациялық және басқа ойыстары бар бөгеттер қолданыла алады. Категориялары А және Б бөлмелері үшін жанғыш газдар мен шаңдар, жеңіл тұтанатын және жанғыш сұйықтықтар бар кезде басқа өртке қарсы бөгеттерді және ауа жергілікті тірегімен тамбур-шлюздерді жобалаған мақсатты. Категориялары А,Б,В өндірістік, қоймалық және мал өсіру бөлмелердің түтінді люктері (терезе ойыстарысыз немесе терезе бар кезде үлкен ауданды бөлмелерде) көбінесе жабындар орнатылады: олар үшін типтік жобалық шешімдер қолданылады (мысалы, Госхим жобамен өңделгендер: ӨК 01-119 серияларының жабын плиталары дефлектордың типтік шешімі үшін және дефлектор станоктарының қуыстары үшін). Жеңіл түсіретін конструкциялар шыны қалыңдығы мен шектер ауданының түрінде жобаланады (арнайы каталогтар бойынша) жабын немесе қабырға жеңіл түсіретін жабындардың панелдері.

Желдету жүйелеріне, түтінге және жарылысқа қарсы қорғанысқа, ғимарат жоспарына, құрылыс конструкциялар бойынша техникалық шешімдерді өңдеуі бір уақытта тұйық байланыс түйінмен жүргізілуі тиіс. Өрт қауіпсіздік және функционалды процес шарттарын қанағаттандыратын ғимараттың ішкі жоспары бойынша көзделген шешім конструктивті орындалудың мақсаттылығында, жеңіл түсіретін конструкциялардың және түтінді люктердің орналасуы, адамдарды эвакуациялау қауіпсіздігі сол жерде тексеріледі. Ұсынылатын көлемдік-жоспарлы шешім нақты болуы тиіс және өрт қауіпсізідіктің барлық талаптарына жауап беруі қажет.

Конструктивті шешімдер зауыттық толық дайындықты және оларды дайындауды индустиалдығын, конструкциялардың максималды унификациясын қамтамасыз етуі керек (қабырғалық панелдер, колонналалар, бөгеттер, жабын және бөгет плиталары). Ғимараттың арнайы өртке қарсы конструкцияларын қолдануэкономикалық мақсаттылықпен, инженерлік біліммен, нормативті жағдайлармен айқындай жөн.

Жағдайлар қатарында жобалаушылар жобалау нормаларынан қол тартуды рұқсат етуге тура келіп тұр. Жобалық құатнамада нормалық талаптарды сақтамаған мүмкіндік кезде компенсациялық іс-шаралар өңделуі тиіс. Тыңдаушыға курстық жобада жобалаушылармен ұсінілған осы іс-шараларды бағалау керек, немесе өзі объекттің өртке қарсы қорғаныстың альтернативті техникалық шешімдерін өзі айқындап өңдеуі тиіс. Мысалы бар болатын мекеменің реконструкциялауы кезінде өртке қарсы аралықтар бастапқы жобаланатын ғимараттан аралас ғимараттар жобаларына құрылыс коэфициенті шамаларының көмегімен талаптық нормаларды қанағаттандырмайды. Компенсацияланатын іс-шаралар ретінде бұл жерде жарылыс қауіптілігі бойынша ғимараттардың категорияларының азаюы, қайта тұрғызылатын ғимараттың отқа төзімділік дәрежесінің үлкеюі, жобаланған және бар болатын ғимараттардың өртке қарсы қабырғаларының арасында құрылғылары қабылдануы мүмкін.

Техникалық шешімдерді есептік-түсіндірме қағазда ғимараттың өртке қарсы қорғанысы үшін олардың мәндері бойынша кезектеп орналастыру мақсатты болады. Әр шешім техникалық құрылғылардың және конструктивті элементтерінің, ғимараттың бөлек фрагменттерінен, суреттер және сызбалар түрінде графикалық бейнесінен және оның жазбалауынан құрастырылуы тиіс. Техникалық шешімдерді ұсынылатын шешімдер және жобалық шешімдерді орындарына келтірудің көмегімен есептік-түсіндірме қағаздың көмегімен көрсеткен жөн ("жобамен қарастырылған").

Егер жобалық құжатнама сараптамасы жүзінде өртке қарсы талаптардан күрделі сәйкессіздіктер табылған болса, онда тыңдаушы техникалық шешімдер ретінде ғимараттың (имараттың) өртке қарсы қорғанысын жақсартатын көлемдік-жоспарлы шешімін немесе қандай да бір көлемдік шешімдерін өзінің көз қарасы бойынша өңдеп айқындау тиіс.

Өртке қарсы қорғаныстың техникалық шешімдердің конструктивті өңделуі жобаның графикалық бөлігін және инженерлі шешімдерін орындау үшін

Жүргізілген есептер негізінде жоба материалдардың талдау нәтижесінде, заң нормаларына сәйкес бірқатар бұзушылықтар анықталды.

Ғимараттың көлемді жоспарлы шешімдерінің бөлімінде:

• 
  Ішкі тасушы қабырғалардың отқа төзімділік шегі сәйкес келмейді.
  
• 
  Ара қабырғалар отқа төзімділік шегіне сәйкес келмейді.
  

• 
  Төбе мен шатырға шығулардың жоқ болуы.
  
• 
  Өртке қарсы ара қабырғаларда есік ойықтарының жоқ болуы.
  
• 
  Өртке қарсы есіктерінің саңылаусыздығының жоқ болуы.
  

• 
  Топсаларда тығындардың жоқ болуы.
  

Ғимараттың көлемді жоспарлы шешімдерінің бөлімінде:

• 
  Ішкі тасушы қабырғалардың отқа төзімділік шегі 160 минут болуы тиіс.
  
• 
  Ара қабырғалар отқа төзімділік шегін 60 минут болуы тиіс.
  
• 
  Төбе мен шатырға шығуларды баспалдақ торладан немесе сыртқы өрт сатылардан көздеу керек.
  
• 
  Ойықтарда 1-ші немесе 2-ші типті өртке қарсы есіктің орнатылуы тиіс.
  
• 
  Топсаларда тығыздалған өздігінен жабылатың есіктер болуы тиіс.
  

• 
  Тығыны бар өздігінен жабылатын өртке қарсы есіктер болуы тиіс.
  

Жобаның есептік-көлемдік қағазында есептік бөлімі болуы тиіс. Инженерлік есептер жобалау мақсаттарына жауап беруі тиіс, өртке қарсы қорғаныстың өңделетін жобасына келтіріліп ұсынылуы тиіс және тыңдаушымен ұсінылған техникалық шешімдердің қажеттілігін айқындау, шешім қабылдағыштың қажеттілігін анықтағанда, конструкциялау үшін, бастапқы мәліметтерді алу үшін, құралы болып қызмет етеді.

Мысалы, тексеріс сипаттамасы өртке қарсы жобаланған шымылдықтың фактикалық отқа төзімділік шегін анықтау кезінде есепті санап анықтап береді. Жеңіл түсіретін конструкциялардың және түтінді люктердің конструктивті шшемдері үшін қажетті және есеппен анықталады. Есептердің тиімді саны үшке тең.

Есептер түрлері және олардың саны курстық жоба жетекшінің көмегімен анықталады және курстық жобаға тапсырмада көрсетіледі.

Құрылыстағы өрт қауіпсізідік бойынша курстық жобаларда көбінесе инженерлі есептердің келесі тізімдері ұсынылады:

1. Бөлмеде өрт болған кезде температуралық режим есебі;

2. Өртке қарсы қабырғалардың, бөгеттердің және жабындардың, қабырғалар типтерінің және түрлерінің отқа төзімділік шегін есептеп анықтау;

3. Бір жақты қыздыруда (колонна, ригель, толтыру) каркасты өртке қарсы қабырғалардың конструктивті элементтерінің отқа төзімділік есептік шегін айқындау;

4. Өртке қарсы есіктердің, терезелердің, өртке қарсы аумақ элементтерінің және басқа өртке қарсы бөгеттердің отқа төзімділігін есептеп анықтау;

5. Өртке қакрсы шымылдықтың мықтылыққа және беріктікке каркас элементтерінің тексеріс есептері;

6. Өртке қарсы шымылдықтың жылу изоляциясын есептеп тексеру;

7. Әр түрлі тағайындаулы ғимараттар үшін өрт отсектердің мүмкін ауданын есептеп айқындау;

8. Әр түрлі тағайындаулы ғимараттардағы көп адамдар келетін бөлмеден адамдардың эвакуациясының есептік ұзақтығын есептеп анықтау;

9. Жоғарғы қабыты ғимараттың сатылы торларында ауа тірегінің жүйелерін есептеу;

10. Өрт қауіпті түтін шығару желдеткіш параметрлерінің есептік айқындалуы;

11. Әр түрлі тағайындалған ғимараттың өрт қауіпті бөлмелерінде түтінді люктердің ауданы мен санын анықтау есептері;

12. Мал өсіру ғимараттарында эвакуациялық шығулар мен жолдар өлшемдерін есептеп айқындау;

13. Жоғарғы қабат ғимараттарының лифтік шахталарында ауа тірегі жүйелерін есептеу;

14. Өндірістік ғимараттардың тамбур-шлюздерінде ауа тірегін түзу үшін желдеткіш құрылғылардың өлшемдерін есеппен айқындау;

15. Жарылысқауіпті ғимараттардың жеңіл түсіретін конструкцияларының ауданын есептеп анықтау;

16. Әр түрлі тағайындалу қоймалары, имараттар мен ғимараттар арасындағы өртке қарсы аралықтарды есеппен айқындау

Есептерді орындау әдістемесі, олар үшін бастапқы мәліметтер мен мысалдары (17) және (26) оқулықтарында құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәні бойынша көрсетілген, тапсырмаларды орындау үшін пән бойынша (20), сол сияқты басқа әдебиеттер мен және ғимарат қорғанысының өртке қарсы қорғанысы бойынша ВИПТШ, ВНИИПО, Госстрой ұсыныстары мен нұсқаулары бойынша орындалады.

Жобаның есептік-түсіндірме қағазында әр есепке есеп аталуы беріледі, олардың есептік және конструктивті сызбасы бастапқы мәліметтері, нормалары, оның орындалу қажеттіліктері айқындалады. Әр есеп тексерілетін жобалық құжатнамаға алынған нәтижелерді енгізу бойынша практикалық ұсыныстармен бітуі керек.

4.1 Эвакуациялық уақытын есептеу

Ғимарат қабаттарынан және бөлек бөлмелерден адамдар көшу рұқсат уақытын есептейік.

1. Қабаттардан адамдардың көшуін анықтау үшін назарына келісі рұқсатпалар жіберіледі.

Бөлмедегі жануы жабық терезе ойығы кезінде есік ойығының төменгі жағы арқылы коридордан келітін ауа есебінен жүреді.

Жаңу өнімдер температурасы Т_пг берілген уақыт интервал үшін тұрақты болып алынады келісі тәуелділікті ескере отырып:

Т_пг=100+273, мұндағы  - жаңу ұзақтылығы, мин.

Жаңу өнімдері бөлінеді де коридордың үстінгі жағын алатын болса, ал таза ауа төменгі жағын алады. Адамдардың қозғалысы мүмкін болып, жаңу өнімдері есік ойығын төбеден төмен емес орнын алатын болса, ал коридордағы температурасы 45⁰ С аспайтын болатын болса.

Ойықтағы тең қысым жазықтықтардың жағдайы келісі формуламен анықталады:

Мұндағы h₂ – тең қысым жазықтықтан сорып алуына жұмыс істейтін есік ойығының ортасына дейінгі қашықтық, м;

h_дв – есік ойығының биіктігі, м;

_пг – жану өнімдерінің тығыздығы, кг/м³;

_в - t_в=20⁰С кезіндегі корридордағы тығыздық, кг/м³.

1 минутта ашық есік кезінде корридорда бөлінетін q_пг жаңу өнімдерінің көлемі келісі формуламен анықталады:

мұндағы F_дв^в – есік ойығының сорып алу бөлімінің ауданы, м²;

 - шығын коэффициенті;

g – ауырлық күшінін үдеуі, м/с².

мұндағы h_зап - коридорды жаңу өнімдерімен рұқсат толтыру биіктігі, м;

в_к, l_к – сәйкесінше коридор еңі мен ұзындығы, м.

Жаңу қоспалардың ауамен белгілі бір температураға жеткенде адамдардың рұқсат көшіру уақыты келісі формуламен анықталады:

Келісі шарттарда қабатта адамдарды көшіру рұқсат уақытын анықтаймыз. Коридор ұзындығы l_к=48 м; коридор биіктігі h_к=3 м; еңі в=1,3 м, бөлмеден коридорға апаратын есік биіктігі 2м; есік еңі 1,1м.

1. Рұқсат көшіру уақытын _доп=1,6 мин тең деп аламыз. Осы шарттар үшін таблицадан t_пг=160⁰С; q_пг=80 м³/мин интерполяция әдісімен табамыз.

2. Рұқсат ету көшіру уақыты (коридорды жаңу өнімдерімен толтыру бойынша) мынаған тең болады:

Шектік температура жету уақыты бойынша рұқсат көшіру уақыты мынаған тең болады:

Көшірудің ең төменгі уақытын аламыз 46,8 сек.

мұндағы

с – өрттің бастапқы даму кезенінде ауа жылу сыйымдылығы кезінде t_пр=60-100 ⁰С с=1,32 кДж/(м³×⁰С);

W – бөлме көлемі, м³;

- орташа көлемді температура;

 - айналадағы заттарды қыздыруына жылу шығындар сипаттайтын коэффициент, 0,25 тең деп алынады;

n – жаңып кетудің массалық жылдамдығы, палаталар үшін 40 кг/(м²×ч) тең;

 - жалынның сызықтық таралу жылдамдығы,м/мин;

Q – жаңу жылулығы, қатты затар мен материалдар үшін 15000 кДж/кг тең деп алынады;

к – қауіпсіздік коэффициенті, ІІ ОТД үшін 0,7 деп алынады;

 - толық емес жаңу коэффициенті, 0,9тең;

Мұндағы, h – плюс 2 м адам болу зона деңгейі;

Н – бөлме биіктігі

Бөлмедегі орташа көлемді температураны анықтаймыз:

Осыдан шыға отырып, бөлек бөлмеден көшіру уақытын анықтаймыз.

Қоғамдық ғимарат бөлмесінде өрт температурасы есептейік, егер оның дамуы өрттін “Температура-уақыт” стандартты режимімен жүреді (сурет 2).

мұндағы: t о.с. – қоғамдық ғимаратта өрттін стандартты дамуы кезінде бөлмедегі температура, (0С);

 - өрт ұзақтылығының уақыты, мин (сағ).

Мысал 1: Бөлмедегі температурасын есептеу, егер оның дамуы стандартты режимімен жүреді, 90минут өткеннен кейін.

Шешуі:

1. Өрттің стандартты дамуы кезінде оның пайда болуынан 90 минут өткеннен кейін бөлмедегі температурасын анықтау:

1.1. Бірінші формула бойынша (1)

1.2. Екінші формула бойынша (2)

(2)формуланы түрлендіреміз:

2. мәндерді қойып есептеулерді өткіземіз:

Қорытынды: өрттін пайда болуынан 90 минут өткеннен кейін бөлмедегі температура мынаны құрайды:

1. 985 о С; 2. 981 о С

Есептеу нәтижесі бойынша орташа арифметикалық t мәні мынаны құрайды:

Құрылыс конструкция бетіндегі температураны есептейміз.

Құрылыс консруциялардың от төзімділігіне баға беру үшін стандартты « температура – уақыт» қиысығын пайдаланады (2). Өндірістік, қоймалық, басқа ғимараттарда, жертөледы бөлмелерде нақты температуралы режимдер стандартты режимінен өзгеше болуы мүмкін.

t, 0С 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100	t = 345 lg (8 + 1)
			, мин t, 0С
				5 556
				10 659
				15 718
				30 821
				60 925
				90 986
				120 1029
				180 1090

сурет 2. «температура – уақыт» стандартты қисық.

Өндірістік тағайындалу ғимаратында өрттін пайда болу моментіне тең() бетон панельдерден тұратын ара қабырға бетінің температурасын есептейік.
Темірбетон құрлыс конструкциялар бетіндегі температурасын анықтау кезінде келісі формула пайдаланылады:

мұндағы:  - құрылыс конструкция бетінің қызу уақыты, минут.

Қорытынды: Темірбетон конструкциясын 120 минут кезінде қыздырғанда қыздырылатын бетіндегі температурасы 943 ⁰ С құрайды.

Өткізілген есептеулерден стандартты режимі кезінде өрттегі температура 983 ⁰С дейін көтеріледі, ал метал конструкциялардың критикалық температурасы 500 – 550⁰С шамасында.

Сондықтан да металл конструкциялардан тұратын құрылыс конструкциялардың тиімді от қорғанысын көздеу керек.

Косоур от төзімділік шегін анықтаймыз: