Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

140 
 
 
Жауаптар: 
- 
Арнайы салынған мектептер болған жоқ, балалар киіз үйде немесе 
табиғаттың қолайлы мезгілінде шөптің үстінде білім алды,
- 
Оқулықтар, мектеп құралдары жетіспеді, 
- 
Мұғалімдер жетіспеді, ауылдардың барлығында сауатты молдалар болғман 
жоқ
- 
Ауа райының нашарлауына және көшіп қону мезгілінде балалар білім 
алуын тоқтатты. Оқу тек күзде және қыста өткізілді. 
Иллюстрация бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер:
XIX ғасырда Қазақстанда алғашқы кәсіптік білім берудің қандай түрлері болуы 
мүмкін?
Жауаптар
: 
Ағаш өңдеу (ағаштан жасалған бұйымдар мен құралдарды өндіру) 
Сәндік-қолданбалы өнер: тоқу, киізден, былғарыдан бұйымдар жасау;
Гурьевтегі теңіз мектебі және т.б. 
 

141 
Тақырып: Ы.Алтынсарин– жаңашыл педагог 
1-тапсырма. 
Білім 
беру 
ордаларын 
орналасқан 
жерімен 
сәйкестендіріңіздер: 
Білім беру орындары
Орналасқан жері 
Шығыстанушы ғалым Григорьев өзінің бай 
кітапханасын Алтынсаринге еркін пайдалануға рұқсат 
берді 
Ырғызда 
Қазақ балаларына арналған мектеп-интернат 
Орынборда 
Қазақ қыздарын оқытатын мектеп интернат 
Торғайда 
Дұрыс жауабы: 
Білім беру орындары
Орналасқан жері 
Шығыстанушы ғалым Григорьев өзінің бай 
кітапханасын Алтынсаринге еркін пайдалануға рұқсат 
берді 
Орынборда 
Қазақ балаларына арналған мектеп-интернат 
Торғайда 
Қазақ қыздарын оқытатын мектеп интернат 
Ырғызда 
2-тапсырма. Сәйкестендіріңіздер: 
Педагог 
Этнограф 
Жазушы 
Аудармашы 
Ол еңбектерінде 
халқымыздың салт-
дәстүр, әдет-
ғұрыптарын 
қарастырады. Оның 
бірі қайтыс болған 
адамды жерлеу және 
оған ас беру, 
екіншісі құда түсу, 
қыз ұзату салттары 
туралы айтылады.
И.А.Крыловтың 
мысалдарын, 
Л.Н.Толстойдың 
әңгімелерін орыс 
тілінен қазақ тіліне 
аударған. 
Кәсіби мектепте 
мұғалім атанған 
тұңғыш қазақ. Қазақ 
жеріндегі тұңғыш 
қыздар мектебі, оқу 
саласында қызмет 
атқаратын мұғалімдер 
мектебінің, еңбекке 
баулитын қолөнер 
мектептерінің 
ашылуы да 
Ы.Алтынсарин 
нің есімімен 
байланысты. 
Ы.Алтынсариннің 
қаламынан туған 
аудармалар, 
өлеңдер, әңгімелер, 
мысалдар, 
этнографиялық 
очерктер мен 
ертегілер 
оқырмандар 
жүрегінен жол 
тапты. 
Дұрыс жауабы: 
Педагог 
Этнограф 
Жазушы 
Аудармашы 
Кәсіби мектепте 
мұғалім атанған 
тұңғыш қазақ. Қазақ 
жеріндегі тұңғыш 
қыздар мектебі, оқу 
саласында қызмет 
атқаратын 
мұғалімдер 
мектебінің, еңбекке 
Ол еңбектерінде 
халқымыздың салт-
дәстүр, әдет-
ғұрыптарын 
қарастырады. Оның 
бірі қайтыс болған 
адамды жерлеу және 
оған ас беру, 
екіншісі құда түсу, 
Ы.Алтынсариннің 
қаламынан туған 
аудармалар, өлеңдер, 
әңгімелер, мысалдар, 
этнографиялық 
очерктер мен 
ертегілер оқырмандар 
жүрегінен жол тапты. 
И.А.Крыловтың 
мысалдарын, 
Л.Н.Толстойдың 
әңгімелерін орыс 
тілінен қазақ тіліне 
аударған. 

142 
баулитын қолөнер 
мектептерінің 
ашылуы да 
Ы.Алтынсариннің 
есімімен 
байланысты.
қыз ұзату салттары 
туралы айтылады. 
3-тапсырма. «Ақиқат» немесе «жалған» ақпаратты анықтаңыз. 
Ол 1841 жылы қазіргі Торғай облысында туған. 
Ыбырай Алтынсарин орыс-қазақ мектептерінің оқушыларына арнап 
«Қырғыз (қазақ) хрестоматиясы» мен «Қырғыздарға (қазақтарға) орыс тілін 
үйретуге арналған алғашқы басшылық» атты екі оқу құралын жазды. 
1860 жылы облыстық басқарма оған Торғай қаласында қазақ балалары 
үшін бастауыш мектеп ашуды тапсырды. Өзі сол мектепте инспектор қызметіне 
тағайындалды. 
1869 жылы Ы. Алтынсарин Торғай уездік басқармасына іс жүргізуші 
ретінде қызметке орналасты. Содан соң уезд бастығының аға көмекшісі және 
уақытша уездік судья міндеттерін қатар атқарды. 
Дұрыс жауаптары: 
Ақиқат 
Ыбырай Алтынсарин орыс-қазақ мектептерінің оқушыларына арнап 
«Қырғыз (қазақ) хрестоматиясы» мен «Қырғыздарға (қазақтарға) орыс тілін 
үйретуге арналған алғашқы басшылық» атты екі оқу құралын жазды. 
1869 жылы Ы. Алтынсарин Торғай уездік басқармасына іс жүргізуші 
ретінде қызметке орналасты. Содан соң уезд бастығының аға көмекшісі және 
уақытша уездік судья міндеттерін қатар атқарды. 
Жалған ақпарат 
Ол 1841 жылы қазіргі Торғай облысында туған. 
1860 жылы облыстық басқарма оған Торғай қаласында қазақ балалары 
үшін бастауыш мектеп ашуды тапсырды. Өзі сол мектепте инспектор қызметіне 
тағайындалды. 
4-тапсырма. Ы.Алтынсариннің цитатасымен танысып, тарихи дерекке 
HIPP әдісімен талдау жасаңыз. 
«Қызмет бабы бойынша мен байлармен жиі қақтығысып қаламын. Маған 
жамандық ойлайтындар, лауазымды адамдар арасында да бар. Олар қорғансыз 
кедейлерді арсыздықпен талап – тонауда» 
• 
H - Historical context - Тарихи контекст
• 
I - Ntended audience – Арнаулы аудитория
• 
P - Oint of view (author’s) – Автордың ой-пікірі, көзқарасы
• 
P - Urpose (author’s) – Автордың мақсаты
Жауап:

143 
Тарихи контекст – ХІХ ғасырда да, бүгінгі күні де ұлттың сауаттылығы 
мәселесі маңызын жойған жоқ. 
Арнаулы аудитория – Қазақ халқына арналған. 
Автордың ой-пікірі, көзқарасы – Ол әділдікті бетке айтар тұлға, ешқандай 
қудалауға қарамастан шындықты айта білген. 
Автордың мақсаты – Халықты ақпараттандыру, ағарту жолында 
әділеттіліктен бет бұрмауға шақырды. 

жүктеу/скачать 7,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: