101
біржақты бейімделген, ал ол кезде адам жан-жақты.
Егер Құдай
Табиғатты жаратса, онда адам мәдениетті туғызады.
Италиялық философ, филолог және тарихшы
лоренцо Валла
(1407-1457) адам өмірінің сезімдік қырына тоқталады. Оның этикалық-
философиялық шығармаларының бірі дәл солай – «Шынайы игілік
іспетті ләззат туралы» (екінші редакциясында «Шынайы және жалған
игілік туралы») деп аталады. Ең жоғарғы
игіліктің не екенін айқын
және сенімдірек көрсету үшін, автор стоиктік, эпикурлік және христи-
ан арасындағы әңгімелесу түрін таңдайды. Стоик табиғаттың адамға
қас екенін дәлелдеуге тырысады,
өйткені оны ізгіліктерге емес, жа-
ман қылықтарға бейім етті. Эпикурдың жолын қуушы адамдарға
табиғат берген және ләззаттардан тұратын игіліктерге жету мүмкіндігі
туралы айтады. Христиан онымен келіспейді. Эпикуршіл сияқты,
ол да ләззатты
жоғарғы игілік санайды, бірақ адамның пендешілік
қуаныштарға жақындығын айыптайды. Ал Валланың өзі оқырманды
«ләззат, сөз жоқ, адамға пайдалы, тек ақылға қонымды шектерде ғана,
әйтпесе азап шегу аса зиян» деген сенімге келтіреді.
Валла
адам танымының, ойлаумен қатар, әсерлі сезімдерсіз өмір
сүре алмайтынына сенімді болды. Табиғаттың өзі: «өзіңнің тәніңді
және өміріңді сақта және соған қауіп
төндіретіндердің барлығынан
аулақ бол» деген өмір заңдылығын беріп отыр – ал бұл адам
сезімдерінің қатысуынсыз мүмкін емес. Сондықтан адам өмірден ба-
рынша мол ләззат алу үшін туады. «Менің
бар-жоғы бес сезімімнің
болғаны қандай өкінішті. Олар елу болғанда, қандай рақатқа батар
едім!» – деп шаттанады Валла.
Гүлдей жайнаған жастық
шағында өмірден кеткен
Достарыңызбен бөлісу: 
