адам тәрбиесіне үлкен көңіл бөледі. Тәрбие – адамның
табиғи дарындарын дамыту, еркіндікті сүюді қалыптастыру, өз
көзқарастарынан таймауға үйрету.
Бала тәрбиесін Руссо төрт кезеңге бөледі:
– туғаннан бастап, екі жасқа дейін. Бұл жерде баланың дене
мүшелерінің дамуына басым назар аудару керек;
– екіден он екіге дейін. Баланың сезімдері мен жан дүниесі
қасиеттерін тәрбиелеуге басымдық беріледі;
– он екіден он беске дейін. Ақыл-ой қабілеттерін дамыту;
– он бестен он сегізге дейін. Балаға тұлға ретінде қарап, оның бо-
йына адамгершілік қасиеттерін сіңіру ерекше маңызды, өйткені бұл –
адамның қалыптасуы барысындағы «бұлқыныс пен жұлқыныс» кезеңі.
Руссо бала тәрбиесінде күш қолданудан аулақ болуға, балаға
білдірмей ықпал етуге кеңес береді. Әсіресе оның еркіндік сезімін жа-
ралап алмай, еңбекті сүюге баулу керек. Бала жақсылыққа ұмтылып
өсуі үшін, оны қайырымды, ізгілікті істер жасауға үйреткен абзал.
Баланың дене құрылысының жетілуі мен ақыл-ойының өсуі қатар
жүруге тиіс.
Руссо идеяларының философтарға, саяси қайраткерлерге,
әдебиетшілер мен тарихшыларға ықпалы зор болды.
1789 жылғы революцияда якобиншілер Руссоға табынушылықтың
жарқын көрінісін паш етті. Оның сүйегінің күлі Пантеонға қойылды.
Руссоның азаматтық қоғамға көзқарасы демократиялық реформалар
үшін бағдар болды.
170
Француз ағартушылары саңлақтарының ішінен философ-энци-
клопедист, жазушы, әлемдік мәдениеттің көрнекті қайраткері
