Қазақстан республикасының білім жәНЕ
жүктеу/скачать 391,15 Kb.
|
Ахмет Байтурсынұлы
| Әдеби қызметі:
Байтұрсынұлы ұлттық-мәдени тақырыпқа арналған шығармалар тудырып, қазақ әдебиетіне де үлес қосты. Оның шығармашылығы әдеби тілдің дамуына үлес қосты және қазақтарды өздерінің мәдени және тілдік ерекшеліктерін сақтауға және құрметтеуге ынталандырды. Ахмет Байтұрсыновтың" Оқу құралы " (1912) – қазақ тілінде жазылған алғашқы алфавиттердің бірі. Бұл алфавит оқытудың жаңа әдістері тұрғысынан қайта өңделді және 1925 жылға дейін бірнеше рет қайта шығарылды. "Оқу құралы" қазіргі заманғы әдістеме тұрғысынан маңызды оқулық ретінде бағаланады. Ахмет Байтұрсынов қазақ мектептерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мектеп пәні ретінде қазақ тілін оқыту бойынша алғашқы оқулықтарды жазды. Оның үш бөлімнен тұратын "Тіл – құрал" оқулығы фонетика бөлімі 1915 жылы, Морфология бөлімі 1914 жылы, Синтаксис бөлімі 1916 жылы жарық көрді. "Тіл-құрал" - қазақ тілінің тұңғыш оқулығы. Оқулық қазақ тілінің заманауи оқулықтарының негізіне алынды. "Тіл-құрал" - қазақ тіл білімі салаларының құрылымын жүйелеуге және ғылыми негізге негізделген зерттеу. Ахмет Байтұрсынов практикалық құрал ретінде мұғалімдерге арналған "Тіл жасар", "Баяншы" әдістемелік кітаптарын жазды. А. Байтұрсынов-қазақ тілін оқыту әдістемесінің негізін қалаған ағартушы-ғалым. Ахмет Байтұрсыновтың оқулығында тілдік категорияларды түсіну мақсатында енгізілген "сын", "дағдыларға баулу" арнайы бөлімдері қазіргі әдістемелік ғылым үшін де өз маңызын жоғалтқан жоқ. Ахмет Байтұрсыновтың "Қазақтың бас ақыны" ("Қазақ" 1913 ж.) атты көлемді мақаласы – әдебиеттанудағы алғашқы зерттеу жұмыстарының бірі. Мақалада Ұлы ақын Абай Құнанбаевтың тарихи миссиясы, рухани мәні, өлеңдерінің ұлттық әдебиеттегі маңызы, баяндаудың көркемдік-эстетикалық сипаты туралы айтылады. Ол Абай өлеңдерінің даралығын, сыншылдығын, "аз сөз, көп мағына, тереңдік"деп түсінді. Ахмет Байтұрсыновтың Абайдың ақындық шеберлігі, поэзияға деген көзқарасы туралы ғылыми тұжырымдары қазақ әдебиеттану ғылымында жалғасын тапты. Ахмет Байтұрсыновтың "Әдебиет танытқыш" (1926) – қазақ тіліндегі алғашқы іргелі ғылыми-теориялық еңбек. Ахмет Байтұрсынов тұңғыш рет әдебиет тарихына, теориясы мен сынына, әдіснамасына толық анықтама берді, қазақ әдебиеттану ғылымының жүйесін құрды. Халық тілінің бай қорының көздерінен мағынасы терең, ұғымдық аясы кең сөздер шығарылды, олардың негізінде қазақ әдебиетінің барлық жанрлық нысандары топтастырылып, жіктелді. Ахмет Байтұрсынов-қазақ әдебиетінің үлкен тарихи мұрасын, ауыз әдебиетінің үлгілерін жинаған ғалым-зерттеуші. Ол қазақ тарихының төрт жүз жылын қамтитын "23 жыл" (1926) кітабын және "Ер Едіге" (1923) поэмасын шығарды. Байтұрсынов қазақтың дәстүрлі өнерін, музыкасын және халықтық әдет-ғұрыптарын сақтауға және дамытуға бағытталған бастамаларды белсенді түрде қолдады. Түрлі мәдени шараларға қатысуы қазақ болмысының нығаюына, қазақ халқының біртұтас мәдени кеңістігінің қалыптасуына ықпал етті. Сөйтіп, Ахмет Байтұрсынұлының қазақ елінің қалыптасуындағы қызметі сан қырлы болып, ел тарихында айтып болмас із қалдырды. Оның ұлттық бірлік, білім және мәдени бірегейлік туралы идеялары Қазақстанның дамуына және оның халқының ұлттық болмысына бүгінгі күнге дейін әсер етіп келеді. жүктеу/скачать 391,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|