Қазақстан тарихы. 9-10 сынып оқу материалдары

1. 
   Ахмет Байтұрсынов қай газеттің редакторы болды?
   
2. 
   Оның қандай негізгі еңбектері бар?
   
3. 
   Төте жазу дегеніміз не?
   
4. 
   Араб графикасына негізделген қазақ алфавитін қашан жасады?
   
5. 
   А.Байтұрсынов – ұлттық жазудың реформаторы.Бұл тұжырыммен қаншалықты келісесіз? 2-3 нақты фактілермен жауап беріңіз.
   

1. 
   Қаныш Имантайұлы Сәтбаев (12 сәуір 1899 жылы, Баянауыл ауданы,Павлодар облысы - 31 қаңтар, 1964 жылы, Мәскеу) - геолог ғалым, минерология ғылымдарының докторы, профессор, академик.
   
2. 
   ФЕНОМЕН – сезім мүшелерінің көмегімен түйсінілетін құбылыс. Философия тарихында Феномен ұғымы адамның пайымдау тәжірибесіне сай: мән мен идеяның көрінісі 
   
3. 
   Қазақстан Республикасы: Ұлттық Ғылым Академиясы (ҚР ҰҒА), Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы – республиканың жоғары ғылыми мекемесі. 1946 ж. 31 мамырда КСРО ҒА-ның Қазақ бөлімшесі негізінде құрылды.
   

1.Қаныш Сәтбаев ХХ ғасырдағы қазақ ғылымына, жалпы, қазақ өнеркәсіптік әлеуетіне қандай еңбек сіңірді?

2.Мамандығы ­геолог болғанымен, Қаныш Сәтбаев басқа салаларға да өз үлесін қосқан. Ғалымның сол қырлары халыққа жетіп отыр ма?

3. Қ.И.Сәтбаев негізін қалап кеткен Ғылым ­академиясы бүгінгі күні лайықты мәртебеге ие болып отыр ма?

1. 
   Социализм (латын. socialis - қоғамдық) - әлеуметтік әділеттілік пен теңдікке негізделген, мақсаттары мен мұраттары социалистік қоғам орнатумен байланысты ілім. Қазіргі кезде социализм теорияларын бірнеше топтарға бөлуге болады:
   
2. 
   Әске­ри ком­му­низм са­яса­ты — 1918–1921 жылдары азамат соғысы кезіндегі Кеңес одағының ішкі саясатының аты.Аза­мат соғысы жыл­да­рын­дағы қалып­тасқан қиын­дықтар­мен бай­ла­ныс­ты Кеңес өкіметі 1918 жыл­дың ор­та кезінде ел­дегі бар­лық ма­тери­ал­дық ре­сурс­тар­мен, адам күштерін ба­рын­ша жұмыл­ды­ру, қала­лар­ды, өнеркәсіп жұмыс­шы­ларын, Қызыл Ар­ми­яны азық-түлікпен қам­та­масыз ету, ел­де қатал еңбек тәртібін ор­на­ту мақса­тын­да «әске­ри ком­му­низм» са­яса­тын енгізді.
   
3. 
   Соғыс Коммунизмі– Кеңес өкіметінің азамат соғысы жылдарында (1918 – 20) іске асырған экономикалық саясаты. Ол ел экономикасын соғыс жағдайына бейімдеуге қызмет етті. 1921 ж. наурызда жаңа экономикалық саясатпен ауыстырылды.
   

1. 
   Не себепті Кеңес үкіметі Жаңа экономикалық саясаттан бас тартты?Екі-үш себебін айтыңыз.
   
2. 
   Неліктен 1921 ж. бұл аймақтарда астықтың  жалпы түсімі 5 млн. пұт деңгейде ғана болды?
   
3. 
   Көктем–жаз айларында басталған шаруалардың наразылықтары қандай ұрандармен басталып, қарулы көтерілістерге ұласты?
   
4. 
   Қазақстанда 1921-22 жылдары ЖЭС аясында жүргізілген шаралардың бірі қай реформа болды?
   

Шаруашылықтың барлық салаларын, соның негізінде техникалық қайта жарақтандыру мен еңбек өнімділігін арттыру Үшін бүкіл экономиканың негізі ретінде ең алдымен ауыр өнер-қәсіпті дамыту, оның шаруашылықтағы жетекшілік рөлін бекіту арқылы шетелдермен экономикалық жарыста озып шығу мақсаты қойылды. Бұл сол кездер Үшін дұрыс, әрі күрделі максат еді. Кеңес Одағы көлемінде бұл бағытта біршама жетістікке қол жеткізілді. Оның біржақты жүргізілгенің дәлірек айтканда, ұлттық аймақтарды, соның ішінде қазақстанды патшалық билік кезіндегідей шикізат көзі дәрежесінде қалдырғаның атап айтқан жөн. 1925 жылдың қыркүйегі мен 1928 жылдың қыркүйегі арасындағы Ұш жылда өнер-қәсіп салу ісіне 3,3 млрд сом қаржы жұмсалды. Ол орасан зор қаржы, негізінен алғанда, Ресей аумағындағы ескі өнер-қәсіп орындары ң қайта жөндеу мен жаңа қуатты зауыт-фабрикалар, су-электр станцияларың салуға жұмсалды. Соған карамастан Қазақстандағы индустрияландыру ісі патриархалдықфеодалдық қатынастарды, яғни достүрлі шаруашылық жүйесін біржолада жою, феодализмнен капитализмге соқпай социализмге жедел қарқыңмен өту сияқты үрандармен басталды. Жерді қайта бөлу, мал-мүлікті тәркілеу, күштеп ұжымдастыру әрекеттері былайша жаңа науканмен ұласты.

Осы негізде өңдеу өнер-қәсіптерінің тері, май, ұн, тұз өндіру, балық аулау сияқты салаларының даму жолдары айқыңдалды. Пайдалы қазбалар мен ауыл шаруашылығы өнімдерін орталықтағы ірі қәсіпорындар үшін өндіру басты міндет ретінде белгіленді. Бұл Қазақстандағы индустрияландыру ісінің отаршылдық, дәлірек айтқанда, шикізат көзі ретінде орталыққа кызмет еткізу бағытыңда басталғаның кәрсетеді.Бірнеше жылға созылған революция мен азамат соғысы кезінде капиталистік қатынастардың енуі кезеңінде пайда болған тау-кен орындары мен қәсіпорындар қаңырап, иесіз қалған еді. Тек жаңа экономикалық саясат кезінде олардың кейбіреулері қайтадан іске қосылды.

Соның барысында Орал-Ембі аймағындағы бірнеше мұнай қәсіпшіліктері, Орталық Қазақстандағы көмір, Алтайдағы түсті металл өндіру қәсіпорындары қайта жанданды. Әйтсе де, Қазақстан экономикасыңда олі де болса ауыл шаруашылығы негізгі сала болып қала берді. Осыңдай жағдайда бұрынғы ұлт аймақтары делінгендерді, оның ішінде Қазақстан да бар, Ресей төңірегіне — метрополияга топтастыру саясаты жалғаса берді.Қазақстанды индустрияландыру мәселесі бойынша бірнеше бағыттағы көзқарастар арасында қызу пікірталас жүрді. Солардың негізгілеріне тоқталып өтейік. Бірінші бағытты жақтаушылар қазақстан экономикасының шикізат көзі ретінде дамуың одақ көлеміндегі еңбек бөлінісімен байланыстырып, мұндай бағыттағы даму Қазақстан Үшін да тиімді екендігін дәлелдеуге тырысты.