Бөлім Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы Оқу мақсаты

Рәсім


Әдет-ғұрып


Діл

символдық мән мағынадағы

әлдеқандай оқиғаларды немесе күндерді

мерекелеуге арналған әрекеттердің

дәйектілігі.

белгілі бір қоғамдық-әлеуметтік ортада пайда болып, оның мүшелерінің мінез-құлқының, тұрмыс-тіршілігінің бұлжылмас қағидаларына айналған жөн-жосық, жол-жоралғы.

адамдардың белгілі бір қоғамдастығына тән, нақтылы тарихи-мәдени ортада қалыптасқан мінез-құлықтардың және іс-әрекеттердің біркелкі сипатын білдіретін ұғым.

Қазақ ұлтының дүниетанымы өзге ұлттарға қарағанда ерекшелігі неде?
Дескриптор Білім алушы:

• 
  салт-дәстүр түрін атайды;
  

• 
  рәсім түрін атайды;
  

• 
  әдет-ғұрып түрін атайды;
  

• 
  ділді сипаттайды;
  

• 
  сұраққа жауап береді.
  

42

Бөлім:___Мәдениеттің_дамуы____Бөлім___Оқу_мақсаты'>Бөлім:


Мәдениеттің дамуы

Бөлім


Оқу мақсаты


Бағалау критерийі

Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің

мұрасы
10.4.1.5 Дала өркениетінің белгілі тарихи және мәдени
ескерткіштерін зерттеу
Білім алушы:

• 
  Тарихи және мәдени ескерткіштерді зерттейді
  

Ойлау дағдыларыныңЖоғары деңгей дағдылары


деңгейі


Тапсырма

Терминдермен жұмыс

Терракота - ___________________________________________________________
Ғаныш - ______________________________________________________________
Мешіт - ______________________________________________________________
Кесене - ______________________________________________________________
Монша - ______________________________________________________________

Ахмет Яссауи кесенесі

Сарай моншалары

Ақтас мешіті

Архитектуралық құрылыстың ерекшеліктерін сипаттаңыз

Қазақ даласындағы архитектуралық құрылыстардағы өркениет білгілерін сипаттаңыз. _

Қазақ даласындағы сәулет құрылыстарының ұлттық материалдық-рухани мәдениетте алатын орнын көрсетіңіз.

Дескриптор Білім алушы:

• 
  Ахмет Яссауи кесенесін сипаттайды;
  
• 
  Сарай моншаларын сипаттайды;
  
• 
  Ақтас мешітін сипаттайды;
  

• 
  Қазақ даласындағы сәулет өнері ғимараттарына әлемдік өркениеттердің әсерін сипаттайды;
  

• 
  Сәулет құрылыстарының материалдық-рухани мәдениетке әсерін түсіндіреді.
  

43

Бөлім:
Мәдениеттің дамуы

Бөлім


Оқу мақсаты
Бағалау критерийі
Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің

мұрасы

10.4.1.8 Халықтың рухани-адамгершілік құндылықтарын

сипаттайтын қазақ әдебиетінің маңызды жетістіктерін
анықтау
Білім алушы:
 Рухани-адамгершілік құндылықтар негізінде
әдебиетінің жетістіктерін ажыратады

Қолдану

қазақ

Тапсырма

1. 
   Дереккөздерінің негізінде төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
   

Х. Досмұхамедұлы халық әдебиетін көркемдік жөнінен жіктеп отырып, ХІХ ғасыр әдебиетінің бір қырын көрсетер мына бір жайларға тоқталады. «Халық әдебиеті ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, жүйелі түрде хатқа түсе бастады. Әдетте оны қызығушылар мен Радлов, Потанин, Ильминский, Мелиоранский сияқты шығыстанушы мамандар жазып алды. Қазақ халық әдебиетінің нағыз жинаушысы этногроф Әубәкір Ахметжанұлы Диваев болды. Қырық жылдан астам уақыт бойы ол шаршамай-талмай қазақ халық әдебиеті үлгілерін жинады, жүйеледі және орыс тіліне аударды».

ХІХ ғасыр әдебиетіне байланысты Сәбит Мұқанов 1942 жылы мынандай тұжырым жасады. ХІХ ғасыр әдебиетінің дәуірлері одан бұрынғы ғасырлардың әдебиет дәуірлеріндей көмескі емес, айқын, ашық. Мәселен, ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында ұлт бостандығын жырлайтын әдебиет жасалды. ХІХ ғасырдың 50-70 жылдарында «Зар заман» әдебиет басым болды. ХІХ ғасырдың 70-жылдардан бастап ағартушылық әдебиет туды.

https://baribar.kz/student/4550/khikh-ghasyrdaghy-qazaq-adebieti/
ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетіндегі жаңалықтар қандай болды?
Қазақ жазушылары еңбектерінің орыс тіліне аударылуының маңызы неде?
«Зар заман» дәуірі әдебиеті өкілдері және шығармаларының идеясы қандай?

2. 
   ХІХ ғасырдағы ақындардың еңбектерін пайдаланып, тапсырманы орындаңыз.
   

Абай Құнанбаев	Ыбырай Алтынсарин
Орын таппай баптанба,	Надандықтың белгісі –
Құмарланып шаттанба,	Еш ақылға жарамас.
Ойнап босқа күлуге.	Жайлып жүрген айуандай
Бес нәрседен қашық бол,	Ақ-қараны танымас...
Бес нәрсеге асық бол,	Жөн білмеген наданға
Адам болам десеңіз.	Қыдыр ата дарымас.
Тілеуің, өмірің алдыңда,
Оған қайғы жесеңіз.
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ –
Бес дұшпаның, білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым, ойлап қой –
Бес асыл іс, көнсеңіз.

Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/olen/1203-abay_kunanbaev.html

44

Дескриптор


Білім алушы:

- ХІХ ғасырдағы әдебиеттің 1-ерекшелігін анықтайды;

- ХІХ ғасырдағы әдебиеттің 2-ерекшелігін анықтайды;

- Қазақ жазушылары еңбектерінің орыс тіліне аударылуының

маңызын атайды;

- «Зар заман» дәуірі әдебиетінің өкілдерін атайды;

- «Зар заман» дәуірі әдебиетінің идеясын анықтайды;

- ХІХ ғасыр ақын-жазушылар шығармаларындағы адамгершік

мәселесінің жағымды жағын көрсетеді;

- ХІХ ғасыр ақын-жазушылар шығармаларындағы адамгершік

мәселесінің жағымсыз жағын көрсетеді;

- Қоғамдық өзгерістердің адам бойындағы қасиеттерге әсерін

атайды;

- мысал келтіреді.

45

Бөлім: