Қазақстан тарихы пәнінен студенттердің өзін-өзі тексеру үшін сұрақтар
-сұрақ. Ұлттық мүдде жақтастарының саяси ұстанымы – С.Сәдуақасов, С.Қожанов, Ж.Мыңбаев. М.Шоқайдың эмиграциядағы саяси қызметінің құрылуы
жүктеу/скачать 165,98 Kb.
|
Тарих 100 сұрақ
| 64-сұрақ. Ұлттық мүдде жақтастарының саяси ұстанымы – С.Сәдуақасов, С.Қожанов, Ж.Мыңбаев. М.Шоқайдың эмиграциядағы саяси қызметінің құрылуы.
Кеңесшіл органдардың құрылуы және олардың қалыптасу қиындықтары.Тоталитарлық режимнің қалыптасу жағдайындағы Қазақстан (1920-1925) .Түркістан Кеңес автономиясы. Біріккен Түркістан идеясы. Мұсылман бюросы және Түркі комиссиясы: саяси билік үшін күрес. Сұлтанбек Кожанұлы. Смағұл Садвакасов. Жалау Мыңбаев. Ұлттық мүдделерді қолдаушылар. Садуакасов Смагұл - көрнекті мемлекет қайраткері, жазушы, публицист, әдебиет сыншысы, экономист. 1900 жылы Солтүстік Қазақстан облысы, Есіл ауданы, Жарқын ауылында дүниеге келген. 1915 жылы орыс-қазақ мектебін, 1931 жылы - Мәскеу көлік инженерлері институтын бітірді. 1916-1918 жж. Ол Омбы ауылшаруашылық мектебінде және ауылшаруашылық институтында оқыды. Ол еңбек жолын 1915 жылы ауылда мұғалім болып бастаған. 1917-1918 жж. Ол Омбыдағы қазақ жастары «Бірлік» («Бірлік») ұйымының белсенді мүшесі, оның оң қанатының жетекшісі, сонымен қатар «Жас Азамат» ұйымының басқарма хатшысы болды. 1918-1920 жж. - Ақмола облысы земство әкімшілігінің қазақ бөлімінің қызметкері, оқу курстарының оқытушысы. 1920 жылы - Ресей коммунистік жастар одағы (РКСМ) Сібір бюросының қазақ-татар бөлімінің қызметкері, Шығыс Жастар Одағы Орталық Комитетінің мүшесі, РКСМ Қазақстан облыстық комитетінің хатшысы. Ол Омбыдағы «Бедное Слово» газетінің редакторы, Орынбор қаласындағы «Огонка», «Трудовое Знамя» газеттері редакциясының мүшесі болған. Мемлекеттік қызметте жүргенде ол Қазақстанның мемлекеттілігі мен аумақтық тұтастығы идеясын қорғады. Саяси ұстанымы. С.Садуақасов қазақ халқының геноцидіне, зорлықпен ұжымдастыруға, Қазақстанның Ресейдің шикізаттық қосымшасына айналуына қарсы болды, ол үшін ол қуғындалды. Сәдуақасовтың жақтастары Мәскеудің Қазақстандағы саясатына қатты қарсылық білдірді. Оның жетекшісі С.Сауакасов заңды күштердің жетекшісі, ұлтшылдардың шабыттандырушысы және Коммунистік партия қатарындағы Алашорда ретінде танылды. БКП (б) Қазақ өлкелік комитетінің 3 пленумы оппозициялық топ С.Садуақасов, С.Қожанов, Ж.Мыңбаевты айыптайтын қаулы шығарды. Оппозиция мүшелері басшылық қызметтерден шеттетілді. 1927-1928 жылдары Қазақстаннан қуылған С.Садуақасов Ташкенттегі педагогикалық институттың ректоры болған. 1931-1933 жылдары Донбасс - Центральды теміржол құрылысында инженер болып жұмыс істеді. Ол өндірістік апаттан туындаған ауыр науқастан кейін Мәскеуде қайтыс болды. С.Садуақасов сыни жанрдың қалыптасуына үлес қосты, әдеби пікірталастарға қатысты. С.Садуақасов - қазақ театрының негізін қалаушылардың бірі, ұлттық театртану бойынша алғашқы еңбектердің авторы («Ұлттық театр туралы»). Қожанов Сұлтанбек Қожанұлы - мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, публицист Сұлтанбек Қожанов 1894 жылы 10 қыркүйекте Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Ақсұмба ауылында дүниеге келген. Түркістандағы 4 жылдық орыс-қазақ бастауыш мектебін, Ташкент мұғалімдер семинариясын бітірген. 1927 жылы ол ВКП (б) Орталық Комитеті жанындағы Мәскеудегі марксизм-ленинизм курстарын бітірді. Ол өзінің саяси қызметін семинария тыңдаушыларынан жасырын «Кеңес» жастар ұйымынан бастады. 1917 жылы Ташкентте М.Шоқай, К.Ходжиков, К.Болғанбаев, С.Ақаевпен бірге «Бірлік туы» газетін шығарды. Ол Түркістан автономиясын белсенді қолдады. Аштыққа қарсы күрес жөніндегі орталық комиссияның мүшесі ретінде ол 1918 жылы Турестан, Созақ, Жаңақорған, Қызылқұм, Шиелин аудандарында аштар үшін арнайы орындар ұйымдастырды.1920 жылдың соңында Сұлтанбек Қожанов Түркістан Республикасының Ішкі істер халық комиссары, 1921 жылы қазанда - Халық комиссары болып тағайындалды. Қожанов өзін Орталық Азиядағы ұлттық-аймақтық делимитация кезеңінде өзін мемлекет қайраткері ретінде танытты. 1924 жылы қарашада ол РКП (б) Қазақ өлкелік комитетінің екінші хатшысы, ал 1925 жылдың ақпанынан бастап Қожанов Қазақ өлкелік комитетінің екінші хатшысы болып тағайындалды. Сұлтанбек Қожановтың ұсынысы бойынша Кеңестердің 1-ші съезі қазақтардың шын атауын қалпына келтіріп, патша заманында бұрмаланған «қырғыз» атауын «қазақ» деп түзетіп, астананы Қызылорда қаласы деп өзгертті. 1929 жылы. 1929-1931 жылдары Орта Азия мақта-мата иіру фабрикасының директоры болып жұмыс істеді. 1931-1932 жылдары Қожанов Бүкілодақтық большевиктердің Коммунистік партиясы Орталық Комитетінің аппаратында жұмыс істеді.1924 жылы Қожанов мектеп оқушылары үшін «Есепттану Құралы» оқулығын шығарды, ал 1928 жылы оның орыс тілінде жүргізген зерттеулері «Түркістан Кеңес автономиясының он жылдығында. 1937 жылы 16 шілдеде ол тұтқындалып, қуғын-сүргінге ұшырады. 1957 жылы ол ақталды. Саяси ұстанымы. Жалау Мыңбаев (1892, бұрынғы Адай уезі Құнан-Орыс ауылы – 16.11. 1929, Алматы) – мемлекет қайраткері. Адай руының Құнанорыс бұтағынан. 1905 – 08 жылдары Форт-Александровскідегі (Ақтау қаласы) екі сатылы орыс-қазақ мектебінде білім алған. 1917 жылдан Маңғыстау уездік кеңесінің мүшесі. Сол жылы желтоқсанда Түркістан (Қоқан) автономиясын Маңғыстау өңірі адайларының қолдайтындықтарын білдіру мақсатында Қоқанға барды. Мұстафа Шоқаймен осы жолы танысқан ол, 1919 жылы көктемде оны теңіз арқылы шетелге шығарып салды. 1919 жылы «Бірлік» жастар ұйымының төрағасы 1920 – 23 жылдары Маңғыстау уездік атқару комитетінің азық-түлік бөлім бастығының орынбасары, Адай уездік милиция бастығы Адай уездік ревкомының (1923 – 24) төрағасы қызметтерін атқарды. Мыңбаев БК(б)П 14-съезінің, қазақ облыстық 3 – 5 партия конференцияларының, Қазақстан кеңестерінің 4 – 6-съездерінің делегаты болды. Саяси ұстанымы Қазақ АКСР Кеңесінің 5-съезінде Қазақ АКСР ОАК-ның төрағасы болып сайланды. Бұл қызметте жүріп республикадағы барлық басқару органдарын жергіліктендіру (қазақтандыру) ісіне басшылық жасады, халықтың әлеуметтік жағдайын және денсаулық, оқу-ағарту, мәдениетін жақсартуға күш салды. Мыңбаев қазақ халқының мүддесіне қайшы келетін Кеңес өкіметінің солақай саясатын сынға алып, балама жол ұсынған С.Сәдуақасов, Н.Нұрмақұлы, т.б. тобында болды. 1926 жылы 25 қаңтарда Қазақстан өлкелік комитетінің пленумында бұл топқа ұлтшылдар деп айып тағылып, қатал сынға ұшырады. Ф.Голощекиннің тапсырмасымен БК(б)П қазақ өлкелік комитетінің бақылау комиссиясы Мыңбаевтың үстінен іс қозғады. Мыңбаев ұлтшыл атанып, сынға ұшырады. 1927 жылы орнынан алынып, Гурьев (Атырау) округі атқару комитетінің төрағасы қызметіне төмендетілді. Ол бұл қызметі барысында Гурьев округінің мұнайлы өңір екенін ескеріп, ауыр өнеркәсіпті дамытуға күш салды. Балық шаруашылығын жандандырды, бұл кәсіпшілікке қазақтардың тартылуына жол ашты. Гурьевте электрстанса құрылысын салу жұмысына тікелей басшылық етті. Байлар мен орташаларды күштеп тәркілеуге, жер аударуға барынша қарсылық танытты. 1929 жылы қызметінен өз еркімен кетіп, ауыр науқастан көз жұмды Отаршыл билік қазақ халкының мүдделері мен құқықтарын елемей, онын рухани дамуын тежеді. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси өмірінде қарастырылып отырған кезенде орын алған соны құбылыстар қазақ қоғамының қоғамдық санасындағы елеулі өзгерістерге әкеп соқты. Мұндай елеулі өзгерістер ұлттық сана-сезімді оятуға жағдай жасады, қазақ қоғамында жаңа идеялардың, ой-пікірлер мен көзқарастардың қалыптасуын анықтап берді. Мәдениет тұрғысынан алғанда, дәуірдің жаңалыктары ең алдымен еуропалық өркениетті, жаңа құндылықтарды бастапқыда әлеуметтік үстем топ өкілдерінің, адамдардын шағын тобының меңгеруі орын алғанынан көрінді. Ұлттық зиялылардың қалыптасу жолы бірдей болған жоқ, күрделі және ұзаққа созылған үрдіс болды. Бұл жағдайдың халық шаруашылығында да, мәдениетте де мамандар санының өсуінен көрінгені күмәнсіз. Оның барысын отаршылдық режим жағдайлары, патша өкіметінің бағындырылған халық жөніндегі кемсітушілік саясаты тежеп отырды. Дегенмен XIX ғасырдың аяғы — XX ғасырдың басы халықтың интеллектуалдық күштері дамуындағы жаңа кезен болып табылады. жүктеу/скачать 165,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|