Азимова Дильфуза Нуритдинқызы ОҚО, Түркістан қаласы №20 жалпы орта мектебі

Мен оларға интерактивті тақта арқылы тұсбағардың суреттерін көрсетіп, оларға ой тастадым. Сәл кідірістен кейін оқушылар жеке – жеке тұрып осы суреттер арқылы көптеген мәліметтер айта бастады. Осы мәлімттерді алып болғаннан кейін мынадай мәселе туындаттым. « Тұсбағар не үшін қажет? Оны қайда қолданады? » Оқушылар бұл сұраққа өте керемет жауап берді. Өқушылар тусбағар өрманда адасып қалғанда қажет деп жане жөлда журуде, теңізшілергеде қажет деп айтып кетті.Өқушылар жауабынан мен сын турғысынан ойлау дағдыларыының алған шарттарын байқадым.

Осы мәліметтерді алып болғаннан кейін Инсерт әдісін пайдаландым.

Оқушының өз білгеніне басшылық жасай отырып, білетін ақпараттарын, сол білімге қандай жаңа ақпараттар қосқанын, тағы қосымша нені білгісі келетінін айқындай алады. Оқушыларға сыни тұрғыдан ойлау стратегиясының топтастыру стратегиясын пайдаландым. Тапсырма компастың қаншалықты пайдалы екенін дәлелдеу. Тапсырманы бастамас бұрын оқушылардың өздеріне тапсырма критерийін жасаттым. Оқушылардың ойлары ашылып, салыстыру сияқты күрделі операция жүзеге асты. Бұдан байқағаным оқушылардың бір тобы қазіргі заманмен байланыстыра, ойлары жүйелі, сөздер нақты, ұтымды шығып жатты. Осы берілген тапсырма арқылы олар өздеріне мақсат қоя отырып, шешу жолдарын қарастырып, тапқырлық пен шеберлікке шыңдалды. Тағайындалған топ басшысы оқушылардың белсенділігі, идеялары бойынша, қызыл, сары, жасыл стикерлерді тақтадағы есімдерінің қасына жапыстыру арқылы бағалап шықты. Топтық бағалау смайликтер арқылы бағалап жүзеге асырылып отырды. Сонымен қортындылай келе топ бағалушысының бағасы, топтық баға, өзімнің бағамды қосып, әрбір оқушыға қорытынды бағаны шығардым. Оқушылар сабақтың соңында бүгінгі сабақ бойынша рефлексиясын ( өз пікірлерін ) тақтаға іліп кетіп жатты.Мен сабақта бағыттарды анықтаудың әртурлі жолдарын уйрендім деген жауабынан өқушылардың сыны ойлай алатындығын байқадым.- -.---- - - - - - - ----- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - -

Менің үшінші сабағымның тақырыбы « Сурет және сұлба ». Мақсаты: сурет және сұлбаның арасындағы айырмашылықты білу. Міндеттері: оқушылар сурет пен сұлбаны айыра білуді үйренеді. Өздерінің шығармашылық жұмыстарын көрсетеді. Жұптасып бөлменің сұлбасын құрастырады және масштабын көрсетеді. Оқушылардың дүние танымын, ой – өрісін, логикалық ойлауын арттыру, есте сақтау қабілетін дамыту барысында сыни тұрғыдан ойлау әдісін пайдалану.

Жаңа сабақты бастамас бұрын, оқушыларды гүлдердің суреттері арқылы топтарға бөліп, оқушыларға өтілетін сабақ бойынша білімдері қаншалықты екенін тексеру барысында білу мақсатында мынадай сұрақтар бердім.

1. Сурет дегеніміз не?

2. Сұлба дегенді қалай түсінесің?

3. Масштаб деген сөзді естігенің бар ма?

Оқушылар білген ақпараттарын айта бастады. Мен « оңайдан – күрделіге » тәсіліне сүйене отырып, сұрақтарды күрделіндіре түстім, яғни ойлау қабілеті пайымы қаншалықты екенін біліу үшін. Сурет сұлбадан несімен ерекшеленеді? Масштаб нені көрсетеді? дей отырып оларды сыни тұрғыдан ойлауға итермеледім. Әрине « жауабың дұрыс емес » деп айтпай, « тағы не қосар едің? » Қасындағы оқушыдан « сен қалай ойлайсың? » деп жауапты нақтылауға, түйінді ой шығаруға тырыстым. Интерактивті тақтаның мүмкіндігін пайдалана отырып, электронды оқулық арқылы жаңа сабақты демонстрацияладым. Оқушылар көргені бойынша, естігені арқылы бүгінгі сабақ бойынша эссе жазды. Мен бұл тәсілден қорытындылай келе сыни тұрғыдан ойлау үшін оқу мен жазу тәсілінің қай – қайсысы болмасын, оқушының белсенділігін, ұшқыр ой қалыптастыруға, жан – жақты тұлға қалыптастыратынын байқадым. Эссе жазу барысында оқушыларға « Бүгін қандай ақпарат алдың? », « Бүгінгі сабақ бойынша саған не жаңалық болды? » деген сұрақтармен бағыт – бағдар бердім.

Оқушылар суреттерді құрастыру арқылы топтарға бөлінді. Сыни тұрғыдан ойлау әдісінің RAFT стратегиясын пайдалана отырып, « Сурет және сұлба » мәтінін топтарға бөліп тастадым. Топтағы оқушыларға рөлдерге бөліну туралы ұсыныс айттым. Өздері ойласа келе қай рөлге кім лайықты дей отырып, рөлдерді бөліп ала қойды. Бірақ азырақ шу болып кетті. Олар төраға, уақыт сақшысы, хатшы, баяндаушы, бағалаушы. Оқушылардың талқылауын тыңдай отырып, бағыт бағдар бердім. Бұл тәсілді пайдалану себебім оқушылар рөлдерге бөліне отырып, сол рөл арқылы сабаққа деген жауапкершілігі арта түседі. Оқушылар өзара пікір алмасып, шешім шығарып, пікірлерін қорғады. Топтағы оқушылар өз рөлдеріне сай жұмыс істеп отырды. Бұл әдістегі уақыт сақшысының рөліндегі оқушы бар ынтасымен рөлге енді деп айтуға болады. Ерекше ризашылықпен атап кететін жағдай уақыт сақшысы рөліндегі оқушы. Ол топтағы оқушыларға нақты уақыт беріп, қысқа әрі нұсқа сөйлеуге талап етіп отырды. Әр оқушы сөйлеген сайын қолындағы сағатқа қарай отырып, тиімді жұмыс жасады. Олардың пікірлерін тыңдай отырып, жинақталған ойларын нақтылай отырып, келесі тапсырманы бердім. « Кіші және үлкен заттың сұлбасын қалай сызатынын әңгімеле ». Топтық жұмыс болды. Бұл топтық жұмысты тыңдай отырып, сыни тұрғыдан ойлау әдісі іске асты деп ойладым. Алдымен пікір таластық әңгімеден кумулятивтік әңгімеге ұласты. Оқушылар түйінді идеяларын нақтылап қорғады. Әр топтың бағалаушысы тұрып, топ мүшелеріне баға берді. Әр топқа « Масштабтың анықтамасын айт » деп екі жаққа пікірталастық сыни тұрғыдан сұрақ қойдым. Әр топтан белсенді қабілетті оқушылар жауап беріп жатты. Оқушылар жауаптағы түсініктемені табуға ұмтылды, үзілді – кесілді жауаптарды іздеудің орнына сұрақтар қойды, дәлелдеулерді талап етіп, дәлелдеулерді есепке алып отырды, айтылған жауаптары себепке негізделді. Өзін – өзі бағалау, бағалаушының бағасын, өзімнің бағамды қойып, қортынды бағаны шығардым. Бұл сабақ есебі сайыс сабақ түрінде болды. Қорыта келгенде, оқушылардың сабаққа қызығушылықтары артты. Тұйық өз – өздеріне сенімсіз, сабаққа деген қызығушылықтары төмен оқушылардың өздері де, аз да болса айтатын ойларын жүйелеп жеткізуге тырысты.

Менің төртінші сабағымның тақырыбы « Жергілікті жердің сұлбасы ». Сыни тұрғыдан ойлау әдісі мұғалімнің өзін шыдамдылыққа, төзімділікке, оқушылардың ойын түсінуге үйретеді.

Сапалы білім болу үшін, оқушыларды сабаққа қызығатындай, зейінін аударатындай, тартымды сабақ болуы тиіс. Сабақтың мақсаты: картаның шартты белгілерін оқып үйрену. Міндеттері: оқушылар жаңа проблеманы шешкен кезде масштаб, сұлбаны құрастыру бойынша өз білімдерін қолдана алады. Сұлба, масштаб, сурет түсініктерін қайталай және бекіте алады. Топқа бөлініп, шартты белгілерді қолданып, жергілікті жердің сұлбасын сызады.

Алдымен оқушыларды сурет қиындылары арқылы топқа бөліп, оларды ұйымдастырып « миға шабуыл » тәсілімен сұрақтарға жауап алдым. Бұл тәсілді пайдалану себебім оқушылардың өтілген сабақ бойынша білімдері қаншалықты екендігін, өткен сабақ пен жаңа сабақты қаншалықты ұштастыра білетіндігін білу мақсатында жүргіздім. Оқушыларға интерактивті тақта арқылы, электронды оқулықтарды пайдалана отырып, жаңа сабақ демонстрацияланды. Оқушыларды жұптасып отырғызып, жасырылған кеспе қағаздар арқылы тапсырма таратылды. Оқушылар алынған қағаздағы тапсырма бойынша, ортақтасып тапсырма критерийлерін шығарды. Әр топ пікірлесе, интернет желісін пайдалана отырып, ортақ шешім шығарды. Әр топ жасаған жұмыстарын қорғап, өз ойларын айтып жеткізді. Әр топ қорғаған топқа жеке – жеке топтық баға беріп отырды. Ол бағаны не себептен қойды, тапсырма критерийіне сай келді ма? Сол жөнінде атап – атап, айтып кетті. Бұл жерде оқушылар өздерінің қабілеттерін аша отырып, ойларын дәлелдеп, бір – біріне сын айта білді. Сабақтың соңында оқушылардың өзіндік бағасын, жұптық бағаларының барлығын ескере отырып, өз бағамды шешуші баға ретінде қойып шықтым.