Банк тәуекелдерін басқару және оларды

Тәуекелдерді басқарудың негізгі құралдарына (әдіс­те­ріне) келесілерді жатқызуға болады:

• 
  тәуекелдерді салмақтай білу қағидасын пай­да­ла­н­у;
  
• 
  сыртқы тәуекелдерді есепке алу (салалық, ай­мақ­тық, сақтандыру);
  
• 
  банк клиентінің қаржылық жағдайын, оның төлем­қа­білеттілігін, рейтингін және т.б. жүйелі тал­дау­ды жүзеге асыру; тәуекелдердің бөліну қағидасын қолдану, несиелерді қайта қаржыландыру;
  
• 
  несиелерді көбейту саясатын жүргізу банк опе­ра­цияларының жалпы көлемін сақтау жағдайында клиенттердің үлкен санына берілген несиелерді шағын сомалармен кеңірек қайта бөлу;
  
• 
  ірі несиелерді тек консорциалды негізде ғана беру (банкаралық келісімдер бойынша тәуекелдерді бөлу);
  
• 
  өзгермелі пайыздық ставканы пайдалану;
  
• 
  депозиттік сертификатты енгізу;
  
• 
  банктің қайта есептеу операцияларын кеңейту;
  
• 
  несиелер мен депозиттерді сақтандыру;
  
• 
  кепіл құқығын енгізу;
  
• 
  нақты жеке кепілдерді қолдану.
  

Банктің несиелік салымын: сенімділігі жоғары, сенім­ді, сенімділігі аз, жоғары тәуекелді төрт топқа жіктеуге болады. Коммерциялық банктің несие салымдарының жалпы сомасы несиелердің әрбір тобы мен оның өзгеруі үшін өтімдік коэффициентінің деңгейін болжаудың негізі болып қызмет етеді және бұрынғы саясатын жалғастыру немесе оны өзгертудің қажетті мүмкіндіктерін көрсетеді.

Деректер базасы негізінде күнсайын төлемқабі­лет­ті­лік пен өтімдік көрсеткіштерінің маңызы ашып көрсетіледі жә­не төлем қабілеттілік пен өтімдік қалыптары (норма­ла­ры) ескеріле отырып, банк операцияларын дамытудың болашағына талдаулар жүргізіледі. Бұл – банк қаржыларын орналастыру, банктің басқа кәсіпорындар мен банктердегі қатысуын кеңейту, қосымша кіріс көздерін іздеу мен оның өтімдігі мен төлем қабілеттілігінің сақталуын талап ете отырып, коммерциялық банк операцияларын дамыту мәселелерін өзара байланыста шешуге мүмкіндік береді. Мұндай талдау негізінде банктің өтімдігі мен төлемқабілеттілігі деңгейінің өзгеруін көре білуге және оларды тұрақтындыру бойынша қажетті шараларды уақытылы жүзеге асыруға болады.

Коммерциялық банктің төлем қабілетсіздігі мен баланстың теңгерілмеген өтімдігі бойынша тәуекелдерді азайтуға, жасалған талдау мен жүргізілген маркетингтің нәтижелерін ескеретін саясат арқылы қол жеткізуге болады. Банк өзінің өтімдік шегінде тұрған жағдайда (бұл оның қате саясатынан, нарықты жете бағаламауынан, аналитикалық жұмыстардың жетімсіздігінен және өзге де себептер болуы мүмкін) шұғыл шаралар қолдануға еріксіз барады. Мұндай шараларға келесілер жатады:

• 
  мерзімдері бойынша пассивтерді қайта топтас­ты­ру көмегімен талап еткенге дейін міндет­те­ме­лер­ді қысқарту;
  
• 
  өтімді активтерді, оның ішінде несиелерді жеткілікті түрде өтеу есебінен көбейту;
  
• 
  қызметтің жекелеген түрлерін дербес баланстарға бөлу жолымен балансты «тазарту»;
  
• 
  меншікті қаржыларды көбейту;
  
• 
  басқа банктерден қарыздар алу және т.б.