Әдебиеттер тізімі: 1.Н.А. Кузьмин, Н.Н Новиков Кормопроизводство: Москва «КолосС», 2004г.
2.С.Н. Надежкин Практикум по кормопроизводству с основами тестового контроля знаний:, Москва «Мир», 2005г
Шешілмеген көп мәселелер ішінде Солтүстік Қазақстан облысы үшін бұл малға азық қорын жасау болып табылады. Облыста жайылым мен шабындық жердің көлемі 4 миллион 264 мың гектар, соның ішінде шабындық жердің үлесі 1 % ғана. Бұл әрине өте жеткіліксіз. Қалған жайылым жерлер де дұрыс пайдаланылмайды. Көпжылдық шөптердің өнімі 3-4 ц –ден (гектарынан) аспайды. Соңғы жылдары суармалы жерлерді пайдалану да мардымсыз, ол жерлерден жиналатын шөп-пішен жоқтың қасы.
Мал азығы өндірілетін жерлер дегеніміз – ауыл шаруашылығы жерлер әр түрлі өсімдіктер өсетін, әрі малдарға азық ретінде пайдаланылатын. Бұған жайылым мен шабындық жерлер енеді. Оның өзі екіге бөлінеді: табиғи және екпе жерлер болып.
Жайылым жерлерде көбінесе көпжылдық өсімдіктер өседі. Шабындық жерлердегі өсімдіктерді шауып пішен дайындайды.
Республикада жалпы жер аумағының 188,7 млн гектары шабындық пен жайылым болып табылады. Солтүстік Қазақстан облысы бойынша мал азығы өндірілетін жерлер жоғарыда айтқандай 4264 мың га болатын болса, оның 4230 мың га жайылым да 34 мың га шабындық жер. Бұл жерлердің өнімділігі әр гектарынан 1,3-1,4 ц азық өлшемінен аспайды.
Соңғы жылдры облыста тастанды жерлер пайда болды, ол жерлерден ешкім ешқандай өнім алып жатқан жоқ. Осы мал азығы өсетін жерлерді тиімді пайдалану керектігі кезек күтірмейтін мәселе болып табылады.
