Бағдарламасы аясында іске асырылды Karen Armstrong
жүктеу/скачать 28,29 Mb. Pdf көрінісі
|
Karen Armstrong. A History of God
| Commentry on the Psalms
(Псалма туралы пікірлер) атты рисаласында бұл істердің барлығы Құдайдың қызметі екендігін айтады. Оның институционалдық шіркеуі мен «Папалықтың наным-сенімдерімен» толығымен сиқырланған болатын. Одан құтылуға деген күші де болмады; Құдайдың іс-әрекеті арқылы бұл өзгеріс іске асырылды: «Ақыр соңында, Құдай менің көзқарасымның жасырын қайнар көзі арқылы басқаша бағытқа айналдырды... Жылдар бойы қасарысып жүрген ойымды қайтадан тәрбиелеп жұмсартты 441 . Жалғыз басқарушы Құдай еді, ал Кальвин абсолюттік мағынада мүлдем күшсіз, алайда ол табыссыз және өзіне деген сенімсіздігімен арнайы бір миссия үшін таңдалынып алынғанын сезінді. Радикалды сенімнің өзгеруі Августин заманынан бері Батыс христиандарының түбегейлі өзгеруіне ерекше әсер етті. Америкалық философ Уильям Джеймс «ауру рухтар» үшін «қайта туу» Протестантизм деп атаған нәрселерде өткір және зорлықты бұзу дәстүрін жалғастырады 442 . Христиандар Құдайға деген жаңа сенімінің арқасында қайта дүниеге келгендей болды және ортағасырлық шіркеу 440 Quoted in McGrath, Reformation Thought, p. 87. 441 McGrath, A life of Calvin, pp. 90. 442 William James, The Varieties of Religious Experience, ed. Martin E. Marty (New York and Harmondsworth, 1982), pp. 127–185. 394 адамын Құдайлықтен айыратын арадағы көмекшілерден бас тартты. Кальвин : «адамдар ғибадатханадағы дін қызметкерлерінен қорыққандықтарынан құрмет көрсеткендіктері, олар Оған жақын адамдарға құлақ түріп, Құдайдың ашу-ызасын басуға тырысқандықтарын айтты. Қайтадан қасиетті адамдарға табынудан бас тартып, протестанттар да бұған сәйкес қорқыныш пен үрейді бастарынан кешірген еді. Киелі дін адамдарының ешбір іске сөзі жүрмейтіндігі жөніндегі жаңалықтарды естігенде, олар ашудан жарылардай, қарсыластық танытып, бұдан былай мәмілеге келмейтін бір Құдайға деген қорқыныш пен дұшпандықты сезінген болатын. Ағылшын гуманисі Томас Мор көпшіліктің киелі ғибадат деп санаған «пұтқа табынушылыққа» қатысқандардың көбісіне жек көрушілік сезімінің бар екендігін анықтады 443 . Бұл жағдай олардың мүсіндерінің қиратылып, зорлық-зомбылыққа ұшырауына алып келді. Көптеген протестанттар мен пуритандар Ескі Серт гравюраларының тұтқындалғанын өте қатты сынға алып, киелі адамдардың және пәк Мәриямның мүсіндерін жермен-жексен етіп, шіркеулердегі фрескалардың үстін гипстеп кетті. Олардың бұл ессіздікері мен шеттен шыққан фанаттық әрекеттері мазасыздық пен қызғаныш танытқандары, Құдайдың ашуына тиіп, дұға қылып, көмекшілеріне өздеріне шапағат жасауды сұрады. Олар осы әрекеті барлығынан қорыққанын көрсетті. Тек қана Қасиетті Құдайға құлшылық ету толқынысының жәй ғана сенімділіктен тұрмайтындығы, сондай-ақ ежелгі израилдықтардың Асираттың тіреуіштерін құлатқандары, онымен қоймай көршілерінің Құдайларына тіл тигізгендіктері сияқты қобалжуларға толы мойындамаудан пайда болғанын дәлелдейді. Кальвин әдетте тағдырға деген сенімі үшін еске алынады, алайда оның ой-санасының түп-төркіні бұл емес; Кальвиннің өліміне дейін де, «Кальвинизм» үшін бұлай болмаған еді. Құдайдың барлық жердегі құдіреті мен күшін адамның еркімен татуластыру мәселесі Құдай түсінігінен туындайды. IX ғасырда мұсылмандар бұл қиыншылықты басынан өткергендіктерін және осы тығырықтан шығатын қандай да бір логикалық немесе ұтымды жол таба алмағандықтарын, керісінше, барлық 443 John Bossy, Christianity in the West, 1400–1700 (Oxford and New Yorl, 1985), p. 96. 395 нәрсенің Құдайдың құпиясын түсінбеуде екендігін атап көрсеткенін көрген болатынбыз. Бұл мәселе грек православ христиандарын ешқашан тығырыққа тіремеген еді; олар парадокс ұғымын танып жарық пен шабыттың көзі деп таныған болатын. Алайда Батыста Құдайдың жеке тұлға ретінде қарау көзқарасы басым болумен қатар, біршама текетірестерге жол ашты. Адамдар кәдімгі біз сияқты екен, олардың да бастарынан түрлі қиыншылықтары мен бетпе-бет келіп, дүниені басқарып отырғандай, Құдайдың еркі туралы тақырыпта сөз қозғауға тырысты. Бұған қарсы Католик шіркеуі Құдайдың лағынет пен қарғысқа ұшырағандар үшін мәңгілікке тозаққа түсетіндіктері туралы алдын ала ойластырды. Мысалы, Августин «тағдырды сипаттау» терминін қолданған, Құдайдың тура жолда жүріп, өз сеніміне берік болған жандарды құтқару туралы шешіміне қатысты деп ойлаған бірақ, бұл ойдың қисынды қорытындысы болғанымен, кейбір жоғалған рухтардың тозаққа баратыны туралы ойды үзілді-кесілді өзгертті. Кальвин жүктеу/скачать 28,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|