Бағыты: химия Орындаған: 7 сынып оқушысы Намаз Ақерке Ғаниқызы
Зиянды тағамдардың қысқаша тарихы
жүктеу/скачать 474,91 Kb.
|
031 02.12.22
оттиск, Т. Айбергеновтың «Сағыныш» өлеңі, Тарих 9 сынып дидактикалық материал, Турарова Аселя ХНК-3.2 мақала , Новые по ВОП с ответами, кейс, 031 02.12.22
| 1.2 Зиянды тағамдардың қысқаша тарихы
1920 жылдары ең бірінші зиянды тағамдар Америкада қолданысқа ие болды. 1921 жылы Канзаста White Castle атты компания ашылып, алғашқылардың бірі болып гамбургер дайындаған еді. Бұл компания келушілерді гамбургердің бағасының тұрақтылығымен жаулап алды, бірақ тағамның сапасымен құндылығы жөнінде компания басшысы Билли Инграма ойламады. Тоқсаныншы жылдары гамбургер кедейлерге арналған зиянды тағам болып есептелінетін. Оны қала көшелерінде ғана үйсіз-күйсіз адамдарға сататын болған. Тек кейінірек бұл тағам ресторандарға жол тартты.Өткен ғасырдың 80 – 90 жылдары жүгіріп жүріп қоректену деп аталатын тағам бүкіл әлемге тараған. Aмерикада әрбір 10 адамның тоғызы кем дегенде айына бір рет McDonald's ресторанына барады. Америкалықтар 1970 жылы зиянды тағамға 6 миллиард доллар жұмсайтын еді. Бұл көрсеткіш 2011 жылы 142 миллирд долларға өсті. Солтүстік Кореяда Кока-Кола мен Пепси-Кола сатылымда жоқтың қасы. McDonald's Бразилиядағы халықты жұмыспен қамтып отырған ең үлкен компаниялардың бірі болып саналады. Фри картофельдерінің көпшілік арасында кең етек жайғанығы соншалық, оның сатылымының көлемі шикі картоптардан да асып түсті. Мысалы, тек 2010 жылы қазақстандықтар 3 миллион тонна фри картофелін жеді. Зиянды тағамдардың кең етек алуы қазақстандықтардың күрт семіруіне әкелді. Ауруларды бақылау орталығының есептеуінше, семіздіктен жылына 248 мың адам өледі екен. Ежелгі дәуірдің өзінде зиянды тағамдар айрықша сұранысқа ие болған. Егер ежелгі әйелдер өз отбасы - ошақ қасында ас пісіруді дұрыс деп санаса, ежелгі римдіктер тағам дайындаудан мүлдем бас тартқан, тіпті кейбіреуінде ас үй болмаған. Оның орнына әр қалада тіскебасар сататын орындар мен базарлар болған деседі. Ол жерде асқазанға не керектің бәрі табылған. Ашытқымен иленген қамырдан пісірілген шелпектер үлкен сұранысқа ие болыпты. Оның бетіне зәйтүн майын жағып береді екен. Көп жылдар өте келе бұл шелпектің беті шұжық, көкөніске толтырылып, ірмшік ерітіліп, итальяндық пиццаға айналды. Басқа елдерде де зиянды тағамға құштар болыпты. Қытай елінде «Доширак» пайда болардан бұрын базарларда тез дайындалатын ыстық кеспе сатылатын. Ал Үндістанда ащы соусы бар чапати деп аталатын тағам берген. Еуропада да әртүрлі тіскебасарлар болған, кейбір елдерде, мәселен, Қазақстанде бәліштер сұраныспен қолданылған. Анықтама «Е» индексі («Еуропа» сөзінің қысқасы) өнімге тұтынушылық қасиеттерін жақсарту үшін қосылатын химиялық заттарды білдіреді: дәмі, түсі, иісі, сақтау мерзімі. Бұрын бұл химиялық заттардың атаулары жапсырмаларда толық жазылған, бірақ бұл көп орын алды. Сондықтан 1953 жылы Еуропада химиялық тағамдық қоспалардың атауларын сандық кодтары бар бір әріппен ауыстыру туралы шешім қабылданды. Әрбір тағамдық қоспаға үш немесе төрт таңбалы сандық код тағайындалады. Енді Қазақстан Федерациясының «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңына сәйкес, олардың құрамындағы барлық тағамдық қоспалар барлық өнімдерде белгілер арқылы көрсетілуі керек. Алдымен мен өзім тағамдық қоспалармен және олардың классификациясымен таныстым. Тағамдық қоспалар өнімдерге қажетті қасиеттерді беру үшін аз мөлшерде қосылатын табиғи қосылыстар мен химиялық заттар екенін білдім: дәм мен хош иісті жақсарту, өнімді бояу, ұзақ сақтауды қамтамасыз ету, бұзылудан қорғау, берілген консистенцияны сақтау , құрылымы, тығыздығы және т.б. Мұндай заттардың өз атаулары бар және «Е» индексімен белгіленеді. Тағамдық қоспалардың көпшілігі химиялық заттар болып табылады, олардың ішінде пайдалы, бейтарап және қауіпті. Олардың барлығын Қазақстанде пайдалануға рұқсат етілмейді (себебі олардың сынақтары кешені аяқталмаған), ал кейбіреулеріне қатаң тыйым салынады. Тағамдық қоспаларға мыналар жатады: E100-E182 - бояғыштар - өнімнің түсін жақсарту немесе қалпына келтіру; E200-E299 - консерванттар - микробтар мен саңырауқұлақтардан қорғайтын өнімдердің сақтау мерзімін ұзартады; E300-E399 - антиоксиданттар - өнімдерді тотығудан қорғайды; E400-E499 - тұрақтандырғыштар - өнімдердің қажетті консистенциясын сақтайды, қоюландырғыштар - тұтқырлықты арттырады; E500-E599 - эмульгаторлар - біртекті қоспаны жасайды, мысалы, май мен су; E600-E699 - дәм мен хош иісті күшейткіштер; E900-E999 - көбіксіздендіргіштер - көбік түзілуін болдырмайды немесе азайтады, өнімдерге жағымды көрініс береді. жүктеу/скачать 474,91 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|