Балашт ү с І п қ алие в б а л алара у р у л а р ы
НЕРВ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ НЕРВТІК-ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ
жүктеу/скачать 11,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Балалар аурулары (МЖОО «Стоматология» факультеті студенттеріне арналған)
| 1. 3. НЕРВ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ НЕРВТІК-ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ
Баланың өмірі, өсуі мен дамуы оның жарық дүниеге келген күнінен басталмайды, ұрықтана бастаған кезінен басталады. Орталық нерв жүйесінің дұрыс қалыптасуы және оның одан кейінгі әрекеттері негізінен көптеген әсерлерге, соның ішінде ұрықтың даму жағдайына байланысты. Дәрігер практикалық ісінде ми мен жұлынның даму кезінде қандай негізгі сатылардың өтетінін дәл біліп, оның қандай өлшемдері қалыпты жағдайға, қайсысы патологияға жататынын айыра білуі қажет. 1.3.1. НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ АНАТОМИЯЛЫҚ-ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Жаңа туған нәрестенің миы үлкен, аумақты болып келеді. Салалары мен қатпалары ірі болады, бірақ аласа және тайыз болып келеді. Ұсақ қатпарлар негізінен сәби туғаннан кейін пайда болады. Маңдайлық бөлігінің көлемі үлкен кісінікімен салыстырғанда көп кіші, ал желкелік бөлігі, керісінше, үлкен. Мишық әлсіз дамыған, жұқа болады, жарты мидың көлемі кішкентай және жоғарғы қатпарлары да сондай болып келеді. Бүйір қарыншалары өте үлкен, кең болады. Жаңа туған нәрестенің миының сұр заты ақ заттан нашар бөлінген, яғни нерв клетка- лары негізінен ақ затта орналасады. Жасқа байланысты орналасу топографиясы, түрі, салалардың, қатпарлардың саны мен көлемі өзгереді. Әсіресе, бұл процесстер алғашқы бірінші жылда қарқынды жүреді. Сонымен, мидың жарты шарларының аумағы 10–11 жасқа келгенде 1,2 есе, сайлардың ұзындығы 2 есе, қабық көлемі 3,5 есе үлкейеді екен. Бала неғұрлым жас болса, соғұрлым нерв жүйесінің өсу қарқыны тез жүреді. Әсіресе, бірінші 3 айда өте тез өседі. Нерв клеткаларының жіктелуі 3 жасқа дейін жүреді, ал мидың қабығы 8 жаста құрылысы бойынша ересек адамның ми қабығына ұқсас болады. Ми қабықтары пайда болған кезде ми қарыншалары да қалыптаса бастайды. Оң және сол мидың жарты шарларында І және II қарыншалар анықталады. (Бүйірлі, сопақша мида – ІІІ қарынша). Орталық мидағы қуыстар каналға, U жүргізгішке (сильвив) айналады. Нерв жүйесінің даму барысында мидың құрамында да әжептәуір өзгерістер болады . Судың мөлшері азайып, белок, нуклеин қышқылы, липопротеидтер ми құрамында кө- бейеді. Липопротеидтердің көбеюі тек мидың ақ затында байқалады. Ол ондағы жүріп жатқан миеленизацияланудың 50%-ын құрайды. Бірінші жылы мидың ақ затында липидтің жалпы мөлшері 3 есе, церебрезидтер 10 есе артады. Ал, лецитиннің мөлшері негізінен өзгермейді. Баланың өсу барысында ми тканінде белоктың жиналу процесі одан әрі жүре береді. 5 айға дейін мидың бүкіл қуыстары тұйық жүйе түрінде болады да, «физиологиялық гидроцефалияның» пайда болуына әсерін тигізеді. Тек 5–6 айда 3-ші тесік (Мажан-ды және Лушки) пайда болғаннан кейін, ликвор мидың сырткы бетіне тарала бастайды. Мидың 3 қабығы болады: қатты (durа mаtег), торлы (аrасһnоіdа) және жұмсақ (ріа mаtег). Жаңа туған сәбиде мидың қатты қабығы жұқа, бас сүйек негізінін сүйектеріне жабысқан болып келеді. Ересек адамдармен салыстырғанда көк тамыр қуыстары жұқа қабатты және жіңішкелеу. Жұмсақ және торлы қабықтары өте жұқа, субдуральды, субарохноидальды кеңістіктер кішкене болады. Жұлын бойында екі жуандау жері болады – біреуі мойын, екіншісі бел бөлігінде. Осы жерлерден көптеген қуатты түбірлер шығады. Олар кол мен аяқтың шеттік нервтерін құрайды. Жұлында, ми сияқты, 3 қабықпен оралған. Ұрықтың 4-ші айлығында жұлынның әрбір сегменті алдыңғы және артқы түбірлер жұбымен аттас омыртқаның тұсына сәйкес келеді, ал жұлын жұлын каналында орналасады. Оның түбірлері омыртқалар арасында тесіктен түбірлер түзеп шығады. Ұрықтың, ал кейін баланың өсуіне байланысты, жұлын каналы, жұлынға қарағанда, тезірек өседі. Сонымен қатар, жұлын сегменттері мен омыртқалардың қалпы әжептәуір өзгерістерге ұшырайды. Жаңа туған сәбидің жұлыны III бел омыртқаның төменгі жиегіне жетеді, ал ересек кісінікі – II бел омыртқаның жоғарғы жиегінің тұсында орналасады. Бірақ, түбірлер бұрынғысынша омыртқа аралық тесіктерден шығатын болғандықтан, осыған сәйкес түбірлердің бөлінген жері мен омыртқа каналынан шығатын жерге дейінгі жолы ұзарады (әсіресе төменгі бел, сегізкөз бөлігінде). Бұл жерде ол «ат құйрығын» (Саudа еguіnа) түзейді. Жұлынның салмағы және басқа мөлшерлерінің арту қарқыны, миға қарағанда, жәйлау болып келеді . Жұлынның салмағы 10 айлығында 2 есе, 3–5 жаста 3 есе арытады. Жұлын ұзындығы 7–10 жаста екі есе арытады. Жұлын пункциясын (тесуін) мандреналы инемен 3 жасқа дейінгі балаға бүйіріне (қырына) жатқызып, ал үлкен балаларға отырғызып жасайды. Арқасын доға сияқты иеді. Мықын сүйектерінің жота сызықтарын қосады (8 сурет). Осы сызықтың омыртқамен түйісетін жері III–IV омыртқа аралығына сәйкес келеді немесе бір омыртқа жоғарыға, II және III бел омыртқалар аралығына сәйкес келеді. Жұлын сұйығының қалыпты қысымы су бағанасымен есептегенде, 100—120 мм деңгейінде болады. Сұйық минутына 20–40 тамшыдан, аздап тамады. Ликвор құрамының алғашқы 6 айда өз ерекшеліктері болады. жүктеу/скачать 11,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|