Тапсырма: 3-тәжірибеден кейін қараңдар.    111  3

 
111 
3. 
Қышқылдық  ортада  калий  иодидінің  сутек 
пероксидімен  әрекеттесуі.  Иодид  ионы  қышқылдық 
ортада сутек пероксидімен бос иодқа дейін тотығады және 
крахмал  көк  түске  боялады.  Индикатор-крахмал  түсінің 
әрекеттесуші  заттардың  концентрациясына  тәуелділігі 
уақытпен өлшенуі мүмкін. 
Жұмыстың орындалуы: 
Төрт сынауыққа мынадай ретпен ерітінділерді құйыңдар:  
біріншісіне ‡ 2 мл KJ + 2 мл H
2
SO
4
 + 6 мл H
2
O, 
екіншісіне - 4 мл KJ + 2 мл H
2
SO
4
 + 4 мл H
2
O, 
үшіншісіне ‡ 6 мл KJ + 2 мл H
2
SO
4
 + 2 мл H
2
O, 
төртіншісіне - тек 8 мл  KJ + 2 мл H
2
SO
4
.  
Кесте 
Тәжір
ибеғ 
Ерітінді көлемі, мл  Шартты 
концентра
ция 
KJ 
Реакция
ның 
жүру 
уақыты, 
t, сек 
Реакц
ияның 
шартт
ы 
жылда
мдығ
ы 
 
KJ
 
а 
H
2
SO
4 
б 
 
H
2
O 
в 
С=а/а+б 
+в) 
 
((1/t 
1 
2 
2 
6 
 
 
 
2 
4 
2 
4 
 
 
 
3 
6 
2 
2 
 
 
 
4 
8 
2 
0 
 
 
 
 
Барлық  сынауыққа  1  мл  крахмал  ерітіндісінен  қосыңдар. 
Одан кейін барлық сынауыққа 3% H
2
O
2
 ерітіндісінен 2 мл-
ден  қосасыңдар.  Көк  түстің  пайда  болғанын  бақылап, 
H
2
SO
4
  (a),  KJ  (б),  H
2
O
2
  (в)  деп  белгілеп,  кестені 
толтырыңдар. 

 
112 
Тапсырма (барлық тәжірибелерге): Реакция теңдеулерін 
аяқтаңдар.  Алынған  нәтижелерді  миллиметрлік  қағазда 
(өлшемі  10(10  см)  график  түрінде  бейнелеңдер,  абцисса 
осіне компоненттердің бірінің шартты концентрациясын 
(б),  ордината  өсіне  реакцияның  шартты  жылдамдығын 
(()  орналастырыңдар.  Масштабты  ордината  және 
абцисса  остеріндегі  ең  үлкен  мәндердің  ара  қашықтығы 
шамамен 6-8 см болатындай етіп алыңдар. 
Әрекеттесуші  заттардың  концентациясына    химиялық 
реакцияның  жылдамдығы    қалай  тәуелді  болады?  Бұл 
тәуелділік  қандай  заңмен  өрнектеледі?  Осы  реакцияның 
жылдамдығының  математикалық  өрнегін  жазыңдар. 
Реакция  жылдамдығының  теңдеуімен  алынған  қисық 
координата остерінің басы арқылы өтуі керек пе екендігін 
анықтаңдар. 
 
ғ 17 жұмыс. Реакция жылдамдығының температураға 
тәуелділігі 
 
Керекті  құрал-жабдықтар  мен реактивтер:  секундомер, 
5-%  Na
2
S
2
O
3
  ерітіндісін  құю  үшін  нөмірленген  4  стакан 
(немесе  сынауық),  2,5  %  H
2
SO
4
  ерітіндісін  құю  үшін 
нөмірленген  4  стакан  (немесе  сынауық),  термометр, 
көлемді  дәл  өлшеу  үшін  0,01  мл  бөліктері  бар  өлшеуір, 
араластыру үшін шыны таяқша, 0,5 % Na
2
SO
3
, 0,5 % KJO
3
, 
0,5 % KМnO
4
, H
2
C
2
O
4
 ерітінділері. 
 
  Оқытушының тапсырмасы бойынша студент 4 тәжірибенің 
біреуін  (тек  бір  вариантты  ғана)  10
0
,  20
0
,  30
0
,  40
0
 
температурада 
орындауы 
керек. 
Әрекеттесуші 
компоненттердің  ерітінділері  қажетті  температурада 
термостатқа 
жеке-жеке 
орналастырылуы 
қажет. 
Ерітінділер  араласқаннан  кейін  стакандар  сол термостатта 
қалады.  Ерітінділер  түсінің  өзгергенін  немесе  тұнба 

 
113 
түскенін  термостаттың  қабырғалары  арқылы  бақылайды. 
Мұндай  көп  тәжірибелер  үшін  сыйымдылығы  үлкен  сулы 
термосаттарды  (кристаллизатор,  2-3  литрлік  стакандар 
және т.б.) пайдаланған жөн. Тәжірибеге қажет температура 
суық және ыстық суларды араластыру арқылы жасалады. 
  1. 
Натрий 
тиосульфатының 
күкірт 
қышқылымен 
әрекеттесуі (22 жұмыс, 1- тәжірибені қараңдар). 
2.  Калий  иодидінің  күкірт  қышқылды  ортада  натрий 
сульфитімен  әрекеттесуі  (22  жұмыс,  2-  тәжірибені 
қараңдар). 
3. Калий иодидінің қышқылдық ортада сутек пероксидімен 
әрекетттесуі (22 жұмыс 3-тәжірибені қараңдар).          
4.  Күкірт  қышқылды  ортада  қымыздық    қышқылының 
калий  перманганатымен  тотығуы.  Күкірт  қышқылды 
ортада  қымыздық    қышқылының  калий  перманганатымен 
тотығуы 
боялмаған 
Mn
2+
 
ионының 
(жоғары 
концентрацияда  күлгін)  түзілуі  салдарынан  ерітіндінің 
түссізденуіне әкеледі. 
H
2
C
2
O
4
+KМnO
4
+H
2
SO
4
=CO
2
+  (реакцияны  аяқтап, 
теңестіру керек) 
Перманганат  ионының  қызғылт  (күлгін)  түсінің  жойылуы 
процестің жылдамдығына байланысты. 
Тәжірибені  екі  ерітіндіні  араластыру  арқылы  жүргізеді: 
бірінші  сынауыққа  2  мл  0,5%  KМnO
4
  ерітіндісін,  екінші 
сынауыққа  2  мл  күкірт  қышқылды  H
2
C
2
O
4
  ерітіндісін 
құяды.    Екі  сынауықты  да  термостатқа  салып  біраз 
ұстағаннан кейін ерітінділерді бір-біріне қосып, ерітінділер 
араласқаннан кезден бастап ерітіндінің түсі түссізденгенге 
дейінгі уақытты белгілеп алыңдар. Осындай тәжірибелерді 
басқа температураларда жасау керек. 
Тапсырма. Алынған мәліметтерді кестеге толтырыңдар.   
Кесте 

 
114 
Тәжірибе
ғ 
Температура 
0
С 
Уақыт, 
сек 
Реакци
яның 
шартт
ы 
жылда
мдығы, 
((1/t 
Реакция 
жылдамды
қтарының 
қатынастар
ы 
1 
10 
 
 
 
2 
20 
 
 
 
3 
30 
 
 
 
4 
40 
 
 
 
 
Алынған 
мәліметтер 
бойынша, 
абцисса 
өсіне 
температураны,  ал  ордината  осіне  шартты  реакция 
жылдамдығын  сала  отырып,  реакцияның  салыстырмалы 
жылдамдығының  температураға  тәуелділігінің  графигін 
тұрғызыңдар.  Температураны  әрбір  10
0
С-ға  көтерген 
кезде    реакция  жылдамдығы  қалай  өзгереді?  (((((  екенін 
дәлелдей 
отырып, 
реакция 
жылдамдығының 
температуралық коэффицентін есептеңдер. 
10
0
  және  30
0
  немесе  20
0
  және  40
0
С  температуралардағы 
мәліметтерді  пайдаланып,  реакция  жылдамдығының 
коэффиценті  мен  реакцияның  жүру  уақыты  кері 
пропорционалды  тәуелділікпен  байланысқанын  ескере 
отырып,  процесстің  активтену  энергиясын  есептеңдер. 
Реакцияның  жүру  механизмі  туралы  қорытынды 
жасаңдар. 
     
 ғ 18 жұмыс. Химиялық реакция жылдамдығына 
 катализатордың әсері 
 
Қажетті  құрал-жабдықтар  мен  реактивтер:  тұрғы, 
бөлікті  өлшеуір,  50  мл  өлшегіш  цилиндр,  газ  өткізгіш 
түтік,  2%  H
2
O
2
,  0,2%  K
2
Cr
2
O
7
,  кристаллизатор,  3%  FeCl
3
, 

 
115 
MnO
2
,  PbO
2
  ерітінділері,  5%  H
2
C
2
O
4
,  2  н  H
2
SO
4
,  MnSO
4
 
ерітіндісі, тамшуыр, сынауықтар, секундомер. 
   Катализатор  деп  -  реакция  жылдамдығын  арттыратын, 
бірақ  реакция  нәтижесінде  түзілген  заттардың  құрамына 
кірмейтін  заттарды  айтады.  Арнаулы  заттардың  әсерінен 
химиялық  реакциялар  жылдамдығының  арту  құбылысын 
катализ деп атайды. 
Катализаторлар 
көмегімен 
жүретін 
реакцияларды 
катализдік реакциялар деп атайды. 
Катализатор  мен  әрекеттесуші  заттардың  фазалық  күйіне 
байланысты  каталитиздік  реакциялар  гомогенді  және 
гетерогенді  катализ  деп  бөлінеді.  Реакцияға  қатысатын 
заттар  мен  катализатор    бірдей  агрегаттық  күйде  (газ 
немесе  көбіне  сұйық)  болатын  катализдік  реакцияларды 
гомогендік  катализ,  ал  қатысатын  заттар  мен  катализатор 
әр 
түрлі 
агрегаттық 
күйде 
болатын 
катализдік 
реакцияларды  гетерогендік  катализ  дейді.  Гетерогендік 
катализде  әрекеттесуші  заттар  мен  катализатор  әртүрлі 
агрегаттық күйде болады: көбіне катализатор қатты зат, ал 
әрекеттесуші заттар газ немесе сұйық болып келеді. 
1.  Гомогенді  катализ.  (Студент  өз  таңдауы  бойынша  3 
тәжірибенің  біреуін  орындауы  керек).  Сулы  ерітінділерде 
сутек  пероксиді  мына  теңдеу  бойынша  өздігінен  баяу 
ыдырайды:        
2 H
2
O
2

 2H
2
O+O
2 
Ерітінділерде  кейбір  қатты  заттардың  немесе  кейбір 
қосылыстардың  катиондары  мен  аниондарының  болуы 
катализдік әсер етіп, процессті тездетеді. 
Катализатор мен  реагентердің фазасына байланысты  сулы 
ерітіндідегі осы реакция гетерогенді де, гомогенді де бола 
алады.  Бұл    тәжірибеде  катализатор  ретінде  K
2
Cr
2
O
7
 
ерітіндісі  болады  да,  ол  осы  катализдік  реакцияның 
гомогендік сипатын анықтайды.  

 
116 
Тәжірибенің  орындалуы.  31-суретте  көрсетілгендей 
құрылғы  жинаңдар.  Жоғарғы  жағына  орнатылған  резеңке 
түтік  арқылы  ашық  жағынан  өлшеуірді  нөлдік  белгіге 
дейін сумен толтырыңдар. 
 
Шүмекті  жауып реакциялық құтыдан газ 
өткізгіш  түтікті  өлшеуірдің    астына 
енгізіңдер. Алдымен 30 мл 0,2 % K
2
Cr
2
O
7
 
ерітіндісін  өлшеуіш  цилиндрмен  өлшеп, 
оны  реакциялық  құтыға  құясыңдар. 
Осыған 5  мл  2%  H
2
O
2
  ерітіндісін  құйып, 
тез  газ  өткізгіш  түтікке  қосасыңдар. 
Тәжірибенің  температурасы 
тұрақты 
болу  керек,  ол  үшін  реакциялық  құтыны 
сулы  астаушаға  орналастырасыңдар.  5 
мин  бойы  әрбір  30  сек  сайын  H
2
O
2
 
катализдік 
ыдырау 
нәтижесінде   
бөлінген   оттектің   көлемін 
31-сурет. 
Гетерогенді 
реакция 
жылдамдығын 
анықтауға 
арналған құрал 
өлшеп отырыңдар. Әр өлшеудің алдында 
реакциялық 
құтыдағы 
сұйықтықты 
шайқап отыру керек. Осындай тәжірибені 
K
2
Cr
2
O
7 
ерітіндісінсіз  жасаңдар,  бірақ  су 
көлемі  сондай  болу  керек.  Алынған 
көрсеткіштерді 
кестеге 
 
жазып,  
катализатормен      және  катализаторсыз 
реакцияның салыстырмалы 
жылдамдығын есептеңдер.   
Кесте 
Уақыт,  
сек 
3
0 
6
0 
9
0 
12
0 
15
0 
18
0 
21
0 
24
0 
27
0 
30
0 
V(O
2
),м
л 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
V*(O
2
),
мл 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(
катмен/ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
117 
(
кат-сыз
 
 
Тапсырма: 
Алынған 
мәліметтерді 
абцисса 
өсіне 
уақытты,  ордината  өсіне-бөлінген  оттекті  сала 
отырып,  график  түрінде  суреттеңдер.  K
2
Cr
2
O
7
  қандай 
роль атқарады? Реакция кезінде оның түсінің өзгеруі нені 
білдіреді?  Реакция  аяқталған  соң  оның  түсі  өз  қалпына 
келе  ме?  Катализатор  қатысында  реакция  жылдамдығы 
неше есе жоғарылайды? 
2.  Катализатор  ретінде  1  мл  3%  FeCl
3
  ерітіндісін  ала 
отырып,  реакциялық  құтыға  15  мл  2%  H
2
O
2
  ерітіндісін 
құйып, 1-ші тәжірибені қайталаңдар. 
3. Гетерогенді катализ. Катализатор ретінде 0,1 мг MnO
2
 
немесе PbO
2
 ала отырып, 1-ші тәжірибені қайталаңдар. 
4.  Автокатализ.  Реакция  өнімдерінің  біреуі  көбінесе  осы 
реакцияның  жүруін  тездететін  катализатор  болып 
табылады.  Жүйеге  арнайы  катализатор  енгізілмей,  сол 
реакция  өнімінің  өзі  катализатор  болып  табылатын 
катализдік    реакциялар  автокатализдік  реакциялар  деп 
аталады. 
Жұмыстың  орындалуы.  Сынауыққа  5  тамшы  5% 
қымыздық  қышқылын  Н
2
С
2
О
4
  және  2  тамшы  2  н  күкірт 
қышқылын  құйыңдар  да,  қоспаны  араластырыңдар. 
Тамшуырмен 
калий 
перманганатының 
сұйытылған 
ерітіндісін 
алып, 
оны 
қымыздық 
қышқылымен 
қышқылданған 
сынауыққа 
тамшылатып 
қосыңдар. 
Секундомер  арқылы  қосылған  бірінші,  екінші,  үшінші 
және  т.б.  тамшыдан  түссіздену  уақытын  белгілеңдер. 
Кезекті  тамшыны  алдындағы  түс  кетіп  қалғаннан  кейін 
тамызыңдар. 
 
Тәжірибені 
қымыздық 
және 
күкірт 
қышқылдарының қоспасына 4 тамшы марганец сульфатын 
қоса  отырып  басқа  сынауықта  қайталаңдар.  Тәжірибе 
нәтижелерін  жұмыс  дәптерлеріңе  жазып  отырыңдар. 

 
118 
Реакция  теңдеулерін  жазып,  неліктен  екінші  жағдайда 
реакция 
тез 
жүреді 
де, 
біріншісінде 
біртіндеп 
жылдамдайтынын түсіндіріңдер. 
 
ғ 19 жұмыс. Беттік ауданның гетерогендік химиялық 
реакция жылдамдығына әсері 
 
(Студент  өз  таңдауы  бойынша  3  тәжірибенің  біреуін 
орындауы керек). 
Қажетті  құрал-жабдықтар  мен  реактивтер:  тұрғы, 
бөлікті  өлшеуір,  50  мл  өлшегіш  цилиндр,  газ  өткізгіш 
түтік,    кристаллизатор,  50  мл  жазық  түпті  құты,  түйіршік 
немесе ұнтақ түріндегі мырыш (немесе темір), кесек  және 
ұнтақ  түріндегі  мәрмәр,  сұйытылған  күкірт  және  тұз 
қышқылдары. 
1.  Мырыштың  күкірт  қышқылымен  әрекеттесуі.  31-
суреттегідей  құрылғы  жинаңдар  да,  құтыны  жартысына 
дейін  күкірт  қышқылының  ерітіндісімен  толтырыңдар. 
Массасы  0,1  г-ға  жуық  мырыш  түйірін  және  осыншама 
мырыш ұнтағын (осындай тәжірибені темірмен де жасауға 
болады) алыңдар. Бірінші мырыш түйірлерімен тәжірибені 
жасап  алып,  сосын  ұнтағымен  қайталап  жасаңдар. 
Мырышты  құтыға  салып,  тез  арада  аспапқа  қосыңдар  да, 
бөлінген  сутек  көлемін  әрбір  1  немесе  2  минут  сайын 
есептеп  отырыңдар.  Тәжірибе  нәтижелерін  жұмыс 
дәптерлеріңе жазып алыңдар. 
 
Реагенттің  беткі  ауданы  гетерогендік  реакция 
жылдамдығына қалайша әсер етеді? Бірдей уақыт аралығы 
ішінде  (2  минут,  4  минут  және  с.с.  сайын)  екінші 
тәжірибеде  бөлінген  сутек  көлемі  бірінші  тәжірибеге 
қарағанда  қанша  есе  көп?  Осы  берілгендер  арқылы 
ұнтақтың беттік көлемі түйірдің беттік көлеміне қарағанда 
қанша  есе  көп  екендігін  айтуға  бола  ма?  Осы  реакция 
жылдамдығының  математикалық  өрнегін  жазыңдар.  Егер 

 
119 
сутек  иондарының  концентрациясын  азайтсақ,  онда  нені 
байқауға болады? 
2.  Мәрмәрдің  тұз  қышқылымен  әрекеттесуі.  Металдың 
орнына  мәрмәр  (түйіршік  немесе  ұнтақ),  күкірт 
қышқылының  орнына  тұз  қышқылын  ала  отырып,  1-ші 
тәжірибені қайталаңдар. 
 
 
ХИМИЯЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК 
 
 ғ 20 жұмыс.  Әрекеттесуші заттар 
концентрацияларының химиялық тепе-теңдікке әсері 
 
(Студент  өз  таңдауы  бойынша  2  тәжірибенің  біреуін 
орындауы керек). 
Қажетті  құрал-жабдықтар  мен  реактивтер:  4  сынауық 
(стақандар), 0,005 М FeCl
3
  және    NH
4
CNS (немесе KCNS) 
ерітінділері,  шыны  таяқша,    NH
4
Cl,  10%  K
2
Cr
2
O
7
 
ерітінділері. 
1.  Хлор    (ІІІ)  хлоридінің  аммоний  (немесе  калий) 
тиоцианатымен әрекеттесуі. 
Әрекеттесуші 
заттардың 
концентрациясының 
реакцияның тепе-теңдігіне әсерін анықтау үшін темір (ІІІ) 
хлориді  ерітіндісінің  аммоний  (калий)  тиоцианатымен 
әрекеттесу реакциясын қарастырған ыңғайлы. Сұйытылған 
FeCl
3
  қызыл-қоңыр  түсті,  ал  концентрлі  ерітіндісі  қою-
қоңыр  түсті  болады.  Аммоний  хлориді  мен  аммоний 
тиоцианаттары  түссіз  ерітінділер.  Бұл  жүйедегі  айқын 
түсті  жалғыз  аз  диссоциацияланған  қосылыс  темір 
тиоцианаты (ІІІ) - қызыл қан түсті болып табылады. Оның 
түсінің  өзгеруінен  тепе-теңдіктің  ығысуын  байқауға 
болады. 
Жұмыстың  орындалуы:  Стаканға  5-10  мл  FeCl
3
 
ерітіндісін құйып, оған осынша көлемде  NH
4
CNS (немесе 

 
120 
KCNS)  ерітіндісін  қосыңдар.  Ерітінділерді    шыны 
таяқшамен  араластырып,  4  сынауыққа  тең  етіп  бөліп 
құйыңдар. Тәжірибелерді салыстыру үшін эталон ретінде 1 
сынауықты  алып  қоясыңдар  да,  қалған  3  сынауыққа 
мынадай  реактивтерді  қосасыңдар:  біріншісіне-бірнеше 
тамшы  FeCl
3
  ерітіндісін,  екіншісіне-бірнеше  тамшы 
NH
4
CNS  (немесе  KCNS)  ерітінділерін,  үшіншісіне-KCl 
кристалдарын 
саласыңдар. 
Алынған 
ерітінділердің 
түстерін эталон түсімен салыстырыңдар. 
Тапсырма: 
Боялған 
заттардың 
түстерін 
көрсетіп 
қайтымды  реакция  теңдеулерін  жазыңдар.  Әрекеттесуші 
массалар  заңына  сүйене  отырып  (Ле-Шателье  принципі) 
болып  жатқан  құбылысты  түсіндіріңдер.  Алынған 
ерітінділерді  сұйылтқанда  тепе-теңдік  ығыса  ма?  Тепе-
теңдік  константасының  мәнін  жазып,  қай  затты  қосқанда 
тепе-теңдік  тез  ығысатынын  түсіндіріңдер  Неліктен? 
Реакцияның  қайтымды  және  қайтымсыз  болу  шаттарын 
көрсетіңдер.  Қайтымды  реакцияны  қалай  аяғына  дейін 
жүргізуге болады?  
2. Хромат-бихромат жүйесіндегі тепе-теңдік. 
Хром  қышқылының  тұздары,  хроматтар  (CrO
4
2-
)  сары 
түске  боялған,  ал  бихромат  қышқылының  тұздары 
бихроматтар  (Cr
2
O
7
2-
)    (JUPAC  бойынша-дихроматтар) 
қызыл-сары  түсті  болады.  Бұл  тұздардың  ерітінділерінде 
сутек  иондарының  концентрацияларын  өзгерткенде  оңай 
ығысатын тепе-теңдік жағдайында болады. 
Жұмыстың  орындалуы:  стақанға  (сынауыққа)  10% 
K
2
Cr
2
O
7
  ерітіндісінің  аз  мөлшерін  құйыңдар.  Осы 
ерітіндіге тамшылатып  концентрлі сілті  ерітіндісін  қосып, 
түсінің  өзгеруін  байқаңдар.  Ерітінді  сары  болғанда 
тамшылатып  концентрлі  H
2
SO
4
  құйыңдар.  Қызыл-сары 
түстің пайда болуын байқайсыңдар. Осыдан соң тағы сілті 
қосып тепе-теңдіктің кері бағытқа ығысқанын бақылаңдар. 
Тапсырма: 1 пунктті қараңдар. 

 
121 
 
 
 
ғ  21 жұмыс. Химиялық тепе-теңдікке температураның 
әсері 
 
Қажетті  құрал-жабдықтар  мен  реактивтер:  31-ші 
суреттегі 
құрылғы,  2  стақан,  ыстық  суға  және  салқындатушы 
қоспаға арналған ыдыстар. 
Химиялық  тепе-теңдікке  температураның  әсерін  мына 
жүйені мысалға ала отырып байқауға болады:  
2NO
2
=N
2
О
4
 
Азот  диоксиді қоңыр қою түсті газ,  ал  диазот тетраоксиді 
оңай  буланатын  сұйықтық.  Тепе-теңдіктің  ығысуын  газ 
түсінің өзгеруінен анықтауға болады.  
Жұмыстың  орындалуы:  газ  қоспасы  толтырылған 
құралды  алыңдар  да,  оның  бір  шарын  суытқыш  қоспасы 
бар  стаканға,  ал  екіншісін  қайнаған  суы  бар  стаканға 
салыңдар.  Түсінің  өзгеруін  байқаңдар.  Әр  шарда  тепе-
теңдік қай жаққа ығысады? Шарларды стақаннан шығарып 
алып, тағы түсінің өзгеруін бақылаңдар. Бұл жағдайда түсі 
қалай өзгереді? 
Тапсырма:  Ле-Шателье  принципі  бойынша    байқалған 
құбылысты  түсіндіріңдер.  Қоспа  түсінің  өзгеруіне 
байланысты 
тепе-теңдіктің 
ығысуынан 
қорытынды 
шығарып,  
 
 
жылу  эффектісінің  таңбасына  болжам 
жасаңдар.  Осы  жүйедегі  қысымды  2 
есе  арттырғанда  немесе  2  есе 
кеміткенде не  
Зат 
(H
0
 
кДж/моль 
(S
0 
кДж/К(моль 
NO
2 (газ)
 
33,4 
240,2 

 
122 
N
2
O
4 (газ)
 
9,6 
303,8 
болар  едҢ?  Стандартты  жа‡дайда 
термодинамикалы‡  функцияларды‡ 
белгҢлҢ  мқндерҢн  ‡олдана  отырып, 
реакцияны‡  стандартты  энтальпиясы 
мен энтропиясын (кестенҢ ‡ара‡дар) 
есепте‡дер 
жқне 
оларды‡ 
қр‡айсысыны‡ 
химиялы‡ 
тепе-
те‡дҢкке 
32-сурет. 
Химиялық 
тепе-
теңдікке 
температураның 
әсерін  бақылайтын 
құрал 
 
әсерін  түсіндіріңдер.  Оқытушының  көрсетуі  бойынша 
тәжірибе  температурасына  жуық  100
0
С  және  0
0
С  екі 
температурада (G
0
 және К
е
 табыңдар. 
 
 
7.ЕРІТІНДІЛЕР 
 
7.1. Теориялық кіріспе 
Ерітінді  дегеніміз  –  бір  немесе  бірнеше 
компоненттен  тұратын  гомогенді  жүйе.  Әдетте 
еріткіш  дегеніміз  ‡  ерітінді  үшін  агрегаттық  күйі  сәйкес 
келетін  затты  айтады.  Егер  ерітіндідегі  барлық 
компоненттердің  агрегаттық  күйі  бірдей  болса,  онда 
қайсысының мөлшері көп сол еріткіш болады. 
Еру  процесі  көбіне  жылу  эффектісімен,  көлем 
өзгерісімен  және  ерітіндінің  боялуымен  жүреді.  Бұл 
құбылыстар  және  кейбір  басқа  құбылыстар  еріген  зат 
молекуласы  мен  еріткіштің  химиялық  әрекеттесуін 
көрсетеді.  Олар  Д.И.  Менделеев  негізін  қалаған 

жүктеу/скачать 2,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: