Алдыңғы деректемелер (Пререквизиттері)

5.1. Дәріс сабақтарының тақырыптарының сағаты/ апта бойынша бөлу

Дәріс мақсаты: Студенттерді ақша, несие, банктер анықтамысы және экономикалық жүйеде алатын орнымен таныстыру.

Биметаллизм- жалпыға бірдей эквивалент ролін екі немесе одан да көп металл атқарады, яғни айналыста алтын және күміс монеталар пайдаланылады.

Монометализм-жалпыға бірдей эквивалент ретінде бір ғана металл түрі(алтын,күміс) қолданылатын ақша жүйесі.

Монета-ол формасы , сыртқы пішіні, салмақтық құрамы заңмен бекітілген металдан жасалған ақша белгісі.

Коммерциялық несие-бұл жеткізушінің сатып алшыға ұсынған тауары немесе көрсетілген қызметі үшін төлемді кейінге қалдыруы.

Ипотекалық несие-жылжымайтын мүліктерді: жерді,тұрғын үй және өндірістік ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қағаз.

1. Ақшаның пайда болуы.

2. Ақшаның атқаратын қызметтері.

3.Ақшаның түрлері.

Экономикалық санат ретiнде ақша натуралдық шаруашылықтан тауарлы шаруашылыққа ауысу кезеңiнде пайда болды. Шығарылған өнiмнiң түгелiмен өндiрушiнiң жеке басының керегiне жаратылған кезең натуралды шаруашылық болып есептелетiнi белгiлi. Кейiн өндiрiс құралының жетiлуiне байланысты, ал кейде табиғаттың өзi туғызған жағдайына байланысты адамдардың шығарған өнiмдерiнiң көлемi олардың жеке басының керегiне жарататын көлемнен артық болатын жағдай туды. Сөйтiп, адамдар өндiрiлген өнiмдi, өздерiне керек, басқа өнiмге айырбастап алуына мүмкiншiлiк алды. Осының нәтижесiнде «айырбастау» деп аталатын процесс шықты. Айырбастау үшiн өндiрiлген өнiмнiң «тауар» деп аталатын болған соң, натуралдық өндiрiстiң орнына тауарлы өндiрiс пайда болды. Жоғарыда көрсетiлген қозғаушы күштердiң салдарынан, өнiм өндiрушiлер өздерiн бiр түрлi, не бiрнеше түрлi өнiм шығаруға бейiмдейтiн болды. Ал өздерiне керек басқа өнiмдердi өздерi шығарған өнiмнiң артығына ауыстырып алатын болды. Сонымен, ақшаның пайда болуына алдын ала екi экономикалық жағдай туғызылды: - натуралдық шаруашылықтың орнына тауарлық шаруашылық келдi, ендi айырбастау операциясы өрiс алды; - өнiм өндiрушiлердiң арасында бiр жағынан мүлiктiк жекеленушiлiк пайда болды, екiншi жағынан белгiлi, бiр түрлi тауар өндiруге мамандандырушылық туды.

Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала береді, бірақ таур ерекше жалпылама эквивалент.

Ақша – жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлық басқа тауардың құны бейнеленеді және оның делдал ретінде қатысуыменен тауар өндіріушілер арасында еңбек өнімдерінің айырбасы үздіксіз жасала береді.

Ақша - өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасындағы белгілі бір экономикалық қарым-қатынастарды көрсететін,тарихи даму үстіндегі экономикалық категория болып табылады. Экономикалық категория ретінде ақшаның мәні оның 3 қасиетінің бірігуімен көрініс табады :

1. жалпыға тікелей айырбасталу

2. айырбас құнының дербес формасы

3. еңбектің сыртқы заттық өлшемі

1. Жалпыға тікелей айырбасталу формасында ақшаны пайдалану, кез келген материалдық құндылықтарға ақшаны айырбастау мүмкіншілігінің бар екендігін көрсетеді.

2. Ақшаның айырбас құнының дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды тікелей өткізуменен байланысты емес, Ақшаны бұл формада қолдану жағдайлары олар несие беру, бюджеттің кірістерін қарыздық берешектерді өтеу, мемлекеттік бюджеттің кірістерін қалыптастыру, өндірістік және өндірістік емес шығындарды қаржыландыру, Ұлттық банктің несиелік ресурстарды басқа банктерге атуы.

3. Еңбектің сыртқы заттық өлшемі тауарды өндіруге жұмсалған еңбектің, олардың ақша көмегімен өлшенуі мүмкін құнын анықтау арқылы көрінеді.