Білім беру бағдарламасы Қарағанды 2022
жүктеу/скачать 1,08 Mb. Pdf көрінісі
|
невро лекция
| :
шайнау актісі , төменгі жақтың қозғалысы, бұлшықеттің жиырылуы және ширылуы жағдайы, тістерді бір біріне тигізу (қабыстыруы). Үштік жүйкенің қызметі бұзылған жағдайда астыңғы жақтың қозғалысы бұзылады, жақ беттің салдануға қарсы жағына қисаяды, баланың ауызының жабылуы қиындайды, шайнау актісі қиындайды, дыбыс артикуляциясы бұзылады, зақымдалған жақтың бұлшықетінің ширығуы жоғалады. VІI жұп – бет жүйкесі (қозғалтқыш) беттің барлық мимикалық бұлшық еттеріне барады. Көбінесе суық тиіп ауырғанда болатын бет жүйкесінің біржақты зақымдануы кезінде мынандай көрініс байқалады: қастың төмен түскен, көз саңылауы сау жақтағысынан кеңірек, қабақтары тығыз жабылмайды, мұрын-ерін қатпары тегістелген, ауыздың бұрышы салбыраған, ерікті қозғалыстар қиындаған, қабақты түйіп, қасты көтеру, ұртты тегіс үрлеп толтыру мүмкін емес, ерінмен ысқыра алмайды немесе «у» дыбысын айта алмайды. Науқастар бұл кезде бетінің зақымданған жағының жансызданғанын сезінеді, ол жағы қатты ауырады. Бет жүйкесінің құрамына секреторлық және дәм сезу талшықтары кіретіндіктен, сілекейдің бөлінуі мен дәм сезу бұзылады. Дәм сезу функциясын атқаруға сонымен қатар үштік жүйкенің талшықтары қатысады. Мимикалық бұлшықет дұрыс жүйкеленгенде тыныштықта, жылағанда, қас қозғалғанда бала беті симметриялы болады. Мимикалық бұлшықет сал болғанда беттің симметриялығына, көз саңылауының, ерін мен мұрын аралығындағы қыртыстың, ұрттың симметриялығына, көз жасаурауына назар аудару қажет. Бет жүйкесі зақымданған аурулардың екі көздерінің жұмылуы асинхронды болады. Сал болған жағында адамның қабағы түйілмей көздін қабағы түсінкіреп тұрады. Ауыз-еріннің бұлшық еттерінің тонусының төмендеуінің салдарынан ауру адам ұртын толтырып ұстай алмайды. Соның себебінен ішіп отырған тамағын толық мөлшерімен жұта алмай ұртының сыртына ағызып алады. Сонымен қатар артикуляциясы да бұзылып ауру адам “П” және “Б” дыбыстарын анық айта алмайды. VІIІ жұп – есту жүйкесі екі тармақпен ішкі құлақтан басталады. Біріншісі – жеке есту жүйкесінің өзі – лабиринттің ұлуында орналасқан спиральды жүйке түйінінен шығады. Спиральды түйіннің жасушалары биполярлы, яғни екі бұтақты болады, және бұтақтардың бір тобы (шеткі) кортий мүшесінің түкті жасушаларына бағытталады да, басқалары есту жүйкесін құрайды. Аралас есту жүйкесінің екінші бұтағы вестибулярлық жүйке деп аталады, ол да ішкі құлақтан, онда орналасқан вестибулярлық аппараттан шығады. Вестибулярлық аппарат үш сүйек түтікшелерден және екі қапшықтан тұрады. Түтікшелердің ішінде эндолимфа деген сұйықтық айналып жүреді, сұйықтықта отолиттер деген әк тәріздес тастар жүзіп жүреді. Қапшықтар мен түтікшелердің ішкі беті ішкі есту жолының түбінде жатқан скарпов жүйке түйінінен келетін сезгіш жүйке ұштарымен қамтамасыз етілген. Осы түйіннің ұзын бұтақтары вестибулярлық жүйке тармағын құрайды. Ішкі құлақтан шыққан кезде есту және вестибулярлық тармақтары қосылады. Аталған жүйкелер сопақша мидың қуысына кіріп, осында жатқан ядроларға келеді, одан кейін қайтадан ажырап, әрқайсысы өз бағытымен кетеді. Есту жүйкесі сопақша мидың ядроларынан енді есту жолы деген атпен шығады. Талшықтардың бір бөлігі көпір деңгейінде қиылысып, қарама-қарсы жаққа өтеді. Қалған бөлігі құрамына басқа ядролық құрылымдардың (трапеция тәрізді дене және т.б.) нейрондарын қосып ала отырып, өз жағымен жүреді. Есту жолының бұл кесіндісі бүйір ілмек деп аталады, ол төртқыраттың артқы қыраттары мен ішкі тізе тәрізді денелерде бітеді. Осы жерге қиылысқан есту жолы да келеді. Ішкі тізе тәрізді денелерден есту жолының ішкі дорбадан өтіп, есту анализаторының орталық ядросы орналасатын самай бөлікке баратын үшінші кесіндісі басталады. Есту жүйкесі мен оның ядроларының біржақты зақымданған кезде зақым тиген жағының кереңдігі дамиды. Есту жолдарының (жеке алғанда бүйір ілмектің), сонымен қатар қыртыстағы есту аймағының біржақты зақымдануы кезінде айқын білінетін есту бұзылыстары болмайды, қарама-қарсы жақтағы құлақтың естуінің аздап нашарлауы байқалады (екі жақты иннервацияға байланысты). Толық қыртыстық кереңдік тек сәйкес есту аймақтарындағы екі жақты ошақтар болған кезде ғана орын алуы мүмкін. Вестибулярлық жүйке вестибулярлық түйіннен басталып, есту бұтағымен бірге біраз қашықтықты өткеннен соң сопақша ми қуысына еніп, бұрыштық ядроға келеді. Бұрыштық ядроның құрамына Дейтерстің бүйір ядросы, Бехтеревтің жоғарғы ядросы және ішкі ядро кіреді. Өткізгіштер бұрыштық ядродан мишықтың құртына (тісті және жабынды ядролар), жұлынға кіре берісжұлындық және артқы ұзынша буданың талшықтарымен барады. Артқы ұзынша буда арқылы ортаңғы мидың көз-қимыл ядроларымен байланыс жүзеге асады. Көру төмпешігімен де байланысы болады. Вестибулярлық аппарат, сонымен қатар вестибулярлық жүйкемен оның ядролары зақымданған кезде тепе-теңдік бұзылады, бас айналуы, лоқсу және құсу пайда болады. Туғаннан дені сау сәби дыбысқа әсер етеді. Қатты қоңырау, сылдырауық дыбысына сәби көзін жұмады, маңдайын тыржитады жылау белгісі пайда болады. Баланың тыныс алуы жиілеп, дыбыс шыққан жаққа басын бұруға тырысады. Жаңа туған сәбиде вестибулярлы аппараттың қалыпты қызметі айналмасы рефлекс сақталуынан байқалады. Айналғанда баладан айналу бағытына қарама-қарсы жақта горизонталды нистагм пайда болғанын байқаймыз. жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|