Топырақтың көлемдік салмағы (КС) деп табиғи бірікпедегі бір көлемдегі салмағын айтады. Көлемдік салмақты анықтағанда бір көлемдегі топырақтың барлық қуыстары және аралықтары бойынша салмағын анықтайды. Оның мөлшері 1,0-ден 1,8 (см') дейін ауытқиды. Көлемдік салмақ топырақтың гранулометрлік құрамына, органикалық заттар мөлшеріне, туйіртпектілігі мен бірікпесіне байланысты және ол қуыстылыққа әсер етеді. Сондықтан топырақтың көлемдік салмағы оның салыстырмалы салмағынан аз болады. Топырақ кескінінде беткі қабаттардың көлемдік салмағы астыңғы қабаттарға қарағанда аз болады, себебі онда гумус мөлшері жоғары, түйіртпектілігі жақсы және бірікпесі борпылдақ келеді. Гранулометрлік құрамы ауыр топырақтардың көлемді салмағы жеңіл топырақтарға қарағанда аз болады.
Далалық жағдайда топырақтың көлемдік салмағын есептеу бірікпесі бұзылмаған үлгіден жүргізіледі, ол үшін металбурцилиндр немесе Литвиновтың аспабын пайдаланады.Көлемдік салмақты анықтау арқылы жыртылған немесе кез' келген қабат тереңдігіндегі судың, ауаның қоректік заттардың мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді. Міне, сондықтан көлемдік салмақты анықтаудың агрномиялық маңызы өте зор.
Зертханалық жағдайда көлемдік салмақ бірікпесі бұзылған топырақ үлгісінен немесе монолиттерден анықтайды. Бұл тәсілде топырақ көлемдік салмағының нақтылы мағлұматы табиғи жағдаймен салыстырғанда сәйкес келмейді. Далалық жағдайда көлемдік салмақты металл цилиндрлері арқылы бірікпесі бұзылмаған топы рақтан тектік қабаттар немесе әрбір өлшемді тереңдік бойынша алады.Көлемдік салмақты анықтағанда кескіш сақина немесе Качинский бурын, парафиндеу тәсілін қолданады.
Топырақ монолитінен көлемдік салмақты бур арқылы анықтау 1. Көлемдік салмақты анықтаудан бірнеше күн бұрын топырақ монолитін сулап, кеуіп кетпеу үшін оның бетін жауып қояды.
2. Топырақ монолитінен тектік қабаттарды айқындап,оның көлемдік салмағын анықтайды.
3. Сызғыш арқылы бурдың диаметрін, биіктігін анықтап, оның көлемін мына формула арқылы есептейді.
