Топырақтың жабысқақтығы. Жабысқақтық деп топырақ өңдейтін машиналар және құрал жабдықтарға топырақтың жабысу қабілеттілігін айтамыз.Ол тарту кедергісін арттырып, топырақтың өңдеу сапасын нашарлатып, көлік құралының қозғалуына кері әсерін тигізеді. Жабысқақтықтың деңгейі гранулометриялық құрамға, оның шаңдалған деңгейіне, сіңірілген катиондар құрамына, түйіртпектілігіне, топырақ ьлғалдылығына байланысты болады. Ұнтақталу деңгейі құрам ауырлаған сайын топырақтың жабысқақтыгы артады. А.Ф. Вадюнинаның мағлұматы бойынша түйіртпекті топырақтарда жабысқақтық кіші ылғалдылықтың 60-80% ылгалдылығына, ал шаңданган топырақтарда одан да төменгі ылғалдылықта пайда болады.
Топырақта ылгалдылық белгілі бір деңгейден көбейген жағдайда жабысқақтық артады. Топырақ ылгалдылығы бастапқы жабысқақтық ылғалдан артқан жағдайда, топырақ жырту қолайсыз алынады. А.Н.Качинский бойынша топырақ өңдеудің оптимальды ылғалдылығы металдың топыраққа жабысу ылғалдылығынан 2-3%кем болуы керек.
Кіші ылғалдылықтағы жабысу мөлшері бойынша Н.А.Качинский бойынша топырақты 5 категорияга бөледі.
Топырақ жағдайы Жабысқақтық
Шектес тыс қоймалжың ›15
Өте қоймалжың 5-15
Орташа қоймалжың 2-4
Әлсіз қоймалжың 0.5-1.5
Бытыранды 0.1-0.4
Топырақтың жабысқақтығын Н.А.Качннский тәсілімен анықтау Жабысқақты анықтау үшін түрі өзгертілген технохимиялық таразыны қолданады, сол жақ чашкасы дискілі өзекпен ауыстырылған,оң жағындағы чашкеде алынатын тигель орнатылған. Осы жағдайда таразы теңестіріледі. Жабысқақтықты анықтау бірікпесі бұзылмаған және бұзылған, ылғалдығы әртүрлі топырақтардан, яғни қылтүтікшелі ылғалдылықтан бастап анықталады. Одан кейін топырақты кептіре ылғалдығы басқа жағдайларда топырақтың өңдеу мүшелеріне жабыспайтын жағдайға дейін жүргізеді.
Жұмыс барысы. топырақ үлгісін дискінің төменгі жағына орналастырады. Топырақпен байланысын жақсарту үшін дискінің жоғарғы жағына гир қояды. Бір минуттан кейін гирді алады, таразының оң жағындағы тигелге құм салады, диск топырақтан босағанша құмды өлшеп, оны дискінің көлеміне бөліп, жабысқақты топырақтың жабысқақтығын Н.А.Качннский тәсілімен анықтау
Топырақтың қабынуы. Топырақтың қабынуы деп су сіңірген кезде өз көлемін ұлғайту қабілетін айтамыз. Оның мөлшері гранулометриялық, минералогиялық және химиялық құрамға байланысты болады. Қабынуға сонымен қатар сіңірілген негізге де әсер етеді.
Қабынуды А.М Васильевтің аспабымен анықтау. Аспап тат баспайтын сақинадан (1) тұрады, оның бір жағы кесу үшін қайралған, қуысты алынатын түбінен (2) топырақ үлгісінен ауа шығу үшін майда тесікті поршеннен (3) тұрады. Аспаптың осы негізгі детальдары әйнекті ваннаға (4) орнатылған. Оның түбінде тесікті пластинка жайғасқан. Аспап ванил эбонитті плитаға бекітілген. Плитаның шетіне тірек (стойка) (6) қойылған, онда стопорлы бұрандамен кронштейін индикаторлары көрсеткішпен жабдықталған. топыраққа сақина салып батырады.
А.М.Васильевтің аспабында топырақтың қабынуын бірікпесі бұзылған және бұзылмаған топырақтан анықтауға болады.
