б)Топырақ тіршілік ортасы. Жер бетінде топырақ түзілу процесі ұзаққа созылған биогеохимиялық айналымның жемісі. Организм тіршілігінде топырақтық факторлар да манызды рөл атқарады. Өсімдіктердің әралуандылығы мен түрлік құрамы топырақтың құрылымымен және құрамымен, қасиетімен (қышқылдығы, құнарлығы, т.б.) анықталады.
Топырақ организімдері үшін қолайлы болғандықтан көп түрлілігі жөнінен де сан алуан болып келеді. Оның негізгі үш экологиялық тобын ажыратамыз.
Геобионттар- топырақтың тұрақты тіршілік иелері. Олардың барлық тіршілігі топырақта өтеді. Негізгі өкілдері: микроорганизмдер, қарапайымдылар, ұсақ жәндіктер, жауын құрттары т.б.
Геофильдер- тіршілігінің біраз бөлігі топырақпен байланысты организмдер. Оларға: шегірткелер, қоңыздар, қандалалар, ұзынаяқтылар, масалар, т.б. жатады.
Бәрінің де личинкалары топырақ астында дамып ересектері жер бетінде тіршілігін жалғастырады.
Геоксендер - топырақ қабаттарын уақытша немесе тұрағы (мекені) үішін ғана пайдаланушылар. Оларға: қоңыз, қандала, сол сияқты ерекшеліктеріне қарай да бірнеше топтарға бөлінетін жәндіктер жатады.
Өсімдіктердің ағаш тектес тұқымдарының (қайың, қарағай) тамыры көп жылдық тоңы бар аймақтарда аз тереңдікте орналасады және көлденең жайылады.
Топырақта мекендеушілеріне жануарлардың келесі тобы жатады.
1) Микрофауна (ұсақ топырақ жануарлары).
2) Мезофауна - буынаяқтылар.
3) Макрофауна - ірі топырақ жануарлары.
в)Тірі ағза тіршілік ортасы Тірі организмдердің өзі- тіршілік ортасы. Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің ішінде мекен ететін көптеген екінші бір организмдер өкілдерін - паразиттер немесе арамтамақтар деп атайды. Барлық паразитгер: эктопаразиттер (иесінің сыртқы денесінде кездесетін - кенелер, сүліктер, бүргелер, масалар, т.б.) және эндопаразиттер (иесінің ішкі мүшесінде кездесетін - құрттар, бактериялар, вирустар, қарапайым паразит өкілдері т.б.) деп жіктеледі.
Ағзалық тіршілік ортасында ағзалар паразиттік және жартылай паразиттік тіршілік етеді.
