Жоғары мектеп цифрлық дидактикасының

254
 
 

Цифрлық дидактика, дәстүрлі дидактика сияқты: Не үшін оқыту 
(оқу)?, Нені оқыту (оқу)? Қалай оқыту (оқу)? белгілі сұрақтарға жауап 
іздеуді қарастырады.
«Не үшін оқыту (оқу)?» деген бірінші сұрақтың жауабы, дәстүрлі 
дидактикадағыдай, оқу іс-әрекетінің субъектілерінің мотивациялық 
және құндылық бағдарларымен байланысты өзгерген жағдайдағы 
білім беру мақсаттарын талдауды ұсынады.
«Нені үйрету (оқу)» сұрағына цифрлық дидактикада жауап іздеу 
ақпараттық ортадағы білім беру мазмұнын анықтауды, білім беру 
стандарттарын әзірлеу, цифрлық педагогикадағы оқу процесінде 
оқу бағдарламаларын жүзеге асыруды және цифрлық оқу процесін 
әдістемелік қолдауды негіздейді.
«Қалай оқыту (оқу) керек?» үшінші сұраққа жауап іздеу цифрлық 
дидактикада педагогикалық іс-әрекеттің тиімділігіне ықпал ететін 
дидактикалық принциптерді, оқыту әдістері мен формаларды таңдап 
алуды ұсынады.
Дидактика, сондай-ақ цифрлық дидактика әлемді теориялық 
түсінудің ерекше педагогикалық тәсілі ретінде білім беру және оқыту 
процесінің жұмыс істеуі мен дамуы принциптерін, құндылықтарын, 
заңдылықтарын зерттейтін педагогиканың ғылыми саласы болып 
табылады.
Осылайша, цифрлық дидактиканың объектісі объективті педа-
гогикалық шындықтың құбылысы ретінде, оқыту білім беру құралы 
ретінде әрекет ететін, білімдерді алу үшін желілік білім беру процесіне 
қатысушылардың өзара байланысы болып табылады.
Цифрлық дидактиканың негізгі зерттеу пәні екі өзара байланысты 
іс-әрекет түрлері: оқытушының желілік педагогикалық үдерісті және 
білім алушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін басқару – цифрлық 
оқыту процесінің мәні болып табылады.
Мұнда өзара қатынастар жүйесі онлайн режимде алдыңғы орынға 
шығады. Цифрлық педагогикадағы осы қатынастардың әртүрлілігі 
оқытудың мәні мен сипатына әсер етеді.
Дәстүрлі дидактикадағы цифрлық дидактиканың да екі функциясы 
бар: теориялық (диагностикалық және болжамдық) және практикалық 
(инструменталды).
Теориялық функция оқыту процесін, оның заңдылықтарын, мәнін 
және т.б. сипаттаумен байланысты.
Практикалық функция – педагог басшылыққа алатын педагогика-
лық іс-әрекеттің білім беру мақсаттарына сәйкес жобасын құрумен 
анықталады. Екі функция да бір-бірімен тығыз байланысты.

255
Цифрлық дидактикадағы оқыту процесін ұйымдастырудың негізгі 
сипаттамалары мыналар: 
– іс-әрекеттік тәсілдің жүзеге асырылуын қамтамасыз ету;
– оқушылардың мотивациясына қолдау көрсету;
– интерактивтілік;
– әр түрлі интернет көздерімен жұмысты ұйымдастыру;
– әр түрлі интернет қызметтерін пайдалану; 
– әр түрлі форматтағы ақпаратты ұсыну (видео, аудио, мәтіндік 
ақпарат, кестелер, схемалар және т.б.); 
– Интернетті ақпарат көзі ретінде пайдалану; 
– қарапайымнан күрделіге және т.б. ақпараттың белсенді игерілуін 
қамтамасыз ету.
Цифрлық дидактикадағы оқыту процесін ұйымдастырудың тиім-
ділігі келесі талаптармен анықталады:
– өтехнологиялылығы;
– алгоритмділігі;
– ақпараттылығы;
– классикалық технологиялардың цифрлық дидактикамен инте-
гративтілігі;
– гипермәтінділігі;
– контенттің шектеусіз диапазоны;
– коммуникацияның ғаламдық сипаты;
– виртуалды жариялылық;
– бұқаралық ақпарат құралдарының эстетикасы;
– шекаралардың өткізгіштігі;
– визуалды қабылдау режимі;
– білімалушылардың жұмыс нәтижелерін әр түрлі электронды 
ақпарат құралдарынан оқылатын, қатысушылардың желідегі 
өзара әрекеттестігі формада электронды түрде ұсыну.
Цифрлық дидактика – қоғамды цифрландыру жағдайында білім 
беру процесін ұйымдастыруға бағытталған педагогиканың бір саласы. 
Бұл ғылыми пән дәстүрлі дидактика принциптерін және негізгі 
ұғымдарын қолданады, бірақ оларды қазіргі шындыққа бейімдей оты-
рып түрлендіреді және толықтырады. Цифрлық дидактика заманауи 
оқыту әдістемелері мен стратегияларын құрудың негізі болып табы-
лады.
Дидактиканың міндеттері, бір жағынан, оқыту үдерісі мен оны 
жүзеге асырудың шарттарын сипаттау және түсіндіру, ал екінші 
жағынан, осы процесті, жаңа оқыту жүйелерін, оқытудың жаңа техно-
логияларын жетілдіре ұйымдастыруды дамыту.

256
 
 

Бұл міндеттер, атап өткендей, дидактика пәнін анықтауда 
ескеріледі: оқыту зерттеу объектісі және құрастыру объектісі ретінде 
пайда болады.
Оқыту – зерттеуші үшін педагогиканың ғылыми-теориялық 
қызметін жүзеге асыруында зерттеу объектісі ретінде әрекет етеді.
Зерттеу нәтижесінде ол қазірдің өзінде іске асырылған немесе 
жүзеге асырылатын оқыту процесі қалай жүзеге асады, оның 
заңдылықтары қандай және оның мәні жайлы білімдер алады. Басқаша 
айтқанда, мұндай білімдер педагогикалық шындықты сол күйінде 
бейнелейді.
Философиялық терминологияны қолдана отырып, бұл болмыс 
туралы білім: педагогикалық фактілер (құбылыстар), педагогикалық 
процестің мәні және заңдылықтары деп айтуға болады. Алайда, 
оқытуды тек өзіне тән байланыстары мен заңдылықтарымен 
педагогикалық іс-әрекеттің бөлігі ретінде сипаттау жеткіліксіз, 
өйткені жеке алғанда теория – өзіндік мақсат емес.
Ол практикалық іс-әрекеттің негізі ретінде қызмет етеді, оны 
бағыттауға, түрлендіруге және жетілдіруге мүмкіндік береді. Ғалым 
оқытуды бейнелеуден оны құруға көшкенде, ол дидактиканың 
конструктивті- техникалық қызметін жүзеге асырады.
Екі функцияның өзара байланысты екендігі түсінікті. Конструк-
тивті – техникалық іс-әрекет негізіне ғылыми-теориялық функ-
цияны жүзеге асыру нәтижелері алынуы керек. Сонымен бірге, 
түрлендірілген шындық әрі қарайғы дидактиканы басқа ғылымдармен 
бірге зерттеу объектісіне айналады.
Цифрлық қоғамдағы жоғары оқу орындарында оқыту процесін 
ұйымдастыру ғылымы ретінде анықтай отырып, цифрлық дидакти-
каны оқыту туралы ғылым ретінде дәстүрлі дидактиканың негізгі 
түсініктері мен принциптерін цифрлық орта жағдайларына сәйкес 
толықтыра және түрлендіре отырып, сабақтастыра қолданатынын 
атап өту керек.
Жоғары мектеп цифрлық дидактикасының қажеттілігін тудыратын 
факторлар цифрлық қоғамның үш компоненті болып табылады: 
– цифрлы ұрпақ (ерекше әлеуметтік-психологиялық сипаттамала-
ры бар білім алушылардың жаңа буыны);
– цифрлық ортаны қалыптастыратын және онда дамитын жаңа 
цифрлық технологиялар; 
– цифрлық экономика және ол қалыптастыратын кадрларға 
қойылатын жаңа талаптар.

257
Цифрлық білім беру ортасы – бұл адамды оқыту, дамыту, 
әлеуметтендіру, тәрбиелеу шарттары мен мүмкіндіктер кешені. 
Осы ортаның педагогикалық әлеуетінің қаншалықты сұранысқа 
ие болатындығы және пайдаланылатындығы білім алушының 
меншікті субъекттік белсенділігі мен оқудағы өз бетіншелігіне бай-
ланысты. Кәсіптік білім беру бағдарламалары бойынша білім алу-
шылар үшін, әдетте, цифрлық оқытудағы білім беру ортасының 
әлеуетін пайдалануға мотивациялық және инструменталды-іс-
әрекеттік дайындығы төмендігімен ерекшеленеді. Осыған орай, әр 
түрлі мүмкіндіктерге бай цифрлық білім беру ортасын құру бұл – 
педагогикалық тиімді цифрлық білім беру процесін ұйымдастырудың 
қажетті, бірақ жеткіліксіз шарты болып табылады. Цифрлық 
дидактиканың орталық пәні болып табылатын цифрлық ортадағы 
білім алушылардың (оқу процесіндегі) іс-әрекетін ұйымдастыру 
жүйесі қажет.
Цифрлық технологиялар оқытуды дербестендірудің шексіз көп 
бағыттарымен қамтамасыз ете алады, оның ішінде: мазмұны бой-
ынша, оқу материалын игеру қарқыны бойынша, күрделілік деңгейі 
бойынша, оқу материалын ұсыну әдісі бойынша, оқу іс-әрекетін 
ұйымдастыру формасы бойынша, оқу тобының құрамы бойынша, 
қайталану саны бойынша, сыртқы көмек дәрежесі бойынша, білім беру 
процесінің басқа қатысушылары үшін ашықтық және жариялылық 
дәрежесі бойынша және т.б. Барлық осы дербестендіру бағыттары бір 
уақытта жүзеге асырылуы мүмкіндігі маңызды, бұл білім беруді әрбір 
нақты оқушыға сәйкес жүргізуге де мүмкіндік береді.

жүктеу/скачать 3,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: