Деңгей Химиялық технологияның негізгі үдерістері мен заңдылықтары
жүктеу/скачать 1,38 Mb.
|
ҚЗХЖ толықтырылғын
- Бұл бет үшін навигация:
- БОР ҚЫШҚЫЛЫ (98.6% кем емес), ТЫҢАЙТҚЫШ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАДЫ
| Минералды тыңайтқыштар – құрамында өсімдікке қажет элементтері бар бейорганикалық заттар. Минералды тыңайтқыштар топырақтың құнарлылығы мен ауыл шауашылығы дақылдарының өнімі мен сапасын арттыру үшін қолданылады. Минералды тыңайтқыштарды дұрыс пайдалану дақылдардың өнімін арттырумен қатар, оның түсімінің сапасын жақсартады, топырақты қоректік элементтермен байытып, микробиологиялық процестерге әсер етеді. Минералды тыңайтқыштар тікелей және жанама әсер ететін тыңайтқыштар болып бөлінеді.
Тікелей әсер ететін Минералды тыңайтқыштардың құрамында өсімдіктерге тікелей қорек болатын N, P, K, Mg, B, Mn, т.б. элементтер бар. Осы элементтердің мөлшеріне қарай жай және кешенді тыңайтқыштар деп бөлінеді. Жай Минералды тыңайтқыштардың құрамында өсімдікке қорек болатын негізгі элементтердің (азот, фосфор, калий) біреуі ғана болады, әрі олардың концентрациясы көп емес. Оларға азотты тыңайтқыштар, фосфор тыңайтқыштары, калий тыңайтқыштары және микротыңайтқыштар жатады. Жанама әсер ететін Минералды тыңайтқыштар (әк, бор, гипс, доломит) топырақтың агрохимиялық және физикалық - химиялық қасиетін жақсарту үшін пайдаланылады. Мысалы, топырақтың қышқылдығын жою үшін ұнтақталған әк, доломит, бор шашылады. Ал құрамында натрий иондарының (Na+) мөлшері көп топыраққа ұнтақталған табиғи гипс (CaSO4,2H2O) себіледі. Минералды тыңайтқыштар қатты (ұнтақталған, түйіршіктелген) және сұйық (аммиак суы, сұйық аммиак, т.б.) түрінде өндіріледі. Ерігіштігіне және өсімдіктердің сіңіруіне байланысты Минералды тыңайтқыштар суда еритін (қос суперфосфат, аммофос, диаммофос, нитроаммофос, т.б.), ерімейтін (бірақ аммоний цитраты мен лимон қышқылының ерітіндісінде ериді) болып бөлінеді. Қазақстанда Қаратау мен Ақтөбе өңірінде Минералды тыңайтқыштар өндіруге қажет шикізат – фосфор кендерінің мол қоры бар. Ақтөбеде Кола түбегінен әкелінетін апатиттен жай суперфосфат, Тараз қаласында Қаратау фосфоритінен суперфосфат, қос суперфосфат аммофос, диаммофос сияқты жай және кешенді тыңайтқыштар өндіріледі. БОР ҚЫШҚЫЛЫ (98.6% кем емес), ТЫҢАЙТҚЫШ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАДЫ Бор қышқылы немесе сассолит, негізінен еркін күйінде кейбір вулкандық аудандарда, мысалы, Итальян аймағында кездеседі Тоскана, Липари аралдары және АҚШ штаты Невада. Бұл жанартау жағдайында ол бумен араласып, жердегі жарықтардан шығады. Ол сонымен қатар көптеген табиғи минералдардың құрамына кіреді - боракс, борацит, улексит (боратрокальцит) және колеманит. Бор қышқылы және оның тұздары теңіз суында кездеседі. Ол өсімдіктерде, соның ішінде барлық жемістерде кездеседі.[2] Бор қышқылын алғаш рет дайындаған Вильгельм Хомберг (1652–1715) минералды қышқылдардың әсерінен боракстан алынған және оған атау берілген sal sedativum Hombergi («Гомбергтің седативті тұзы»). Алайда бораттарбастап бор қышқылын қоса, қолданылған ежелгі гректер тамақты тазалауға, консервілеуге және басқа да жұмыстарға арналған.[3] Бор қышқылын реакция арқылы дайындауға болады боракс (натрий тетраборат декагидраты) а минералды қышқыл, сияқты тұз қышқылы: Na2B4O7· 10H2O + 2 HCl → 4 B (OH)3 [немесе H3BO3] + 2 NaCl + 5 H2O Ол бор трихалидтер гидролизінің өнімі ретінде де түзіледі диборана:[4] B2H6 + 6 H2O → 2 B (OH)3 + 6 H2 BX3 + 3 H2O → B (OH)3 + 3 HX (X = Cl, Br, I) жүктеу/скачать 1,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|