Тiтiркендiргiштi арттырганымен, оны кереказ жауапка апаруы мYм- Ki4 шекке жеткiзбейдi Шаршату Кагаздан ушак жасайтын бала ларга бума кагаз берт, оган эр кагаздан ушак жасауга тапсырма бередi Тiтiркендiргiш орын алган кезде баланы кажетсiз жауапты кайта- лауга душар етедi Кисынсыз жауап Медиаорталыкта эипмелесудщ орнына кiтап оку Тiтiркендiргiш бар кезде, бала жауабыныи кажетсiз жауаппен сай келмеуi тапканга дешн онын каркындылыгы арта тYседi. Ттркенд1рпш айкын кер1шс тап-
кан жагдайда, езгертшуге т и с мшез-кулык (эдет) оган бершген жауап ретшде керш с
табады. Мысалы, кей61р балалар саумалдыктын дэмш ашырканып, жепс1 келмейдг
Бул эдеттен арылту Yшiн ата-аналар оларга саумалдыкты аз-аздап немесе олар жаксы
керетш баска тагам турлер1мен 61рге 6еру1 керек. Уакыт ете келе, саумалдык келемш
61ртшдеп арттыруга болады.
Шаршату тэс ш кез1нде кандай да 61р мшез-кулыктын керш с табуына эсер ете-
тш ттркенд1рпш осы мшез-кулыктан арылуга кажетп ттркенд1рпшке айналады.
Бул жерде ттркенд1рпш айкын кер1шс табатындыктан, жеке адам эбден шаршаганга
дешн ез1 каламаган жауапты беруге, баскаша айтсак, ез1 каламаган юпен айналысуга
мэжбур болады. Ттркенд1рпш бул кезде жауап бермеуге непз кызметш аткарады.
Мысалы, ойыншыгын лактыра беретш баланын эдетш езгерту ушш онын ата-анасы
бала шаршаганга дешн ойыншыкты лактырта 6еред1 (шектеу болуы керек!).
К,исынсыз жауап т эсш кез1нде каламаган мшез-кулык ттркенд1рпш1 каламаган
жауапка сэйкес келмейпн жауаппен байланыстырылады. Бул еш жауап катар орын
алмайды. каламаган жауаппен салыстырганда, ттркенд1рпш пен байланыстырылуы
кажет жауап тулга ушш кызыгырак кершедг Ал ттркенд1рпш балама жауапка алып
келедг Мысалы, теледидар керш отырган кезде тамак жемеу ушш адамдардын колы
бос болмауы (мысалы, кесте liiy, сурет сызу, пазл курастыру) керек. Уакыт ете келе,
теледидар алдында тамак жеуден баска эрекетпен айналысу эдетке айналады. Жуйел1
десенситизация (айтып еткен) тэс ш ушш де кисынсыз жауаптардын пайдасы бар.
Эдетп езгерту ушш жазалау тэсш н колданудын еш тш м д ш п жок (Guthrie,
1952). Жауаптан кешн юке асатын жаза ттркенд1рпш-жауап байланысына эсер ете
алмайды. Эрекет кез1нде колданылган жаза эдетп басып тастамаса, езгерте алмай
ды. Сонымен катар жазадан кешн ттркенд1рпш ушш балама жауап табу онай емес.
Ен дурысы - жагымсыз эдетт1 жагымды эдетпен алмастыру (ягни кисынсыз жауаптар).
Г атридщ теориясы танымдык процестерд1 камтымайды. Б уп н л куш бул теория
окыту процесшде колданылмаганымен, онын байланыска катысты кетерш отырган