Дене шынықтыру негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған оқу бағдарламасы

Ы. АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ БІЛІМ АКАДЕМИЯСЫ

Астана

© Ы. Алтынсарин атындағы

Ұлттық білім академиясы, 2015.

Қазақстан Республикасы

№115 бұйрығына 48-қосымша  

2. Пәнді оқыту тұлғаны қалыптастыру, адамның танымдық белсенділігінің дамуына бағытталған.

3. Оқу бағдарламасының мазмұны оқушы, қоғам мен жанұя сұраныстарын ескере, қазіргі педагогикалық ғылым жетістіктерін айқындайды.

4. Оқыту мақсаты:

1) өз денсаулықтарына ықтиярлықпен қараудың қажеттілігін және қимыл-қозғалыс негіздерін игеру арқылы оқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру;

2) физикалық және психикалық қасиеттерінің толық дамуын;

3) салауатты өмір салтын ұйымдастыруда дене тәрбиесі құралдарын шығармашылық жолмен қолдану.

5. Оқыту міндеттері:

1) денсаулықты нығайту, ағзаның қызметтік мүмкіндіктерін арттыру және негізгі физикалық (дене) қасиеттерін дамыту;

дамыту және сауықтыру бағытындағы дене жаттығулары, базалық спорт түрлерінің іс-қимыл әдістері мен техникасы арқылы қимылдық тәжірибені байыту, қимыл-қозғалыс мәдениетін қалыптастыру;

дене шынықтыру және спорт туралы, олардың тарихы, қазіргі дамуы және салауатты өмір салтын қалыптастырудағы рөлі туралы білімдерді игеру;

өз денсаулықтарына ықтиярлықпен қарау, денсаулықты сақтау мен нығайту қажеттілігін қалыптастырып тәрбиелеу;

тұлғаны оң қасиеттерге тәрбиелеу, оқу және жарыс әрекеттерінде ұжымдық әрекеттестік пен ынтымақтастықтың межелерін сақтау.

6. Оқу бағдарламасы екі бөлімнен тұрады: «Дене шынықтыру туралы білім» (ақпараттық компонент), «Денені жетілдіру» (әрекеттік компонент).

7. Мектептегі дене шынықтырудың педагогикалық жүйесін ұйымдастырудың негізгі түрі:

1) дене шынықтыру сабақтары;

2) оқу күндерінде ұйымдастырылатын және сауықтыру іс-шаралары;

3) спорттық жарыстар мен мерекелік шаралар;

4) спорттық үйірмелерде шұғылдану;

5) дене жаттығуларымен өздігімен шұғылдану (үй тапсырмалары) болып табылады.

1) «Орыс тілі», «Қазақ тілі»: дене шынықтыру сабақтарында қолданылатын терминдер бойынша сөз қорын толықтыру;

2) «Физика»: «механикалық жұмыс», «ауаның қарсылығы», «дененің массасы», «бірқалыпты және бірқалыпты емес сырғу», «қуат» туралы түсініктерді оқу-жаттығу үдерісінде қолдану;

3) «Алгебра», «Геометрия»: биіктік, ұзындық, жылдамдық, арақашықтық және уақытты өлшеу; ұзындыққа және биіктікке секіру кезіндегі жүгіруді есептеу;

4) «Биология»: адамның тірек-қимыл аппараты, қанайналым және тыныс алу жүйесі, бұлшықет жұмыстары мен қажудың пайда болуы туралы түсінік;

- жүктеме кезіндегі жүректің қысқару жиілігі туралы;

- шылым шегі мен алкогольдік ішімдіктер ішудің адам ағзасына тигізетін теріс әсері туралы материалдарды қолдану;

5) «Дүниежүзі тарихы», «Қазақстан тарихы»: олимпиадалық қозғалыстың пайда болу тарихы;

- қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;

6) «География»: бағыт тұстарын білу, жергілікті жерлердегі түрлі белгілер және карта бойынша бағдар алу біліктілігі;

- жаттығуларды спорттық құралдармен және құралдарсыз әуенмен орындау кезінде екпін, әуен және динамиканы кешенді қолдана білу біліктілігі;

8) «Бейнелеу өнері», «Сызу»: дене жаттығулар көрсету үшін бейнелі суреттерді қолдану; адам денесін әсемдік тұрғысынан қарастыруды қалыптастыру;

9) «Технология»: еңбексүйгіштікті және ұзақ мерзім жұмыс істеу қабілетін тәрбиелеу.

10. Типтік оқу жоспарына сәйкес «Дене шынықтыру» пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

5-сынып – аптасына 3 сағат (барлығы 102 сағат);

6-сынып – аптасына 3 сағат (барлығы 102 сағат);

7-сынып – аптасына 3 сағат (барлығы 102 сағат);

8-сынып – аптасына 3 сағат (барлығы 102 сағат);

9 сынып – аптасына 3 сағат (барлығы 102 сағат).

11. Оқушылардың дене шынықтыру дайындық деңгейіне қойылатын талаптар бөлімімен аяқталады, оқушылардың үлгерімдерін бағалауын, негізгі білім беру курсын аяқтайтын әр оқушының міндетті түрде меңгеруі тиіс білім мазмұнын көрсетеді.

12. Бағдарламалық талаптар үш түрлі аспектімен бағаланады: пәндік, тұлғалық, жүйелік-әрекеттер нәтижелерімен.

1) тақырыптық жоспар:

2) жарақаттанудың алдын алу, денсаулықты нығайту;

3) денсаулықты нығайтуға бағытталған түзету гимнастикасы;

4) мектептегі дене шынықтыру сабақтарының гигиеналық маңызы және ұйымдастыру негіздері.

15. Жеңіл атлетика:

1) жоғары және төмен сөрелер, үдете жүгіру, 30 м және 60 м жылдам жүгіру, 10-12 мин бір қалыппен жүгіру. 1000 м (қыздар) және 2000 м (ұлдар) қашықтыққа жүгіру, уақыт есептеледі;

2) 7-9 адыммен жүгіріп келіп «тізені бүгу» тәсілімен ұзындыққа секіру;

3) 7-9 адымен жүгіріп келіп «аттап өту» тәсілімен биіктікке секіру;

4) шағын допты 10-15 м қашықтықтан нысанаға лақтыру, шағын допты алысқа лақтыру;

5) жүгіру, ұзындыққа және биіктікке секіру, допты нысанаға лақтырудан құрылған қозғалмалы ойындар мен эстафеталар.

16. Спорт ойындары:

17. Ұлттық ойындар, тарту және итеріп шығару секілді әрекеттерден тұратын жекесайыс түрлері, «Кім жүйрік», «Балапандар», «Қаршығалар мен қарлығаштар».

18. Гимнастика:

1) саптық жаттығулар, қозғалыс кезінде орындалатын саптық жаттығулар, жүру түрлері: саптық, аяқтың ұшымен, өкшемен, тізені биік көтеріп, жартылай, толық отырып;

2) ажырау және қосылу арқылы бір колоннадан екі колоннаға сап құру, қиғаштап, қарама-қарсы бағытпен және жыланша жүру;

3) жалпы дамыту жаттығулары: саппен жүріп келе жатып орындалатын жалпы дамыту жаттығулары, дұрыс мүсінді (дене бітімін) қалыптастыруға, тепе-теңдік пен назар салу сезімін дамытуға ықпал ететін жаттығулар, спорт құралдарымен және спорт құралдарынсыз орындалатын жалпы дамыту жаттығулары;

4) түзету гимнастикасының жаттығулар кешені.

19. Акробатика:

1) жүрелей отырған қалыптан алға және артқа аунау, жауырынға тұру, статикалық элементтерден құрылған жаттығулар («көпір», «шпагат», «қарлығаш»);

2) акробатикалық элементтерден құрылған қозғалмалы ойындар мен эстафеталар, гимнастикалық кедергілерден өту;

3) кермеде орындалатын жаттығулар (ұлдар): асылып тұрып бір аяқты сермеп, екінші аяқпен итеріле аударылып түсу – таяну қалпын қабылдау; таяну қалпынан аяқты артқа сермеп, оңға бұрыла секіріп түсу (керме сол жақта), кермеде тартылу;

4) түрлі биіктіктегі сырық (қыздар): төменгі сырықта орындалатын жаттығулар, асылып тұрған қалыптан бір аяқты сермеп, екінші аяқпен итеріліп аударылып түсу – таяну қалпын қабылдау; таяну қалпынан сол аяқты артқа сермеп, оң аяқпен солға бұрыла секіріп түсу, төменгі сырықта тартылу;

5) арқанға өрмелеу: үш тәсілмен арқанға өрмелеу (арқанның биіктігі – 2,5-3 м);

6) тепе-теңдік жаттығулары: бөренемен жүру түрлері: аяқтың ұшымен (қол жанында), тізені биік көтеріп (қол белде), аяқты аяққа тіркестіре қозғалу (қол белде), аяқты айқастыра тоқтап, бір орында бұрылу, жылдам жүріп келіп ырғу және жұмсақ төсенішке түсу;

7) гимнастикалық кіші аттан таянып секіру: жүгіріп келіп тізені бүгіп секіру (серіппе мен кіші аттың арақашықтығы 30-35 см; биіктігі қыздар үшін 100 см, ұлдар – 110 см);

8) ырғақты гимнастика: жалпы дамыту жаттығуларын әуенмен орындау (8-10 кешенді жаттығу).

20. Шаңғы дайындығы:

2) «Соқа» тәсілімен тежелу, аяқты көтере адымдап бұрылу, шаңғымен 2000 м қашықтықты жүріп өту.

21. Дала жарысы, қар жоқ аудандарда (оңтүстік өңірлер) шаңғы дайындығының орнына жүргізіледі, жазық далада жүру және жүгіру, тауға қарай және таудан жүгіріп түсу, 1000 м жүгіру;

1) қазақтың ұлттық ойындары: төменгі сыныпта сыныптарда үйретілген материалдарды қайталау, ұлттық-мәдени бағыттағы ойындар мен жаттығулар: «Тоғызқұмалақ» ойыны.

22. Жүзу:

1) етпеттеп және шалқалап кроль тәсілімен жүзуді үйренуге арналған арнайы жаттығулар, шалқалап кроль тәсілімен жүзу кезіндегі аяқ пен қолдың қимылдарын үйлестіру, етпеттеп және шалқалап кроль жүзу тәсілімен қысқа қашықтықтарды жүзіп өту, тұғырдан (түмбеден) және суда орындалатын сөрелер (старт);

2) суда өткізілетін ойындар және ойын түріндегі жаттығулар.

23. 5-сынып оқушыларының қимыл-қозғалыс сапаларын игеру дағдыларын анықтауға арналған оқу нормативтері:

2 кесте

№	Қорытынды жаттығулар	ұлдар			қыздар
		«5»	«4»	«3»	«5»	«4»	«3»
1	60 м жүгіру (с)	10,0	10,6	11,2	10,4	10,8	11,4
2	2000 м жүгіру	уақыт есептелмейді
3	Ұзындыққа секіру (см)	340	300	260	300	260	220
4	Биіктікке секіру, см	110	100	85	105	95	80
5	Доп лақтыру (150г), м	34	27	20	21	17	14
6	Биік кермеде тартылу (рет)	6	4	3	-	-	-
7	Асылып жатып аласа кермеде тартылу (рет)	-	-	-	15	10	8
8	Арқанға өрмелеу (м)	5	4	3	4	3	2
9	Шаңғымен 1 шқ жүгіру, (мин, с)	6,30	7,00	7,40	7,00	7,30	8,10
10	Шаңғымен 2 шқ жүгіру	уақыт есептелмейді
11	Жүзу (м)	25	12	12	25	12	10
12	Қарсыз аудандарда 1500м жүгіру ( мин, с)	8,50	9,30	10,00	9,00	9,40	10,30

24. 5-сынып оқушыларының дене дайындықтарын бағалау кестесі

3 кесте

25. 5-сынып оқушыларының дене дайындықтарын бағалау кестесі

4 кесте

Қыздар:

Сынақ түрлері	Дене дайындығының деңгейі
	Х	төмен	орта-шадан төмен	орташа	орташадан жоғары	жоға-ры
30 м жүгіру	5,8	6,5	6,4 – 6,2	5,9 – 5,3	5,2 -5,0	4,9
Бір орыннан ұзындыққа секіру	146,0	124	125 -135	136 – 156	157 – 167	168
Нығыздалған допты екі қолмен бастан асыра лақтыру	325,0	212,0	213 - 271	272–386	387 – 440	441,0
3×10 м қайталап жүгіру	9,7	10,6	10,5–10,2	10,1 – 9,3	9,2 – 9,0	8,9
Қолдың білезік буынының динамометриясы (оң қолмен)	16,0	11,5	12,0 –13,5	14,0 -18,0	18,5 – 20,0	23,5