Эритроциттердің тұну жылдамдығы (ЭТЖ) – эритроциттердiң шөгуi немесе тұнуы - бұл қанның ұйымайтын жағдайының сақталып ыдыстың түбiне эритроциттердiң тұну қасиетi.
Эритроциттердiң тұну жылдамдығын (ЭТЖ) нақтылаудың ең жалпыға ортақ тәсiлi Панченков бойынша әдiс болып табылады.
ЭТЖ-нiң төмендеуi (баяулауы) эритроцитоздарда, қан айналудың созылмалы тапшылығында, анфилактикалық шокта байқалады.
ЭТЖ өз бетiнше диагностикалық симптом болып табылмайды, бiрақ үдерiстiң белсендiгi туралы тұжырым жасауға ерiк бередi.
ЭТЖ артуы бактериялық инфекцияларда, қатерлі ағымдағы өсінділерде, сүлелі қабыну ауруларында, жіті қабыну аурулары кезінде альфа-глобулин фракциясынын гликопротеидтерінің артуы кезінде қан сарысуындағы фибриногеннің артуынан және анемияларда эритроциттердің жалпы санының төмендеуінен дамиды. Яғни, іріңді немесе сепсистік жағдайларда, инфекцияларда, туберкулезде, дәнекер тінінің жүйелі ауруларында (ревматизм, ЖҚЖ, ТП, ДМ), ішкі ағзалардың инфаркттері кездерінде (миокардтың, өкпенің, бүйректің), өсінділік аурулар мен лейкоздарда кездеседі.
Сонымен қатар, ЭТЖ артуы мына жағдайларда болуы мүмкін:
- менструацияның алды немесе менструация кезінде, жүктілік кезінде (3 айынан бастап босанғаннан соң 1 айға дейін);
- қандағы липидтер деңгейінің артуы кездерінде (ас ішкеннен соң).
ЭТЖ төмендеуі эритроциттер санының артуында (полицитемия), қанның қоюлануында, сусыздану кездерінде, гиперальбуминемияда, гипофибриногенемияда (бауыр тінінің зақымдануларында), сары ауруында (Боткин ауруы), салицил қышқылы немесе кальций хлориді құрамында бар дәрілер қабылдағанда кездеседі.
Эритроциттердің маңызы. Эритроциттер тыныс процесіне қатысады. Гемоглобин өкпеде оксигемоглобинге айналып оттегін тасымалдайды. Қан айналымның үлкен шеңберіндегі капиллярларға жеткен соң оксигемоглобин ыдырап оттегін бөліп шығарады. Босаған оттегі ұлпаларға өтеді. Белгілі бір ұлпадан өткен көмір қышқылды газдың (СО2) біразы гемоглобинмен әрекеттесіп карбогемоглобин түзеді. Газдың қалғаны эритроцитке көмір қышқылының калий, плазмада натрий тұзын құрып өкпеге жеткізеді. Өкпеде қосылыстар ыдырап көмір қышқыл газы сыртқа шығарылады.
