Дәрістік кешен пән: жкп 05 Анатомия және физиология Мамандығы
жүктеу/скачать 434,65 Kb.
|
дәрістік кешен ФАП-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі әдебиеттер.
- 63 Тақырып.Еркек жыныс ағзалары, топографиясы, құрылысы. Мақсаты
- Дәріс тезистері
| Үлестірмелі материалдар. кестелер, слайдтар, муляждар, планшеттер.
Бақылау сұрақтары (кері байланысы): Қандай ағзалармен (қан тамырларымен) несепағар өзінің жолында несеп қуығымен шектеседі? 2. Несеп қуық көршілес ағзаларға бекіту көмегімен жалғамаларды атаңыз. 3.Несеп қуықтың үшбұрышында не болып табылады? Қалай ол түзілген? 4.. Нәрестеде 5 жасар балада және ересек адамда несеп қуық қанша несеп сыйдыртады? Негізгі әдебиеттер. Қазақ тілінде: негізгі: 1. Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т.1. Сүйектер туралы ілім. – М.:ГЭОТАРМедиа,2014 2. Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 1 - кітап: оқу құралы /. - Алматы : Эверо, 2016. - 292 бет. с. 3. Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 2- кітап : оқу құралы . - Алматы : Эверо, 2016. - 248 бет. с. 4. Досаев Т.М. Адам анатомиясы.-Ақ-Нұр, 2013 №63 Тақырып.Еркек жыныс ағзалары, топографиясы, құрылысы. Мақсаты: Еркек жыныс ағзаларының құрылыстық ерекшеліктерін оқыту. Дәріс жоспары 1.Аталық без 2.Шәует шығаратын түтік 3. Шәует бездері Дәріс тезистері Ішкі аталық жыныс ағзасына аталық бездер,шәуетшығаратынтүтігі,ұрықбезі,қуықастыбезі,буылтық несеп шығаратын несеп бездеріжатады.Сыртқы ағзасына: аталық жыныс мүшесі және ұма жатады. Аталық без(testis)жұп жыныс ағза ,сопақша пішінді,салмағы 20-30г.Аталық бездің қызметі-сперматазоидтар,яғни аталық жыныс жасушаларын жасау,және де екінші жыныс жетілуді көрсететін аталық жыныс гармондарын қанға бөліп шығару.Аталық бездер ұмада орналасқан.Аталық без құрамында ұрық шығару өзегі,бұлшықет, қан айналу және лимфа тамырлары,нерв және шандырлар кіретін ұрық қанатшасына ілінген тәрізді болып тұрады.Ішастар аталық бездер айналасында тұйық сірліқуысынтүзеді.Сірлі қабық астында басқа қабық,яғни ақ қабық(tunicaalbuginae).Сірлі қабық астында басқа қабық бездердің артқы жағынан қалыңдау – аталық без орталығын (mediastinumtestis) түзеді.Бұлардан бездерді көптеген пирамида тәрізді аталық без үлесшелеріне (150-ден 300 дейін) (loblitestis)бөлетін аталық без қалқашықтары(septulatestis)(tubuliseminifericontorti)болады.Иреленгеншәует өзекшелері аталық без үлесшелерінен шығып, аталық без торына(retetesis) түсетін қысқа, тік шәует өзекшелеріне(tubuliseminiferirecti)қосылады.Тордан 10-18 аталық бездің шығарушы түтігі шығады.Түтіктер ақ қабыққа тесіліп,қосалқының басына шығады.12-15 үлестік пішінде болады.Шығарушыөзекшелерқосалқының түтігіне байланысып,көптеген қосалқының дене мен құйрығын құрайтыншырмауықшалардықұрайды.Соңғысының аймағында түтік шәует шығаратын түтікке ауысып өтеді. Шәует шығаратын түтік (ductusdeferens) – жұп ағза,ұзындығы 40-50 см,диаметі 3мм-дей, құрамындағы шәует шылбырымен шап өзегінің сыртқы тесігіне барады.Оның 4 бөлігі бар:1.ұмалық (parsscrotalis).2.шаптың беткейлі сақинасына өтетін шылбырлық бөлігі (parsfunicularis)3. Шап өзегіндегі шап бөлігі (parsinguinalis)4.тереңдегі шап өзегінен қуықасты безіне дейінгі жамбас бөлігі (parspelvina). Шәуетшығаратын өзекті өтіп,иіліп кіші жамбасқа өтеді.Щның қасында соңғы бөлігі кеңейіп, шәуетті шығаратын түтіктің қабырғасы кілегейлі, бұлшықет және дәнекерлі қабықтардан тұрады.Оның қасында соңғы бөлігі кеңейіпшәуетті шығаратын түтіктің кеңжерін құрайды(ampulladeferentis), ал сонан соң ұрық шығару түтігімен қосылатын жіңішке өзекке өтеді.Мұнда шәует шашатын түтік (ductusejaculatoris)бар. Шәует бездері (vesiculaeseminales) – қалтатәріздітүтікті,ұзындығы 4-6 см,қуықасты безінің үстінде қуықтың артқы қабырғасында көптеген иілімдер мен томпаюларыбар.Әр шәует безінің қуысы сперма құрамына ақуызды сұйықтықты көптеген қатпарлы камерадан құралған.Бездің қабырғасы кілегейлі,бұлшықетті және дәнекр қабықтан тұрады. Қуықасты безі (prostata) – жамбастың түбінде орналасқан,несеп шығару түтігін айнала қуықтың астында орналасқан.Оның артқы беті тік ішекке,алдыңғы шат симфизіне, бүйірі – артқы өрісті көтеруші бұлшықетке жанасады. Буылтық-несеп шығаратын өзек безі (glandulabulbourethrales)терең шатаралықтың қалыңында көлденең бұлшықет орналасқан,яғни аталық жыныс мүшесінің кеуекті заты денесінің буылтығында. Ұма (scrotum) – тері бұлшықетті қапшық,ондааталықбез өзінің қосалқылары мен шәует шылбырының төмег і бөліктерімен орналасқан.Ұма қабырғасы 7 қабықтан тұрады:1.Ұма терісі (cutis);2. Етті қабық (tunicadartos); 3.сыртқы шәует шандыры (fasciaspermaticaexterna);4.аталық безді көтеретін бұлшықет шандыры (fasciacremasterica);5.аталық безді көтеретін бұлшықет (m.cremaster);6.ішкі шәует шандыры (fasciasupermaticainterna) ;7.аталық бездің қынапты қабығы (tunicavaginalistestis) ,ол 2 табақтан:париеталдіlaminaparietalis, және висцералдіlaminavisceralis, тұрады. Жыныс мүше (penis)- несеп қуықтан несепті шығару және әйел жыныс мүшесіне шәуетшіберу қызметін атқарады.Еркек жыныс мүшесінің алдыңғы бос бөлігі – жыныс мүшесінің денесінен,corpuspenis,тұрады.Оның ұшында несеп шығаратын өзектің сыртқы тесігі,ostiumurethraeexternum,бар еркек жыныс мүшесінің басымен,glanspenis,аяқталады.Еркек жыныс мүшесінің кеңейген бөлігі басының тәжі, coronaglandis, және тарылған бөлігі мойнын collumglandis,ажыратылады.Артқы бөлігі еркек жыныс мүшесінің түбірі, radixpenis, қасаға сүйектеріне бекіген.Еркек жыныс мүшесінің жоғарғы-алдыңғы бетінің арқашығы , dorsumpenis деп атайды. .Аталық бездің ұмаға түсу процесі, практикалық маңызы. Аталық бездің қабықтары аталық бездің ұмаға түсу нәтижесінде қалыптасады.Оның ұмаға түсуіне ең маңызды әрекет етуші бағыттаушы жіп (gubernaculumtestis BNA).Бұл жалғама дамудың алғашқы кезеңдерінде ішастардың артында орналасып,аталық без ұрығының каудалді шетінен алдыңғы құрсақ қабырғасына дейін жатады.Кейін, ол жерде ұма қалыптасады.Ішкі құрсақтың дамудың 3 айында, болашақ терең шап сақинасының орнында қынаптық өсіндісі (processusvaginalisperitonei) қалыптастыратын ішастардың қалташығы пайда болады.Ұрық денесі ұзындығының өсуіне байланысты аталық без төмен орналасып,ішастардыңартына,жамбас астау қуысына жылжиды,кейін қынаптық өсіндінің, processusvaginalisperitonei, тұсында болашақ сірлі қабықпен жабылып,ұмағатүседі.Қынаптың өсіндімен бірге алдыңғы құрсақ қабырғасының барлық қабаттары сыртқа салбырап, аталық без орнын – ұманы түзеді. .Аталық без қабықтары, олардың туындылары. Аталық бездің қабықтары аталық бездің ұмаға түсу нәтижесінде қалыптасады.Оның ұмаға түсуіне ең маңызды әрекет етуші бағыттаушы жіп (gubernaculumtestis BNA).Бұл жалғама дамудың алғашқы кезеңдерінде ішастардың артында орналасып,аталық без ұрығының каудалді шетінен алдыңғы құрсақ қабырғасына дейін жатады.Кейін, ол жерде ұма қалыптасады. Ұма қабырғасы 7 қабықтан тұрады:1.Ұма терісі (cutis);2. Етті қабық (tunicadartos); 3.сыртқы шәует шандыры (fasciaspermaticaexterna);4.аталық безді көтеретін бұлшықет шандыры (fasciacremasterica);5.аталық безді көтеретін бұлшықет (m.cremaster);6.ішкі шәует шандыры (fasciasupermaticainterna) ;7.аталық бездің қынапты қабығы (tunicavaginalistestis) ,ол 2 табақтан:париеталдіlaminaparietalis, және висцералдіlaminavisceralis, тұрады. Аталық бездің шәует шығару жолдары, бөлімдері, қызметі Аталық без сыртынан ақ қабық tunicaalbuginea деп аталатын фиброзды қабықпен қапталған.Қабық астында аталық без тіні немесе паренхимасыорналасқан.Ақ қабықтың артқы шетінен аталық без паренхимасына дәнекер тіннің өсіндісі-аталық без орталығы mediastinumtestisенеді.Оданпаренхиманы аталық без үлесшелерінеlobulitestis бөлетін жұқа дәнекер тінді аталық без қалқашықтарыseptulatestisтарайды.Аталық без үлесшелері конус пішінді және оның ұшы аталық без орталығына қарайды.Аталық безде 250-300 дейін үлесшелербар.Әр аталық без үлесшелерінде құрамында сперматогенді эпителийі бар 2-3 иреленген шәует өзекшелері tubuliseminifericontortiбар.Олар аталық без орталығына бағытталып үлесшелердің ұшы аймағында бір-бірімен қосылып, қысқа тік шәует өзекшелерін tubuliseminiferirectiтүзеді.Бұл өзекшелер аталық без торына ашылады.Аталық без торынан аталық без қосалқысының түтігіне ашылатын 12-15 өзекшелер ductuliefferentestestisбасталады.Шәует тек иреленген шәует өзекшелерінде түзіледі.Аталық бездің қалған түтікшелері мен өзекшелері шәует шығаратын жолдар болып табылады жүктеу/скачать 434,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|