Дипломдық ЖҰмыс химиядан типтік есептерді шығару элективті пәнінде заманауи педагогикалық технологияларды қолдану
жүктеу/скачать 336,5 Kb.
|
Серік Айгерім
- Бұл бет үшін навигация:
- Эксперименттік әдістер
- Зерттеудің ғылыми жаңалығы
- Зерттеудің теориялық маңыздылығы
- Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы
- 1 Химиялық есептерді шығару-таным құралдарының бірі Химиялық реакциялар теңдеулері бойынша есептер шығарудың әдістемелік әдіс- тәсілдерін талдау
| Эмпирикалық әдістер: Сауалнамалық зерттеу, педагогикалық іс-тәжірибені талдау, ғылыми-зерттеу іс-әрекетінің ережелері: білім беру стандарттары, бағдарламалар, оқулықтар.
Эксперименттік әдістер: педагогикалық зерттеу, бақылау, сапалық және сандық талдау, әзірленген әдістемелік жүйенің тиімділігін эксперименттік тексеру, зерттеу нәтижелерін математикалық тұрғыда өңдеу және олардың әдістемесін түсіндіру. Зерттеудің ғылыми жаңалығы: оқушылардың танымдық іс-әрекетінің жеке траекториясын құруға мүмкіндік беретін химиялық реакциялар теңдеулері бойынша типтік есептерін шығаруға үйретудің түбегейлі жаңа тәсілін озық оқыту технологиясы негізінде дамытудан тұрады. Зерттеудің теориялық маңыздылығы: химиялық реакциялар теңдеулері бойынша сандық есептерін шығаруды оқытудың озық технологиясының теориялық тұжырымдамасын жасау және ғылыми негіздеу болып табылады. Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы: оқытудың озық технологисын пайдалана отырып, оқушылардыхимиялық реакция теңдеулері бойынша сандығ есептерін шығаруға үйрету үшін дидактикалық материалдарды әзірлеуден тұрады. Химиялық реакциялар теңдеулері бойынша сандық есептерді шығару кезінде оқытудың озық технологиясы әдістерін қолдана отырып, оқушыларды оқытудың әдістемелік жүйесі «М.Мақатаев атындағы №47 жалпы орта мектебінің» 8-9 сыныптарда педагогикалық тәжірибе барысында енгізілді. КІРІСПЕ
1 Химиялық есептерді шығару-таным құралдарының бірі Химиялық реакциялар теңдеулері бойынша есептер шығарудың әдістемелік әдіс- тәсілдерін талдау Мектепте оқыту жүйесінде химияға үлкен мән беріледі. Химияны зерттеу ғылыми дүниетанымның қалыптасуына ықпал етеді, оқушылардың табиғатта және техникада болып жатқан химиялық процестердің мәнін анықтау қабілетін дамытады. Реакция теңдеулері бойынша есептеулерді шығару оқушылардың маңызды теориялар шеңберіндегі химиялық өзгерістерді жақсы түсінуіне үлкен маңызға ие. Теориялық материалды зерделеу кезінде химиялық реакциялардың теңдеулері бойынша типтік есептерін шығаруға үйретуге баса назар аудару білімді нақтылауға және бекітуге, оларды қолдануға ықпал етеді. Есептер сонымен қатар оқушылардың жадында химиялық заңдарды, теорияларды және маңызды ұғымдарды бекіту құралы ретінде қызмет етеді [3]. Химиялық есеп –оқушыдан химиялық процестердің мәнін модельдеу және оны теңдеулер немесе реакция формулалары түрінде өрнектеу, сондай-ақ физикалық процестерді есепке алу және сапалық сипаттамаларын сипаттау дағдыларының болуын талап ететін шартты қамтитын оқу тапсырмасы, есептің математикалық амалдар түріндегі бөлігі. Оқушылардың айналасында болып жатқан химиялық процестерді түсінуін және олардың ойлау қабілетін дамытуда химиялық есептерді шеше білуінің маңыздылығы айтылды, оқыту кезінде химиялық есептерді шешу оқушылардың өзін-өзі дамыту әдісіне жатпайтындығы да атап өтілді. Химияны зерттеудегі есептерді шығара білудің маңыздылығын В.Н.Верховский, Я.Л.Голдфарб, Л.М.Сморгонский, Л.А.Цветков, С.Г.Шаповаленко, Ю.В. Ходаков атап өтті. Аталған проблемаларға біраз зерттеушілер жітік тоқталды: Г.Л.Абкин, А.Я.Веденяпин, В.Н.Дайнеко, В.В.Ремин, Д.П.Ерыгин, А.А.Журин, В.В.Загорский, Э.Г.Злотников, М.В.Зуева, Д.В.Оржековский, М.С.Пак, В.С.Полосин, Г.П.Хомченко, И.К.Цитович, Г.М.Чернобельская, Е.А.Шишкин және т.б. Есептерді шығару-оқушылардың ойлауын дамытудың танымал құралы, ол басқа оқыту құралдары мен әдістерімен оңай үйлеседі [4]. Есептерді шығару негізгі мақсатқа-оқушылардың химиялық білім алуына және химиялық құбылыстарды зерттеуде логикалық ойлауды дамытуға бағынуы керек. Есептерді шығару белгілі бір жолмен қосылған және белгілі логикаға сәйкес қолданылатын амалдар жиынтығынан тұрады. Оқушыларды химия есептерін шығаруға үйретудің маңызды факторы оларда ақыл-ой әрекеттерінің жалпыланған жүйесін қалыптастыру болып табылады. Сондықтан білімді жалпылау және жүйелеу оқушыларды оқытудың тиімділігі мен сапасын арттырудың маңызды шарты ретінде қарастырылады[5,6]. Диалектикалық логикада ойлаудың екі түрі ажыратылады: эмпирикалық және теориялық. Оқушылардың көпшілігі эмпирикалық ойлаумен жұмыс істейді және олар әрбір тапсырманы өз бетінше де, жаңадан да қарастырады, оларды сынақ және қателесу арқылы шешеді. Бұл жағдайда шешілетін барлық міндеттер оқушыларда белгілі бір «психологиялық қорқынышты» тудыратын ешқандай байланыссыз үлкен механикалық кластер ретінде қарастырылады [7]. Сондықтан оқушыларды химиядан есеп шығаруға үйретудің тиімділігі мен сапасын арттырудың маңызды шарты олардың теориялық ойлауын дамыту болып табылады [8,9]. Мәселені түсіну және оны талдау, шешімнің барысын түсіну, әртүрлі мәселелерді белгілі бір жүйеге қосу ең маңызды өзара байланысты сәттерді абстракциялауға мүмкіндік береді, ал шешім жалпыланған мәнге ие болады. Сондықтан оқушылар алған білік пен дағдыларды түрлі химиялық есептерді шығаруда жалпылау және жүйелеу қажет. Химиялық есептерді шығаруда кең таралған, дәстүрлі оқыту негізінен мұғалім берген үлгіге еліктеуге негізделген. Психологтар қарапайым имитациямен күшті білім қалыптаспайтынын дәлелдеді. Оқушыға мұғалім ойлағандай ойлау ұсынылады, ал оқушы өзінің жеке психикалық қоймасы, зияткерлік қабілеттері арқылы анықталатын ойлау тәсілін таңдау мүмкіндігінен айырылады [10] Есептерді шығаруға үйретудің тағы бір қалыптасқан дәстүрі-есептердің әр белгілі бір түрі есептердің басқа түрлерінен айтарлықтай ерекшеленетін жаңа нәрсе ретінде ұсынылатындығында. Осылайша, оқушы мектеп бағдарламасына енгізілген тапсырмалардың түрлері сияқты есептерді шығарудың көптеген жолдарын есте сақтау керек болған кезде орналастырылады. Оқушыларға бағдарламаның әртүрлі есептерді шешуге қолайлы екі-үш түрлі шешім ұсынған дұрыс. Бұл жағдайда оқушыларға жүктемені едәуір төмендететін бірнеше шешімдерді игеру қажет болады [11]. Есептер оқу іс-әрекетін басқару құралы болып табылатынын ескере отырып, оқу іс-әрекетінің элементтерін қалыптастыру білімді меңгерудің үш деңгейлі жүйесіне (И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин [12]) негізделе отырып, репродуктивті-өнімді қызмет (репродуктивті, ішінара-іздестіру, зерттеу) деңгейлеріне сәйкес жүргізіледі. "Есеп" ұғымын психологтар әртүрлі түсіндіреді. А.И.Леонтьевтің айтуынша [13], "Есеп - белгілі бір жағдайларда берілген мақсат". Ойлау процестерін сипаттау кезінде есеп субъект тұжырымдалған мақсатқа жету үшін оның белгілі адаммен байланысы негізінде белгісізді анықтауы керек жағдай ретінде анықталады. Л.М.Фридман [14] есепті "Проблемалық жағдайдың белгісі" деп санайды. Я.А.Пономаревтің ережесі бойынша «Есеп-жағдайды өзгерту арқылы қажеттілікті қанағаттандыратын субъектінің әрекетін анықтайтын жағдай». Осылайша, міндеттердің негізгі мазмұны шығармашылық ізденіс нәтижесінде шешілуі мүмкін проблемалық жағдайлар болып табылады.Бұл жағдайда зерттелетін пәннің ерекшелігін де, шешім процесінің психологиялық заңдылықтарын да ескеру қажет. Психологиялық және әдістемелік әдебиеттерді талдау негізінде химиялық есептерге келесі анықтама беруге болады: Химиялық есептер - проблемалық жағдайдың моделі, оның шешімі оқушылардың химиялық ойлауды нығайтуға, кеңейтуге және дамытуға бағытталған заңдарды, теорияларды және химия әдістерін білуіне негізделген ақыл-ой және практикалық әрекеттер қажет. Есептерді шешу - бұл жеке мақсат емес, оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудің құралы болып табылады. Осыған байланысты есептерді шығару дидактика, педагогикалық психология және жеке әдістер үшін негізгілердің бірі болып табылады. Мәселелерді шешудің күрделілігі объективті мазмұнға және субъективті тәжірибеге байланысты. Есептер репродуктивті және продуктивті болып жіктелген. Оларды шешу механизмі әртүрлі. Репродуктивті есептер -бұл типтік есепер. Сонымен бірге мұғалімнің өзі олардың шешімінің барысын түсіндіреді. Продуктивті-шығармашылық есептер, оларда өз бетінше шешім табу керек. Бұл жеткіліксіз ұйымдастырылған тәжірибе үшін логикалық ойлау, жағдайды талдау, логикалық ойлаудың жоғары көрінісі ретінде есепті интуитивті шешу қабілетінен тұратын сапалы басқа тәжірибе қажет [15,16]. Оқытудың психологиялық талдауы білімді игеру мәселенің маңызды жақтарын талдау, абстракциялау және жалпылау арқылы тапсырманы қою кезінде оқушының белсенді ойлау процесінде жүретінін көрсетеді. Есептерді шешу мақсатты, ғылыми негізделген қызметті қамтиды [17]. Теориялар мен заңдарға байланысты емес жүйесіз таңдалған есептер ойлаудың тиісті дамуын қамтамасыз етпейді. Құбылыстарды және олардың өзара байланысы мен дамуында көрсететін дәйекті күрделі міндеттердің ойластырылған жүйесі бар. Алынған білімді практикада қолдануға назар аудару керек. Оқушылардың даму деңгейі бойынша дұрыс таңдалған тапсырмалар олардың психологиялық әлеуетін іске асырып қана қоймай, эмоциялық саланы, қызығушылықтарды, қажеттіліктерді қамтитын тұлғаны жұмылдырады [18]. Психологтардың, мұғалімдердің, методисттердің байқауларына сәйкес, есептердің күрделілігі жоғары болған жағдайда ойлауды ынталандырмайды, керісінше ойлау қабілетінің деңгейін төмендетеді және пайда әкелмейді[19]. Есептер ойды оятып, ойлауды дамыту үшін олар оқушылардың күшіне мүмкіндігінше сай болуы керек. Содан кейін оқушының ойы бір объектіден екіншісіне ауысады, бұл оның назарын есепке аударады және одан әрі шешуге ынталандырады [20]. Сонымен, есептерді психологиялық-педагогикалық тұрғыдан шешу: - проблемалық жағдайда ойлауға, бағдарлауға үйретеді; -білімнің жаңа объектілерге көшуін белгілеуге бағытталуы тиіс шешімнің белгілі бір тереңдігі, кеңдігі және дербестігі бар белсенді продуктивті іс-әрекетті болжайды; -түсінік пен ұғымдардың өзара байланысын көрсетеді; - білімді бекітуге және нығайтуға ықпал етеді; - оқушылардың маңызды теориялар аясында химиялық құбылыстарды жақсы түсінуіне әкеледі; - химияның басқа пәндермен, көбінде физика мен математикамен байланысын көрсетуге мүмкіндік береді; -оқушылардың жадында химиялық заңдар мен маңызды ұғымдарды бекіту құралы; -пәнді оқу барысында алынған білімді есепке алу және дағдыларды тексеру тәсілдерінің бірі болып табылады; -оқушылардың оқу процесінде алған білімдерін практикалық есептерді шешу үшін қолдана білуін қалыптастырады, сол арқылы адам өмірі мен іс-ірекетіне үйретеді. Көріп отырғаныңыздай, оқу міндеттері үлкен дамушы мәнге ие, сондықтан ойлаудың табиғатын түсіну және оларды шешу тетіктерін білу маңызды. Оқушылардың назарының сипаты-ол ұзақ уақыт бойы оны бір тақырыпқа шоғырландыруға қабілетсіз. Бір типтегі есептерді ұзақ мерзімді дәйекті шешуоқушылардың жаңа ұсынылған есепті жағдайдың өзгеруін байқамай-ақ ескі жолмен шешуіне әкеледі. Олар үлгі бойынша әрекет ете отырып, объектінің мәнін көруді тоқтатады. Ойлану қабілетінің белгілі бір инерциясы, бір идеядан екінші идеяға ауысудың қиындығы көрінеді. Осыны ескере отырып, мұғалім есептермен мен жұмыс жасау кезінде олардың жағдайларын талдауға назар аударуы керек. Жаңа, неғұрлым күрделі есептерді шығарған кезде оқушылар әдеттегі қарапайым әрекеттерде жиі қателіктер жібереді, яғни ақыл-ой мен ойлау қабілетінің әдеттегі әрекеттерді орындау кезінде әлсірейді. Сондықтан, жаңа типтегі тапсырмаларды талдау кезінде нақтылық қажет, тым көп түсініктеме берудің қажеті жоқ, өйткені бұл назарды әлсіретуі мүмкін. Егер оқушының түсінуі қиынға соқса, онда түсіндіру кезінде ол бұл сәтті тек интонация мен сөйлеу ырғағын өзгерте отырып, бірінші рет айтылатын сөздермен қайталауы керек. Мұғалімнің мақсаты тек сабаққа арналған есептер түрін таңдап алу ғана емес, сонымен қатар ол оқушыларға таңдалған есептердің қарапайым тапсырмаларға бөлуге қалай үйрететінін ойлау болып табылады. Есептерді шығару салсында зерттеулер жүргізе отырып, П.Линдсей және Д. Норман [21] кез-келген күрделі тапсырмамен жұмыс жасау кезінде "есептерді шығарудың шешім қабылдаудың ішкі процестерінің барысын анықтайтын негізгі фактор-ақпаратты қысқа мерзімді сақтаудың шектеулі мүмкіндіктері" деген қорытындыға келді. Адамда жедел жадтың сыйымдылығы аз, бұл ойлау процестерінің құрылымы мен күрделілігіне белгілі бір шектеулер қояды. Шешім қабылдау кезінде ол шешім процесінің алға жылжуын және алынған аралық нәтижелерді бақылауы керек; ол үшін ол сыртқы жадтың бір түрін тартады: проблемаларды шешу жолдары туралы жазады, жазбалар жасайды. Жағдайды жеңілдету үшін мұғалім оқушыларға жағдайды жазудың және есептерді шешудің ұтымды тәсілдерін үйретуі керек. Ауызша және жазбаша шешуге арналған тапсырманы таңдағанда, мұғалім мәселенің жағдайын өзгерте білуі керек, жасырын деректерді көруді үйренуі керек. Мәселелерді шешу барысын реттеуге қажет логикалық бақыланатын, саналы ақыл-ой әрекеттерін қалыптастыру болып табылады. Ойлау әрекеті дағдысын мұғалім оқытуды ретіменалгоритмдеу арқылы басқара білуі маңызды, ол процестің табиғатын барынша ескеруді, әр әсерді оның ағымының заңдылықтарымен үйлестіруді талап етеді және бұл түпкі мақсатқа жетуге кепілдік береді. Оқушылар бастапқыда тапсырмаларды қалай орындау керектігін білмейді, мұғалім оларға көмектеседі. Бірте-бірте олар тиісті дағдыларға ие болады, дәл осы кезеңде олар химиялық ойлауды, оқу қабілетін дамытады [22-24]. Типтік химиялық есепті шешудің жалпыланған құрылымын қалыптастыру үшін оқушылар екітуге арналған бірнеше ұқсас мәселелерді шешуі керек. жүктеу/скачать 336,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|