Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы: «Мектепке дейінгі жастағы балаларға психологиялық көмек көрсету үшін ертегі терапия әдістерін қолдану»

Көптеген ата-аналар, тәрбиешілер, мұғалімдер балаларға ертегілер айтады, алайда ертегілерді ертегі терапияның бағыты ретінде айтудың өзіндік ерекшеліктері мен формалары бар.

Ертегілерді айтудың қауіпті тұстары бар: әр адам сол оқиғаны өз ойынша қайталайды, өзінің қазіргі кездегі негізгі проблемаларына баса назар аудара отырып, қайталап айтады. Бір жағынан, бұл психодиагностикалық мәселелерді шешуге пайдалы болуы мүмкін, өйткені баяндаушының жағдайын, оның экспрессивті құралдарын, ескертпелерін талдай отырып, сіз адамның психологиялық портретін жасай аласыз. Екінші жағынан, әңгімешінің өзін жақсы білуі өте маңызды: әйтеуір әйгілі ертегіні айтып берсе де, әңгімеші тыңдаушыға оқиғаларға, оның құндылықтарына және ішкі проблемаларына деген көзқарасын жеткізеді. Бұл мәселені шешудің бір ғана жолы бар: өзіңді зерттеу және жеке басыңды дамыту [23, 50-б.].

Бұлайша айтып берудің психокоррекциялық мәні мынада. Ертегі жағдайларының мәнін біле және олардың қайсысы адамның дамуына ықпал ететінін немесе оның мәселелерін шешуге көмектесетінін біле отырып, психолог оларға саналы түрде назар аудара алады. Осылайша, адамның өзінің жеке басының өсуіне ықпал ететін өзінің бейсаналық процестер белсенді бола бастайды.

Үшінші тұлғаның атынан ертегіні айтып беруден бөлек, сюжеттік әңгімелеудің мынадай да түрлері бар: ертегіні топтық әңгімелеу, белгілі ертегінің сюжетін және оның жалғасын ойлап табу, ертегіні әр түрлі кейіпкерлердің атынан әңгімелеу және т.б. [24, 49-б.].

Сюжетті әңгімелеудің әртүрлі формалары ертегілерге мынадай психодиагностикалық және психокоррекциялық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:

• 
  сюжеттің эмоционалды жағдайын, ескертпелерін, стилі мен мағынасын талдай отырып, баланың өзекті мәселелерін анықтау;
  
• 
  есте сақтау қабілетін және зейінін дамыту;
  
• 
  назарды орталықтан алу қабілетін дамыту, басқаның орнына тұра білу дағдысы, әлемге жан-жағынан қарау
  

Әңгімелер жазу - бұл психотерапиялық әрекет, өйткені адам өзінің шығармашылық өніміне ішкі шындығының бір бөлігін салады.

Көптеген ата-аналар балаларды тым көп қиялдауға бейімділігі үшін айыптайды. Көбінесе балалардың қиялдары мен әңгімелері өзін-өзі емдеу әдісі болып табылады, өйткені бала өзіне қатысты сұрақтарды айтады және оларға жауап табуға тырысады [23, 10-б.].

Балалар құрастырған ертегілер олардың ішкі болмысын, оларды толғандыратын мәселелерді ғана емес, сонымен қатар олардың жеке дамуына және қиындықтарды шешуге ықпал ететін бейсаналық процестерді де белсендіреді. Ертегілерді жазудың психологиялық денсаулыққа пайдалы әсері бар екендігі атап өтілді: бала байсалды бола бастайды, оған өмір қиындықтарын жеңу оңай болады [25, 32-б.].

Құрастырылған ертегілерді психологиялық тұрғыдан түсіну баға жетпес интерпретация деп түсініледі. Біз бұл ертегіде жақсы, ал жаман деп айта алмаймыз. Біз оқитын нәрсе - қазіргі кездегі адамның ішкі сырын босатуы.

Шығарылған ертегілерді түсіндіру кезінде мына жайттарға назар аударылады:

• 
  Негізгі тақырып
  
• 
  Бас кейіпкердің желісі
  
• 
  Белсендірілген сезімдер
  
• 
  Бейнелер мен символдар
  
• 
  Сюжеттің бірегейлігі.
  

Авторлық ертегі тәжірибелі психологқа психокоррекциялық және психотерапевтік жұмыстың тәсілдері мен әдістерін айтып береді, өйткені ертегіде адамның алдында тұрған проблемалар ғана емес, оларды шешу жолдары да кездеседі.

Ертегі терапиялық суретті екі топқа бөлуге болады: жобалау диагностикалық сурет және стихиялық сурет.

Бірінші әдіс тобына суреттердің проекциялық сериялары кіреді. Проективтік графикалық әдістер тақырыптық суреттердің көмегімен адамның ішкі әлемін, оның өзіне және басқаларға деген қарым-қатынасының жүйесін зерттейді [23, 106-б.].