2).Мәдени кеңістіктің үш өлшемді моделі. Осы үлгіні қолдана отырып, қазақтың дәстүрлі мәдениетінің кеңістігін сипаттаңыз Мәдени кеңістік дегеніміз - бір-бірімен араласып, өзара әрекеттесетін көптеген мәдени құбылыстардан туындаған кеңістік. Әлемнің физикалық кеңістігіне ұқсас, онда көптеген түрлі нысандар, оның ішінде сыртқы ғарыштық әлемдер де бар, мәдени кеңістік көптеген нысандардың қабылдағышы болып табылады. Оларға жеке мәдени құбылыстар, және олардың әртүрлі кешендер мен топтары, сайып келгенде, бүкіл мәдени әлем мәдениеттері, ұлттық ұлттар мәдени бірлестіктері, өркениеттер жатады. Мәдениет әлеуметтік өмірдің бір бөлігі болғандықтан, мәдени кеңістік оның әлеуметтік шындықтың көп өлшемді кеңістігіне «ендірілген» сала ретінде қарастырылуы керек. Бірақ біз көп өлшемді кеңістіктің моделі қоғамды сипаттауға қаншалықты сәйкес келетінін білмейміз.Физикалық кеңістіктің ұқсастығын жалғастыра отырып, біз әлеуметтік ақпараттағы негізгі мағына түрлеріне сәйкес ондағы үш өлшемді ажыратамыз. X-когнитивті (білім),Y-құндылықты,Z-реттеуші (нормалар мен ережелер) .Осы үш өлшемді кеңістіктегі мәдени құбылыстар кешендер мен жүйелерге топтастырылған - жұлдыздар аспанда галактика мен шоқжұлдыздар құратын сияқты. Біз мәдени құбылыстардың әртүрлі конфигурацияларын адам әрекетінің мәдени нысандары (немесе мәдениет формалары) деп атаймыз. Оларды аймақтық «цифрлар» немесе «органдар» ретінде қарастыруға болады.
3)Мәдениеттің “осьтік формаларына” не жатады? Олардың “осьтік уақытпен” байланысын және адамзаттың рухани дамуындағы маңызын түсіндіру. Мәдени кеңістіктің үш осьтеріне, яғни олардың тіректеріне үш түрлі парадигмалар сәйкес келеді, олар: 1) когнитивті; 2) құндылықты; 3) реттеуші. Яғни бұлар мәдениет қалыптасып жүзеге асырылды. Рухани мәдениет —Х пен Y осьтерінде олар білім мен құрдылықтарға негізделеді. Әлеуметтік мәдениет Y пен Z осьтерінде, олар құндылықтар мен нормаларға негізделеді. Технологиялық мәдениет—X пен Z осьтерінде, олар білім мен нормаларға негізделеді. Рухани мәдениетке мифология, дін, өнер, философия жатады. Бұлар мәдениеттің «осьтік (тірек) формалары» деп аталады. Бұл ұғымды Карл Ясперстің «осьтік уақыт» (б.з.д. 800-200 жж.) теориясымен байланыстырылған, яғни осы кезден адамзаттың руханилық бірігуі басталды. Олардың маңыздылығы ол, бұл дәуірде біз қазірге дейін ойлауымызда қолданатын негігі ұғымдар дамытылды, қазір де адамдардың тағдырын анықтайтын әлемдік діндердің негіздері қаланды. Олар әлеуметтік мәдениеттің түрлерінің жиынтығын, адамдардың әлеуметтік қарым-қатынасың және олардың қоғамдағы өзара іс-қимылының маңызын аңықтайды. Мысалы: адамгершілік, саяси, құқықтық. Тіпті қазіргі заманғы адамгершілік мәдениетін маңызды принциптеріне жатады.
