Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедрасы 050501 «Әлеуметтану»

Пән: Басқару әлеуметтануы

1. Әлеуметтану – қоғам мен ондағы әлеуметтік қатынастарды ғылыми сұрыптау, адамдарды ұйымдастыру нысандары, әлеуметтік топтар мен әлеуметтік өзгерістер туралы ғылым.

2. Психологиялық дефинициялар – жеке даралық және топтық сана-сезімге негізделген адамдар мінез-құлқын анықтайтын түсініктер.

3. Әлеуметтік құрылым - әлеуметтік институттар, әлеуметтік ролдер мен мәртебелер жиынтығы.

4. Әлеуметтік институт – қоғамдағы белгілі бір фундаменталды тұтынысты қанағаттандыру үшін осыған сәйкесті әлеуметтік функцияны іске асырудың стандартталған формасы.

5. Әлеуметтік рол – жеке адамның қоғамдық құрылымда атқаратын қызметі.

6. Әлеуметтік мәртебе – жеке адамның қоғамдық құрылымдағы әлеуметтік жағдайы. Кейбір мәртебелер оған туғаннан тән, мысалы ұлты. Кейбір мәртебелер әлеуметтендіру (оқуы, тәжірибе жинақтауы) арқасында алынады, мысалы банк президенті.

7. Әлеуметтік топтар – бір деңгейдегі әлеуметтік жағдайдағы адамдар топтары.

8. Кішкене әлеуметтік топтар – жеке таныстық не мүддемен біріккен топтар, мысалы оқу тобы не достар компаниясы.

9. Үлкен әлеуметтік топтар - әртүрлі әлеуметтік негіздерде бірігеді, мысалы жас мөлшеріне орай (қарттар, жастар); ұлтына орай (қазақтар, орыстар); кәсібіне орай (инженер, оқытушы); экономикалық (акционер, рантье); діни (мұсылман, христиан); саяси (либерал, консерватор, демократ).

10. Әлеуметтендіру – бұл даралықтың мәдени нормалар мен әлеуметтік ролдерді игеруі. Әлеуметтендіру үрдісі өмірге келген кезінен бастап қартайғанша созылады.

11. Әлеуметтік бақылаушы – нормалар мен ролдерді даралықтың дұрыс игеруін бақылап отырады. Ол жан-жақты: үйде ата-ана бақыласа, мектепте – мұғалім, көшеде – тәртіп сақшысы, жұмыста - әкімшілік, күнделікті өмірде – мемлекет бақылап отырады. Бақылау механизмдерінің дәлдігі – қоғамның тұрақтылығы мен көркеюінің кепілі болып табылады.

12. Әлеуметтік стратификация – қоғамдағы әрбір әлеуметтік рол немесе мәртебе бір-бірімен құқықтар мен міндеттер арқылы байланысқан әлеуметтік теңсіздік. Әлеуметтік теңсіздіктің мұрагерлік арқылы берілетін және қоғамдық қатынастар арқылы берілетін түрлері болады.

13. Жеке адам - әлеуметтік өмірдің саналы және жауапты объектісі.

14. Әлеуметтік прогресс – адамзат қоғамының жабайылық жағдайдан өркениет шыңына шығу жолындағы ғаламдық үрдіс.

15. Әлеуметтік реформа - әлеуметтік өмірдің белгілі бір аймақтарын бөліктеп дамыту, өмір сүріп тұрған әлеуметтік құрылыстың негізіне тиіспей-ақ бірқатар өзгерістер енгізу.

16. Құжаттарды сұрыптау – бұл жазба көздің, құжаттың мінезіне тән әртүрлі вариацияларда пайдаланылады.

17. Стандартталған бақылау – анықталған бағдарлама, гипотеза, зерттеу негізінде бақылау жүргізу.

18. Контент-сұрыптау – жазба құжатты әлеуметтік маңыз бере отырып сұрыптау.

19. Тікелей бақылау – зерттеушінің өз зерттеу объектісінің ортасында жүріп бақылау жүргізуі.

20. Сұрау әдістері – сұрақ қою арқылы зерттеу объектісінен тікелей ақпарат алу.

21. Сауалнама – орта есеппен 30-40 сұрақтан тұратын компьютерде немесе типографиялық әдіспен көбейтілген сауал қою құжаты.

22. Супервайзер – зерттеу жұмысын ұйымдастырушы маман.

23. Интервьюер – тікелей зерттеу жүргізуші маман.

24. Респондент – сұраққа жауап беруші адам.

25. Нуклеарлық отбасы – бұл ата-ана мен олардың балаларынан тұратын отбасы.

26. Зайыптық отбасы – бұл тек ерлі-зайыптылардан тұратын отбасы.

27. Кеңейген отбасы – бұл үй иелерінің әке- шешесі, апа-ағасы, іні-қарындасы, ата-әжесі, үйленген балалары қосылған отбасы.

28. Моногамия- бір күйеу мен бір әйелден тұратын неке нысаны.

29. Полигамия- бірнеше даралықтардың бір некеге тұруы

30. Полигиния- бір ер адамның бірнеше әйел адаммен некеге тұруы.

31. Полиандрия- бір әйел адамның бірнеше ер адаммен некеге тұруы.

32. Инцеста – қан араластырушылық, қандас туыстар арасындағы жыныстық қарым-қатынас.

33. Майорат – үлкен ұлдың жылжымайтын мүлікке құқығы.

34. Аталық жол – мұраның тек қана ерлер желісі бойынша жүруі.

35. Отбасын жоспарлау орталықтары – барлық елдерде құрылған, жас жұбайларға отбасылық проблемаларды шешуге көмектесетін орталықтар.

36. Жеке адам - әлеуметтік өмірдің саналы және жауапты объектісі.

37. Әлеуметтік прогресс – адамзат қоғамының жабайылық жағдайдан өркениет шыңына шығу жолындағы ғаламдық үрдіс.

38. Әлеуметтік реформа - әлеуметтік өмірдің белгілі бір аймақтарын бөліктеп дамыту, өмір сүріп тұрған әлеуметтік құрылыстың негізіне тиіспей-ақ бірқатар өзгерістер енгізу.

39. Мәнер – қоршаған адамдардың не оң, не теріс бағасына ие болатын адам мінез-құлқының сыртқы нысаны.

40. Этикет – ерекше бір әлеуметтік шеңберде қабылданған мінез-құлық ережелерінің жүйесі.

41. Құлық – сол қоғамда бар және адамгершілік бағаға ие мінез-құлық нысандары.

42. Әлеуметтік құндылықтар – барлық адамдар үшін үлгі, эталон болып табылатын ең көрнекі әлеуметтік ережелер.

43. Әлеуметтік моделдеу – белгілі бір мінез-құлық түрін қайталау.

44. Жас мәртебесі – адамның өз жасына сай қоғамда алатын орны.