Әлеуметтік педагогика

Отбасы – бұл мүшелері ортақ тұрмыспен, өзара моральдік жауапкершілікпен және өзара көмек көрсетумен байланысқан, некеде немесе туыстық қатынаста негізделген шағын топ; онда ерлі-зайыптылар арасында, ата-аналар мен балалар арасында, балалардың арасындағы өзара әрекеттестігін реттейтін қағидалар, тыйымдар және тәртіп үлгілерінің жиынтығы туындайды (А.В.Мудрик).

• 
  отбасы құрамы (толық немесе толық емес; кеңейтілген, кем дегенде екі үлкендер жұбынан тұратын, әдетте екі ұрпақ өкілдері; әйел немесе ер кісілердің саны басым және т.б.);
  
• 
  жанұяның ерекшелігін анықтайтын отбасы мүшелерінің қандас-туыстық байланыстары (ата-анасының немесе бағып алған отбасы; екінші (үшінші) некедегі жанұя; тәуекелді отбасы және т.б.);
  
• 
  балаларды тәрбиелеу мен дамытуға арналған өмірлік жағдайлар, соның ішінде материалды жағдайлар;
  
• 
  отбасының адамгершілік-психологиялық климаты(оның өзіндік үлгісі) – өсіп жатқан адам тұлғасы қалыптасатын,оның әлеуметтік құндылықтарын айқындайтын тұспал.
  

• 
  отбасы тәрбиесінен өз тәжірбиесі;
  
• 
  ата-аналардың педагогикалық дайындығы (педагогикалық мәдениеті);
  
• 
  бала тәрбиесіне ата-аналардың (ата-ананың) дайындығы және қабілеті және т.б.;
  
• 
  балаларға үлгі ретінде отбасы мүшелерінің жеке мәдениеті және білім деңгейлері;
  
• 
  ата-аналардың беделділігі, беделдің тәрбиелік бағыты;
  
• 
  ата-аналық махаббат тәрбие негізі ретінде, оның баламен қарым-қатынастағы ұтымдылығы, баланы сүйе білу өнері; ата-аналық сүйіспеншіліктің жоқтығы;
  
• 
  бала тәрбиесіне ата-аналардың көзқарасы.
  

• 
  баланы күту, оның денсаулығын нығайтуға педагогикалық мақсаттылығы, ақыл-ой және адамгершілік даму, өз-өзіне қызмет көрсету дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  отбасы тәрбиесінің басым түрі; тәрбиелеу өнері (тәжірбие және саналылық, кітаптар, таныстардың, «беделді педагогтардың», басқалардың тәжірбиесі кеңестерін іске асыру, олардың ата-аналардың педагогикалық іс-әрекеттерінде көрініс табуы);
  
• 
  баланың бағдарлы дамуы және тәрбиесін ынталандыруға арналған жағдайлар жасай білу;
  
• 
  ойыншықтар және ойындар, әңгімелесу, әңгіме, әдебиет, теледидар бағдарламаларын мақсатты пайдаланудың, кітаптарды, телебағдарламалар- дың, газет және журнал мақалаларын талқылаудың, тақпақ жаттаудың, сыйлық жасаудың және т.б. және т.с.көмегімен бала қызығушылығын басқару;
  
• 
  баланың өз құрбыларымен және басқа адамдармен әрекеттестігіне қолайлы жағдай жасау;
  
• 
  ортаға, адамдарға қатысты таңдау жасай білуге тәрбиелеу;
  
• 
  баланың жеке даралығын, оның жасын, сапалық өзгерістерін, қол жеткізген нәтижелерін, орта жағдайын ескере отырып тәрбиенің өрлеуі;
  

• 
  еңбекке баулу, өзі-өзіне қызмет көрсету – еңбек тәрбиесі;
  
• 
  бала дамуы мен тәрбиесінің өрлеуін позитивті де, негативті де түрін көре және бақылай білу және алған ақпаратты тәрбие үрдісінде пайдалана білу;
  
• 
  отбасылық тәрбиеде жиі кездесетін қателер.
  

• 
  баланың өзгешелігі (жалғыз, кеш туылған, мәселелі, ерекше қажеттілігі бар және т.б.)
  
• 
  отбасындағы балалар жағдайының ерекшелігі (екінші және келесі баланың туылуы; бір жынысты; түрлі жынысты; жас аралығы кіші немесе үлкен болу айырмашылығы, көпбалалы; қалыпты жағдайда дамыған балалар және ерекше зәру бала; түрлі некеден туылған балалар; түрлі некеден және ортақ туылған бала және т.б.).
  

• 
  диктат — жанұяның басқа мүшелеріне қатысты ата-ананың біреуінің қатаң талаптарында, ережелерде, бұйрықтарда, зорлықта, қысым көрсетуде және басқа да шара қолдануда көрінетін басымдылығы;
  
• 
  қамқорлық – баланы қиындықтан, «артық» талаптардан, уайым және толғанудан құтқаратын балаға асыра көңіл бөлушілік; ол оның дамуын кідіртіп, өмірдің қиындықтарына, өз бетімен іс-әрекет етуге төселмеген, біреудің арқасында өмір сүретін адамды қалыптастырады;
  
• 
  тыныштықты бірге күнелту– әдетте бұл, балалар өз бетімен тәуелсіз, еркін жүруді қамтамасыз етеді;
  
• 
  бостандықта өмір сүру керек деген принципке сүйенетін білімді ата-аналардың ұстанымдары; бұндай отбасында ата-аналар – өз өмірімен, ал балалар өз өмірімен өмір сүреді;
  
• 
  ынтымақтастық –ата-аналар мен балалардың жеке деңгейдегі әрекеттестігі; бұл жағдайда балаға сүйіспеншілік, силастық және балаға талап қою тепе-теңдігі орын алады (отбасының басқа мүшелеріне де қатысты).