Мағынаны ажырату сатысы (жаңа ақпарат)
-оқушыларды белсене қатыстыру
-стратегияларды жүйелі қолдану арқылы оқушылардың жұмысын ұйымдастыру (сауал қоя білу, талдау жасай білу, баяндау және қызу ой талқысын жасай білу қабі-леттерін жетілдіру жолдарын беру)
-оқушылармен бірлесіп жұмыс жасау, қарым-қатынас шеберлігін- ұтымды пайдалана білу
-оқулықтан басқа ақпараттар көзін ашу
|
Оқулық бойынша жаңа сабаққа мұғалімнің түсіндірмесі.
Азық-түліктерде болатын витаминдер және олардың маңызы
Витаминдердің латынша белгісі жөне аттары
|
Негізгі қоры
|
Витаминдердің физиологиялық әсері
|
С (аскорбин қыш.)
|
Бұрыш, аскөк, көкжуа, кызан, қырықкабат, картоп, лимон, кұлпынай, итмұрын
|
Организмде тотығу-тотсыздану реакциясының өтуіне қатьтсады. Бұл реакция жүрмесе, астын сіңімділігі төмендейді. Қан тамырларының жұмысын нашарлатып, құрыққұлақ, ауруына ұшыратады, тіс түбі қанайды
|
В (тиамин)
|
Бидай, бүршақ, бауыр, бүйрек, жүрек
|
Көмірсу, нәруыз, май, зат алмасуға қатысады. Ас қорыту мүшелерінің сөл бөлуін арттырады, жүректін жұмысын жақсартады. Жетіспесе бери-бери ауруына ұшыратады, соның әсерінен жүрек, асказан жұмысы бұзылады
|
В., (рибофлавин)
|
бидай, бұршак, бауыр, бүйрек, жүрек, ет, сүт, жұмыртқа
|
ұрықтың ж\е баланың өсіп, дамуына әсерін тигізеді. Жетіспегенде ересектерде көздін мөлдір қабықшасы қабынып, катаракта ауруына ұшырайды. Ауызда сілекейдің бөлінуін баяулатады
|
В5 (пантотен)
|
Бидай, бұршақ, картоп, бауыр, жұмыртқа, теңіз ж\е мұхит балықтары
|
Май қышқылдарын, бүйрек безінің гормондарын, ацетилхолинді түзу үшін керек. Жетіспегенде адам әлсізденіп, тез шаршайды, басы айналып, терісі жарылады. Ауыздың шырышты қабықшасы бұзылып, жүйке ауруына ұшырайды
|
В6 (пиридоксин)
|
Бидай, бұршақ, сыр, сиыр еті, бауыр, кой еті, теңіз балыктары
|
Нәруыз алмасуына, ферменттердің түзілуіне қатысады. Аминкышкылдарының алмасуын реттейді. Жеткіліксіз жағдайда қояншық, селкілдеу, қаназдық. пайда болады
|
Вс (фолий кышкылы)
|
Салат, қырыққабат, асжапырақ, қызан, сәбіз, бидай, қараби-дай, бауыр, бүйрек, сиыр еті, жұмыртқа. ішектегі микроорганизмдер тузеді
|
Нуклеин қышкылдары мен аминқыш. түзуге әсер етеді. Хромосомаларда жасушалардың көбеюіне де негізгі жағдай жасайды. Қанның түзілуін жақ сартып, реттейді. Жетіспегенде — каназдык ауруы пайда болады
|
В12 (цианкобаламин)
|
Балықта, сиыр бауырында ж\е бүйрегінде болады. ішектегi микроорганизмдер тузеді
|
Карын сөліндегі нәруызбен қосылады. Кан жасауға әсер етеді. Жетіспегенде — қаназдық ауруына ұшырайды
|
Р (никотин қышқылы)
|
Сиыр еті, бауыр, бүйрек, жүрек, албырт балығы, майшабақ
|
Клетканың тыныс алуына, зат алмасуға, ас қорыту мүшелер. жұмысына, бауырдың қызметіне тигізеді
|
А (ретинол)
|
Мал майлары, ет, балық, жұмыртқа, сүт
|
Көзге ж\е көбеюге есер етеді. Жетпегенде — көз ауырады ж\е бойдың өcyi баяулайды
|
D (кальцийферол)
|
Балықтың уылдырығы, теңіз балығы, сүтқоректілердің бауыры, құс еті,
|
Кальций мен фосфор тұздарының алмасуын реттейді. Жетіспегенде — бұл түздар азайып, сүйектің құрамы бұзылып, мешел ауруы пайда болады жұмыртқа
|
E (токоферол)
|
Өсімдік майы, көк-өністің жасыл жапы-рақтары, жұмыртқа
|
Эритроцттер қабықшасының бұзылуынан сақтайды. Жетіспегенде — қаңқа бұлшық етінің бұзылуына, жыныс безінін әлсізденуіне себепші болады
|
К (филлохинон)
|
Асжапырақ, ңырық қабат, қызан, бауыр
|
Қанның дұрыс ұюына әсер етеді
|
Н (биотин)
|
Асбұршақ, түсті қы-рыққабат, саңырауқұлақ, бидай, жұмыртқаның сарысы, бауыр, бүйрек, жүрек
|
Тері қабатын түзеді, жетіспегенде — ақтаңдақ пайда болып, биотин авитаминозы пайда болады. Дерматит ауруына ұшырайды
|
|