Қазіргі қазақ тілі ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені
Бірақ шылауы арқылы байланысқан сөйлемдердің мағынасы бір-біріне қарама-қарсы болып келеді. Бірақ
жүктеу/скачать 2,55 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Біресе
| Бірақ шылауы арқылы байланысқан сөйлемдердің мағынасы бір-біріне қарама-қарсы болып келеді.
Бірақ жалғаулығы жай сөйлем басында да жие кесдеседі. Бірақ осы соңғының саны көп емес, хабары да анық, толық дәл де емес (Әуезов). Осымен қатар бірақ шылауы сөйлемде анықтауыш, пысықтауыш, баяндауыштарды да байланыстырады. Аласа, тақыр, бірақ тығыз бетегемен жайнаған. Арқаның қоңыр желіндей жай жылжып, бірақ кең жайылып тарады. (Әуезов) деген сөйлемдерде алдыңғысында бірыңғай анықтауыштарды, соңғысында бірыңғай баяндауыштарды байланыстырып тұр. Қарсылықты мағынаны білдіретін алайда, әйтсе де, дегенмен, сөйтсе де, онда да шылаулары түрде бірақ шылауынан сирегірек кездеседі. Бұлар тек құрмалас сөйлем құрамында ғана қолданылады, олардың да өзіндік стильдік ерекшеліктері бар. Жалғаулықтың талғау мәнді білдіретін түрлеріне мына шылаулар жатады: біресе, болмаса, әлде, не, немесе, я, яки, мейлі, бір. Біреудің бағына, малына күндестік қылып, я көрсе қызарлық қылып, көз алартпақ лайық па ?(Абай). Әлде көштен қалғандықтан ба, әлде Жабайға жаны ауыра ма, әйтеуір жүзінде едәуір қуаңдық бар (Мүсірепов). Кейде бұзақылыққа, кейде дұрыстыққа еріп кететіндігі бар (Сонда). Бұл сөйлемдердегі я, әлде жалғаулықтары салалас сөйлемнің екі сыңарын байланыстырса кейде шылауы бірыңғай сөздерді де байланыстырып, бірінің жаңа талғанатынын білдіру үшін қолданылған. Талғаулықты жалғаулықтардың әрбіреуінің өзіндік мағыналық қолданылу ерекшеліктері бар. Талғау мәнді я, яки, не, мейлі, әлде шылаулары жай сөйлем сайын, басында қайталанып келе береді. Не билікті, не ауылнайлықты бермей отыр (Шәріпов). Біресе, бір жалғаулықтары іс- әрекеттің қызықпен бірінен соң бірі қайталанып отыратынын білдіру үшін қолданылады. Біресе Ақжелкеге, біресе тілмашқа кезек-кезек, жалпақ-жалпақ қарайды (Әуезов). жүктеу/скачать 2,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|