Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018
255 Бҧл мҽселені мектепке дейінгі бала тҽрбиесінде оларға ҿзін қоршаған ортаға негіздей отырып жаңа сҿздер ҥйретуден жҽне олардың арасындағы қатынас қҧралы есебінде пайдаланудан бастауы- мыз керек. Сҿздерді жекелеп жалаң ҥйретпей, оларды кҿрнекіліктерге негізделген ойындар арқылы ҥйрету- дің тиімділігіне кҿз жеткізіп отырмыз. Басқа тілді ҥйрену ҥшін бала бойында тҥрткінің тууы қажет. Баланың ойын кезіндегі іс-ҽрекеттерін дҧрыс ҧйымдастыра отырып, бір-бірімен қарым-қатынасын кҥшейту арқылы да олардың кҥнделікті жаңа сҿздерді естуі, қолдануы, сҿйлеуі сияқты практикалық жҧмыстар бойынша олардың алғашқы байланыстырып сҿйлеу қабілеті дамиды. Психолог А.К. Маркованың пікірінше ҿзге тілді ҥйренудегі ең басты психологиялық шарт - бала бойындағы мотивация, оқушының белсенділігі, тілге деген қызығушылығы болып табылады. Орыс тілді балалардың қазақ тіліне қызығуына бірнеше себеп бар. Біріншіден, орыс балабақшаларында ҽртҥрлі ҧлт балалары тҽрбиеленетін болғандықтан, олар бір-бірінің іс-ҽрекетіне қызыға қарайтыны белгілі. Екіншіден, қызығу бала ойына тҥрткі болады, яғни мотивация тудырады. Сонымен қатар, оқушыға ҿзге тілде сҿйлеу жҽне ойлау ҥшін сол тілді ҥйренуге деген қҧштарлық пен сҿйлеуге дағды- лану қажет, яғни қозғаушы кҥш пен сана байланысады. Кҿптеген ғалымдардың пікірінше - бала туған тілді бейсаналық тҥрде меңгерсе, шет тілін саналы тҥрде оқиды. Л.С. Выготский «Сана жҽне сҿйлеу» еңбегінде шетел тілін меңгеруде сана қатысады деп кҿрсетеді. Жинақтап айтқанда, орыс тілді балаларға қазақ тілін ҥйретуде олардың сезімдік қабылдауларына сҥйену орын алуға тиісті. Ол ҥшін дидактикалық ойындар арқылы затты қолымен ҧстап немесе қоз- ғалтып байқап, тыңдап, иіскеп, дҽмін сезіп кҿру арқылы тҥрлі сҿз тҧлғаларын қабылдайтын болады. Содан кейін оларды есте сақтауы немесе қайталау арқылы айтуға, кҥнделікті қолдану дҽрежесіне жетуге болады. Ойын ҧйымдастыру негізінде балалардың ҽрбір затты атауын, оның қасиетін сипаттауын, қолда- нылатын пайдасын жіктеуін т.б. сҿздердің қолданылуын қамтамасыз етіп қана қоймай, баланың сҿз тіркестерін жасауын, сҿйлем қҧрастыруын дамытуға болады. Ойын арқылы бала бірігіп жҧмыс істеу- ге, топтық жҧмыс орындауға қатыса отырып, олардың қарым-қатыстық мҽдениетінің дамуына жағ- дай жасалады. Орыс тілді мектепке дейінгі ҧйымда қазақ тілінде ойын ҧйымдастыру барысында мына мҽселе- лерге кҿңіл аудару керек: 1. Ойынның мазмҧны оқушылардың кҥнделікті қоршаған ҿмірде кездестіретін нысандары мен қҧбылыстарына негізделуге тиісті. 2. Ойынға керекті қҧралдардың толық болуы. 3. Балаларға ойын шартының тҥсініктілігі. 4. Ҽр оқушының атқаратын жҧмысының айқындығы. 5. Жаңа сҿзді ҥретуде баланың зейінін кҿрнекіліктерге аудара отырып қайталатуды. 6. Сҿзді тҽрбиеші айтқаннан кейін дҧрыс қайталауына кҿңіл аудару. 7. Балалардың бірін-бірі жҿндеуіне орын беру. 8. Жаңа сҿздерді байланыстырып, сҿйлем қҧрастыруға жаттықтыру. 9. Ҥйден бҥгінгі жаңа сҿздер бойынша бірнеше сҿйлем қҧрастырып тапсыру. Орыс тілді балаларға қазақ тілін ҥйретуде бейнелі кҿрнекіліктердің алатын орыны ерекше. Бҧл кҿбіне белгілі бір заттарды немесе, табиғи қҧбылыстарды бейнелейтін суреттер болуы мҥмкін. Мҧндай жағдайда ҽрбір кҿріністі сипаттау ҥшін қолданылатын сҿздердің мҽніне кҿңіл аударылуға тиісті. Бейнелі кҿрнекіліктерді пайдалануда мына мҽселелерге баса кҿңіл аудару керек: 1) кҿріп отырған суретке атқою; 2) кҿріністі сипаттауға тырысу; 3) ҿз ойларын дҽлелдеуге мҥмкіндік беру; 4) балалардың бір-бірін толықтыруға жҽне тҥзетуге жағдай жасау; 5) ой қорытып, бір-екі сҿйлеммен тҧжырым жасауға жаттықтыру; 6) балалардың бір-біріне сҧрақ қоюын ҧйымдастыру; 7) ҥйден бҥгінгі кҿргендері туралы 2-3 сҿйлем қҧрастыруды тапсыру. Ф.Ш. Оразбаева, Р.С. Рахметова: Оқушылардың білім дағдысын қалыптастырудың жолдарын айта келе «... материалдарын тізбектеп оқыта берумен емес, керсінше, олардың ішінен сҿйлеуге ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018 256 қажетті ең керектілерін сҧрыптап ала білумен, сҿйлеу қҧралдары мен амалдарын танумен, оларды дҧрыс қолданумен сҿйлесім ҽрекетінде тиімді пайдалана білумен ерекшеленеді» - дейді. [3] Ахмет Байтҧрсынов: «Тілдің ауанына қарамай, харіптің, емленің ауанына бҧрылып, тілдің кҿркін бҧзған, ҽдеби тілмен жазамыз деп, жат тілмен жазып, ҿз тілінен айырылған басқа тҥріктердің ізіне тҥсіп, тілімізді аздырғанымызды мақҧл кҿрмейміз», - деген. [4] Тілді оқыту сабақтарының тҽрбиелік ҽлеуеті мен мҥмкіншіліктерін Е.Пассов былай кҿрсетеді. Біріншіден, сабақтың тҽрбиелік мҥмкінші- лігі берілетіні оқу материалының мазмҧнына байланысты болады. Олар Отан, тарих, адамдардың батылдығы мен батырлығы, халықтың мҽдениеті, музыка, экология т.с.с. туралы болуы мҥмкін. Бірақ кез келген тілді ҥйретуге арналған сабақтың тҽрбиелік мҽні ҥйретіліп жатқан тілде қарым- қатынас жасау арқылы тҽрбиелеуден тҧрады. Е.Пассовтың айтуы бойынша, тіл ҥйрету сабағының тҽрбиелік ҿзегі – тілдің барлық қҧндылықтарын игерген, сол тілді ҿзінің барлық қарым-қатынас жағдайында қолдана білетін тҧлға тҽрбиелеу. Тҧлғалық бағыт тіл ҥйренушінің жанына жҽне сана- сына тҽрбиелік ҽсер етуге болатын арна болып табылады. Ол арнаға ҽсер етуші педагогтың оқу мате- риалын дҧрыс тҥсіндіріп, тҽрбиелік мҽнін ашып, тҧлғаға жеткізу шеберлігі сабақтың тҽрбиелік мақсатының толықтай іске асуының қайнар кҿзі дейді. [5] Осы жерде С.Ф. Шатиловтың тілді оқытуда маңызды болып табылатын мемлекеттік бағдарлама- ларға сҥйену жҽне де ол бағдарламалардың кешенді тҥрде іске асырылуы басты ҧстаным болуы керектігін айтады. [6] Жоғары кҿрсетілген балалардың ойын кезіндегі ҽрбір іс-ҽрекеті олардың бір-бірімен қарам-қатыс- тық мҽдениетін ҿрбіте тҥсетіндігіне кҥмҽн келтірмейді. Сондықтан да, біз бҥгінгі мақаламызда орыс тілді балаларға қазақ тілін ҥйретудің кейбір мҽселе- леріне ғана тоқталдық. Бҧл кҥрделі мҽселенің ҽдістемелік тҧстарына байланысты болашақта ҽрі қарай жалғастырмақпыз. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңы. – Астана: Ақорда, 2007 2. Назарбаев Н.Ә.. Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру. Айқын. – 2017 3. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Ана тілі, 1992. 4. Байтұрсынов А. Таңдамалы шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1983 5. Пассов Е.И. Урок иностранного языка в средней школе. – М.: Просвещение, 1988. 6. Шатилов С.Ф. Методика обучения немецкому языку в средней школе. жүктеу/скачать 6,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|