«информатика»

Тек бағанды ($В2) немесе тек жолды (В$2) бекітуге болады (өзгеріссіз қалдыру). Бұл жағдайларда формуланы көшіргенде адрестің бір бөлігі өзгермейді де, бір бөлігі өзгереді.

 Мысал 4. Әлемнің әртүрлі еліне туристік жолдамалардың бағасы туралы мәліметтері бар кесте құру керек. Баға теңге және доллар түрінде көрсетілуі керек.Жолдамалар бағасы алдымен доллар түрінде, доллардың теңгеге қатысты курсы берілуі керек. Осы мәліметтер көмегімен жолдаманың теңгедегі бағасы шығарылады.

В1 ұяшығында теңгемен өрнектелген доллар курсының мөлшері сақталады. С3 ұяшығындағы формула жолдаманың теңге түріндегі бағасы доллар түріндегі баға мен доллар курсын көбейту арқылы есептеледі. С4,С5,С6 ұяшықтарына формуланы клавиатурадан енгізбей, С3 –тен көшіруге болады. Осындай көшіруден кейін кесте мына түрге келеді.

1. 
   Кестелік прцессор дегеніміз не?
   
2. 
   Кестелік прцессор не үшін қолданылады?
   
3. 
   Кестелік прцессордағы қатар дегеніміз не?
   
4. 
   Кестелік прцессордағы баған дегеніміз не?
   
5. 
   Кестелік прцессордағы ұяшық дегеніміз не?
   
6. 
   Ұяшықтарға қандай мәліметтер енгізуге болады?
   
7. 
   Сілтеме не үшін қолданылады?
   
8. 
   Абсолютті және салыстырмалы сілтеме дегеніміз не?
   

Диаграмма - мәліметтерді көрнекті графиктік бейнелеудің құралы, ол бірнеше шамаларды немесе бір шаманың әртүрлі мәндерін салыстыруға қолданылады.

Көптеген диаграммалар тік бұрышты координат жүйесінде салынады. Горизонталь Х осінен тәуелсіз айнымалы (аргумент) мәні, ал вертикаль У осінен тәуелді айнымалыны (функция) мәні салынады. Бір суретке бір уақытта бірнеше диаграмма салынуы мүмкін.

Кестелік процессордағы сандық мәліметтерді графиктік өңдеу кезінде:

1. 
   Диаграмма салынатын мәліметтер облысын (блок) көрсету
   
2. 
   Алынған ұяшықтар блогынан мәліметтерді таңдаудың тізбектілігін анықтау (жол бойынша немесе баған бойынша)
   

5 әртүрлі диаграммаларды қарастырайық. Әртүрлі кітаптарда оларды әртүрлі атайды: дөңгелек, диаграмма, бағанды, ярусты (қабатты), сызықты және аудандар диаграммасы. Диаграмма түрлері негізінен көп, біз тек көп тарағандарды қарастырып отырмыз.

Мәліметті көрнекті етіп көрсетуге дөңгелек диаграмма әр уақытта тиімді емес. І-ден, бір дөңгелекте өте көп сектор болуы мүмкін, ІІ-ден, әрбір сектор бір-біріне жуық болуы мүмкін.

Бағанды диаграмма аты айтып тұрғандай бағандардан тұрады. Бағандар ұзындығы салыстыратын шамалардың сандық мәнімен анықталады.

Бағандарды әртүрлі бояу орнына белгілердің әртүрлі (ромбик, үшбұрыш, крестик т.б.б), сызықтардың түрлі қалыңдығы мен типі (пунктир, тұтас, т.б) , түсі қолданылады.

Ярусты диаграмма жасау бағанды диаграмма жасауға ұқсас. Ярусты диаграммада бағандар бірінің қосында бірі емес, бірінің үстіне бірі орналасады. Осыған байланысты диаграмманың вертикаль және горизонталь өлшемін есептеу ережесі де өзгереді. Вертикаль өлшемі ең үлкен шама мәнімен емес, шамалардың қосындысының ең үлкен мәнімен анықталады. Ал бағандар саны тіреу нүктесіне тең; әрбір тіреу нүктесінде бір көп ярусты (қабатты) баған болады.

Ол әртүрлі шамалардың әрқайсысының және олардың қосындысының өзгерісін бір уақытта бақылауға мүмкіндік береді.

Мұнда бағандар үздіксіз облыс құрап бір-бірімен жалғанады. Осыдан диаграмма облыстар немесе аудандар диаграммасы деп аталады. Әрбір облыс белгілі бір шамаға сәйкес келеді, оларды әр түрлі түспен бояп отырады.
Бекіту сұрақтары:

1. 
   Диаграмма дегеніміз не?
   
2. 
   Диаграмма не үшін қолданылады?
   
3. 
   Диаграмманың түрлерін атаңыз?
   
4. 
   Диаграммалардың бір бірінен айырмашылығы қандай?
   

Қазіргі кезде мәліметтер қоры (МҚ) және мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ) терминдері тек компьютерлерге қатысты қолданылады. Жалпы мағынасында мәліметтер қоры терминін белгілі бір нышандарына байланысты біріккен акпараттардың кез келген жиынына қолдануға болады. Мысалы, мәліметтер қоры ретінде поезд козғалысының кестесін немесе сатып алушылардың тапсырысы және тапсырыстың орындалуы туралы мәліметтер тіркелген кітапты қарастыруға болады. Мұнда мәліметтер қоры ретінде анық біріккен мәліметтердің жиыны қарастырылады. Сондықтан сіздің жазу кітапшаңыз, оған ақпаратты кұрылымды түрде жазбасаңыз, ол мәліметтер қорыт болып есептелмейді.

Көптеген МҚ-да алғашкы деректерді жинақтау кестенің көмегімен іске асырылады, оның жолы — қойманың бір объектісі жайлы толық акпаратты, ал бағаны — объектінің бір сипаттамасын білдіреді. Кестенің жолы (бір объекті туралы деректер) жазу деп, кестенің объектілері сақталған белгілі бір сипаттамалардан тұратын баған өріс деп аталады.

Өріс
Жазу	Қызметі	Аты, тегі	Телефон
	Президент	Алиев Қазыбек	61-56-87
	Вице – президент	Асқаров Аман	61-89-75
	Бас есепші	Советова Мөлдір	61-65-53
	Маркетолог	Алиева Жанна	61-45-12
	Офис-менеджер	Елена Шмит	61-48-78

МҚ кұруда тиімді жұмыс үшін оның құрылымын әрбір өрісте мазмұны тек бір типтегі деректер болатындай етіп ойлап табу керек, мысалы:

• 
  өрістің аты: Тегі
  мазмұны: Молдыбаев
  
• 
  өрістің аты: Телефон
  мазмұны: 25-89-56
  
• 
  өрістің аты: Айы
  мазмұны: сәуір
  

Мәліметтер қорының негізгі белгісі — ондағы ақпараттың жылдам ізделуі. Егер абоненеттің тегі, аты және әкесінің аты белгілі болып, телефон нөмірін табу қажет болса, бұл ақпаратты Телефондық-адрес кітапшасынан аласыз. Алайда егер фирмаңызда, мысалы, компьютерлермен сауда жасайтын кісінің жай-жапсары тапсырыстар кітабында хронологиялық тәртіппен ретгелген болса, онда белгілі бір қалада тұратын клиенттердің тізімін алуға немесе соңғы үш айда сатып алушылардың көп сұранысына ие болған компьютерлердің моделін анықтауға біраз уакыт жұмсалады.

Соңғы уақытта мәліметтер қорының ішіндегі ең көп тарағаны — реляциялық мәліметтер қоры. Реляциялық мәліметтер қорында ақпарат бір немесе бірнеше кестелерде сақталады. Кестелер арасындағы байланыс бір не бірнеше сәйкес өрістер арқылы жүзеге асырылады.

Реляциялық мәліметтер қорында кестенің әрбір жолы бірегей. Жолдардың бірегейлігін қамтамасыз ету үшін кілттер қолданылады, олар кестенің бір не бірнеше өрістерінен тұрады. Кілттер тізбектелген түрде сақталады, бұл іздеу кезінде кестенің жазуларына тікелей қатынауды қамтамасыз етеді.

Реляциялық МҚБЖ-нің негізгі ерекшеліктері:

• 
  Барлық мәліметтер кесте түрінде сақталады.
  
• 
  Әртүрлі сипаттағы мәліметтер түрлі кестелерде сақталады.
  

• 
  Қойма құратын кесте мәліметтері арасында қарым-қатынас (реляцияның) беріледі.
  
• 
  Әртүрлі кестелердегі ақпарат мәліметтері жаңа сұратулар құру кезінде қолданылатын жаңа кесте түрінде бірігуі және ұсынылуы мүмкін.
  

• Сізге қызығушылық тудырған ақпаратты таңдау. Мысалы, соңғы екі айдағы белгілі клиенттердің барлық сатып алғаны жайлы мәліметтерді ала аласыз.

• Бүкіл кестені немесе тек таңдап алынған жазбалар мен өрістерді әртүрлі пішімде басу.

• Кестенің мәліметтерін графикалық бейнелеу, мысалы, компьютерлердің түрлі модельдерін сату туралы мәліметтер.

• Есеп беруді дайындау немесе кестелерден мәліметтерді тандау процесінде түрлі есептеулерді орындау.
Мәліметтер қорын құру

МS Ассеss реляциялық мәліметтер қорын басқару жүйесі болып табылады. Реляциялық мәліметтер қоры— қазіргі уақытта едәуір кең тараған және ақиқат өнеркәсіптік стандарт. Реляциялық мәліметтер қорында барлық мәліметтер тікбұрышты кесте түрінде сақталады әрі мәліметтер қорымен орындалатын барлық операциялар кестелерде қолмен жасалып беріледі, МS Ассеss-те мәліметтер қоры ақпаратты енгізу, сақтау, қарау, таңдау және басқару үшін арналған құралдар жиынынан тұрады. Бұл құралдарға кестелер, пішімдер, есеп берулер, сұратулар жатады.

МS Ассеss-те мәліметтер қорын құрудың екі тәсілі бар. Бос мәліметтер қорын құрып алып, оған кестелерді, пішімдерді, есептерді және басқа объектілерді қосуыңызға болады. Мұндай тәсіл едәуір қолайлы, бірақ мәліметтер қорының әрбір элементінен жеке айқындылықты талап етеді. Бұдан басқа, барлық кажетті кестелермен, пішіндермен және есептермен айқын түрдегі мәліметтер қорын шебердің көмегімен құруға болады. МS Ассеss сізге арналған түрлі мәліметтер қорынан тұратындықтан, екінші тәсіл көп жағдайда қолдануға ыңғайлы. Екі жағдайда да кез келген уакытта өзіңіз құрған деректер қоймасын өзгертуге және кеңейтуге мүмкіндігіңіз бар
Мәліметтер типтері

Өріс атауы кестелер мәліметтеріне сілтеме жасау үшін қолданылады. Сақталатын мәліметтердің типін айқындауға мәліметтер типі пайдаланылады. Өрістің мәліметтер типі Мәліметтер типі бағаны өрісінде енгізіледі. МS Ассеss-те келесі типтердің мәліметтері мүмкін болып табылады:

• 
  Мәтіндік
  
• 
  Сандық
  
• 
  Ақшалай
  
• 
  Санауыш
  
• 
  Даталар/уақыттар
  
• 
  Логикалық
  
• 
  МЕМО өрісі
  
• 
  ОLЕ объектісінің өрісі
  
• 
  Гиперсілтеме
  
• 
  Ауыстырулар шебері
  

1. 
   Мәліметтер қоры дегеніміз не?
   
2. 
   Мәліметтердің реляциялық қоймалары дегеніміз не?
   
3. 
   МS Ассеss-те мәліметтер қорын құрудың неше тәсілі бар?
   
4. 
   Мәліметтердің қандай типтері болады?
   

MS Access ақпаратты көрсету және сақтау үшін пайдаланылатын жеке компоненттерден тұрады. Олар: кестелер, пішіндер, есеп берулер, сұратулар, деректерге мүмкіндік беретін беттер, макростар және модульдер. Пішіндер мен есеп берулерді құру үшін конструкторлар қолданылады, сондықтан бұл компоненттер конструкторлық объектілері деп аталады. Конструкторлық объектілері құрама объектілері болып табылады, яғни басқару элементтері деп аталатын едәуір кіші объектілерден тұрады (олар: өріс, батырмалар, диаграммалар, жақтаулар және т. б.). -

Біз MS Access 2000-мен жұмысты бастаймыз. Егер Windows ортасында жұмыс істеген болсаңыз, онда меню, саймандар панелі, диалог терезесі ұғымдарымен таныс боларсыз. MS Access-ті іске қосу үшін келесі тәсілдердің бірін қолданасыз:

1. MS Access-ті іске қосуды бастау үшін Windows жүйесіндегі Пуск батырмасын қолданыңыз.

Пуск (Start) батырмасын басыңыз және Microsoft Access шақыратын командасы бар. Бағдарламалардың бағыныңды менюін ашыңыз. Бағдарламаны іске қосу үшін осы командада батырманы басыңыз.

2. Екі рет басу арқылы іске қосу

Егер MS Access-ті бастау менюін қолдану арқылы іске қосу қолайсыз болса, онда бағдарламаны жүктеу үшін екі рет басу тәсіліне көшіңіз.

Windows Ехplorer бағдарламасын іске қосыңыз және MS Access орнатылған қапшыққа көшіңіз. MS Access.ехе файлын табыңыз. Егер MS Access кай қапшықта екені белгісіз болса, онда жүйесіне осы файлды іздеуді қайта тапсыруға болады. Ол үшін бастау менюінде Поиск бағыныңқы менюін, оның ішінде файлы или папки командасын таңдаңыз. Ашылған Найти диалог терезесіндегі Имя мен орналастыру жапсырмасындағы Имя аралас өрісінде MS Access.ехе жазбасын енгізіңіз. Искать в аралас өрісінде Менің компьютерім мәнін тауып, Найти батырмасын басыңыз. Файл табылған соң, іздеуді аяқтап, іске қосылатын файлды жұмыс столына орын ауыстырады. Орын ауыстыруда Windows автоматты түрде Access-ті іске косу үшін таңбаша құрады. Бұл таңбаша Windows Жұмыс столы қапшығында да пайда болады.

3. Есептер панелінен бір басу арқылы іске қосу. Егер есептер панеліңізде жеткілікті бос орын болса, онда бүл MS Access-ті іске қосудың, яғни MS Access таңбашасын есептер панеліне әкеліп, MS Access-ті бір басып іске қосудың бірден-бір қолайлы әрі тез орындалатын тәсілі. Ол үшін жұмыс столында немесе сілттеуіште MS Access таңбашасын белгілеп, маустың оң жақ батырмасын жібермей ұстап, оны есептер панеліне жылжытыңыз. Енді активті терезелерді жимай тұрып, кез келген уақытта есептер панелінен MS Access-ті іске қоса аласыз.

Сіз қандай тәсілді қолдансаңыз да, экранда MS Access шақыру терезесі пайда болады. Бұл диалог терезесінде алдын ала құрылған деректер қоймасын ашуға немесе оларды жаңадан құруға арналған опциялар бар. Экранда мәліметтер қоры терезесінен, меню жолынан, саймандар (инструменттер) панелінен және қалып-күй жолынан тұратын MS Access басты терезесі MS Access деректер қоймасындағы барлық кестелерді, есеп берулерді, пішіндерді, сұратуларды, қатынас құру беттерін, макростарды және модульдерді сақтайды. Сондықтан MS Access-ті бірінші рет Іске қосқанда экранда деректер қоймасының терезесі және «Деректер қоймасының» саймандар панелі шығады. Экран бес аймақтан тұрады: тақырып, меню жолы, саймандар панелі, қалып-күй жолы және деректер қоймасының терезесі.

MS Access қосымшасы бір уақытта тек бір ғана деректер қоймасымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді (бірақ ол кез келген сыртқы көздерден деректер ала алады). MS Access терезесінің ішінде қойма, кесте, пішін, сұрату, т. б. құратын объектілері терезелерінің шексіз саны ашық тұруы мүмкін.

Тақырып басты терезенің жоғарғы жағында орналасқан және үш объектіден тұрады. Олар: бағдарламалар пиктограммасының көшірмесі, басты терезенің тақырыбы және осы терезені басқару пиктограммалары.

Меню жолы ағымдағы терезе менюін құрайды. Windows -те жұмыс істейтін басқа да қосымшалар секілді, MS Access менюі істегелі жатқан жұмысыңызға байланысты өзгеріп отырады. Сонымен, Windows басқа қосымшалары сияқты, бұл менюлер айқын ретпен стандартқа сүйенеді. Егер Microsoft Office дестесі басқа бағдарламаларын қолданған болсаңыз, MS Access менюі сізге таныс.

MS Access-те саймандар панелі көптеген әртүрлі батырмалар жиынынан тұрады, олардың құрамы нақты саймандар панеліндегі кызметіне байланысты. MS Access-ке бірінші рет кіргенде экранда «Деректер қоймасы» деп аталатын саймандар панелі бар болады. Батырмалардың көпшілігі көбінесе меню командаларын таңдау немесе пернелер комбинацияларын басу арқылы жүргізілетін операцияларды орындауға арналған. MS Access экранда саймандар панелін басқаруға, баптауға мүмкіндік береді.

Қалып-күй жолы басты менюдің төменгі жағында орналасқан. Жолдын сол жағында кесте немесе пішін өрістерінің сипаттамасы, жұмыс режимінің индикаторы және т. б. қажетті ақпараттар бейнеленуі мүмкін.

MS Access-тен шығу

Жұмыстың ағымдағы сеансы аяқталған соң сізге MS Access-те тастау қажет. Бұл үшін келесі тәсілдердің бірін пайдалана аласыз:

Файл | Выход командасын таңдаңыз.

MS Access басты терезесі жүйелік менюінің Закрыть командасын таңдаңыз.

MS Access басты терезесі жүйелік менюінің батырмасына барып, маусты екі рет басыңыз.

Ашылған терезелердің бірінде сақталмаған ақпарат бар болса, MS Access онымен не істеу керектігіне нұсқау береді.

1. 
   МS Ассеss-те мәліметтер қоры дегеніміз не?
   
2. 
   МS Ассеss-те мәліметтер қоры қалай экранға жүктейміз?
   
3. 
   MS Access ақпаратты көрсету және сақтау үшін пайдаланылатын компоненттерді ата?
   
4. 
   Кесте дегеніміз не?
   
5. 
   Форма дегеніміз не?
   
6. 
   Сұраныс дегеніміз не?
   
7. 
   Есеп дегеніміз не?
   
8. 
   Макрос дегеніміз не?
   
9. 
   Модуль дегеніміз не?
   

Дегенмен, куатты графикалық өнімдердің кең функционалдық мүмкіндіктерін пайдалануға ұмтылу осы жуйеге деген оп-оңай тәуелділікке және уақытты тиімсіз жұмсауға әкелуі мүмкін. Графикалық материалды пайдалану міндетін қойып, мысалы есеп беруде немесе тұсаукесер жүргізуде, белгілі және қарапайым тәсілмен оны шешудің қысқа жолдарын табу керек. Бұл ерекше маңызды, өйткені күнделікті тәжірибе көрсетіп жүргендей, бірегей иллюстрацияны дайындау процесі, аяғында, жалпы жұмыстың көп бөлігін бірақ алады.

Компьютерлерде пайдаланылатын барлық бейнелердің мол санын үш топқа бөлуге болады: 2B-графикасы (мұнда тегіс бейнелер жасалады), 3D-графикасы (үш өлшемді бейне) және анимациялық графика. Бейнелер көбінесе арнайы құралдарды — графикалық редакторларды пайдаланумен, графикалық пішімдердің файлдарында сақталады.

Графикалық файлдың сыртқы құрылғыда бейнелеу көрсетімі, яғни өлшемі, шешу қабілеттілігі, сығымдау дәрежесі, әдісі және т.б. болады, сонымен бірге әр графикалық редактор үшін ерекше ақпараты (мысалы, Corel Draw— қисық түзілімдер туралы, Photoshop - қабаттар, арналар және т.б. туралы ақпараттар) сақталады. Әр графикалық редактор тасуышқа жазғанда бұл ақпаратты белгілі жолмен кодтайды.

Графикалық файл пішімі деп бейнелеу туралы ақпараттың жиынтығы және оны файлға жазу әдісі түсініледі. Жалпы алғанда, барлық графикалық пішімдерді екі топқа бөлуге болады: жалпы міндетті пішімдер, онда тек бейненің өзі, сондай-ақ сақтауға, көшіруге немесе көруге арналған бейнелер (gif, tiff, jpeg және басқалар) болады, және бейнелерді редакциялаудың аралық нәтижелерін сақтауға арналған ерекше пішімдер.

Графикалық файлдар өлшемі үлкен болғандықтан, оларды әдетте сығымдайды (буады). Қазіргі кезде сығымдаудың екі әдісі: (сапаны жоғалтумен және сапаны жоғалтпай сығу). Сапаны жоғалтпай сығу алгоритмдері архиватор алгоритмдеріне (аrі, рkzір) ұқсас және gif және tiff пішімдерінде пайдаланылады. Сапаны жоғалтумен сығу алгоритмдері адам қабылдай алмайтын ақпаратты ысырып тастайды (jpeg, pcd), бірақ сығудың едәуір жоғары дәрежесін қамтамасыз етеді.

Іскерлік саласында графикаға кажеттілігін негізгі үш бағытпен шектеуге болады. Олар: құжаттардағы графика (иллюстрациялар, диаграммалар, ұсынудың әсерлі түрі), мультимедиа-презентациялардағы графика (фон, қыстырма, динамикалық графикалық объектілер) және программалардағы графика (пиктограммалар, қыстырмалар және т.б.).

Осы міңдеттерді шешуге арналған көптеген графикалық объектілсрден бірнеше негізгі түрін бөліп алып, оларды дайындаудың кең тараған және күрделі емес құралдарын қарастырайық.

Практикалық мәселелердің көпшілігі үшін мамандандырылған программалар кешенін пайдалану тиімсіз, өйткені:

• 
  күрделі өнімдермен жұмыс істеу әдетте оларды игеру бойынша едәуір күш-жігер жұмсауды қажет етеді. Бұл өнімдердің тез дамуы және өзгеруі оның күрделі мүмкіндіктерін пайдалану тек оны тұрақты пайдаланатын маман тиімді пайдалана алады;
  
• 
  куатты дестелер (мысалы, Corel Draw) компьютер ресурстарының едәуір бөлігін пайдаланады. Оларды тек графикалық жұмыс станцияларында ғана тиімді пайдалануға болады;
  
• 
  әдетте мұндай дестелер көптеген қосымша программалармен қоршалған, олар өзінше «тұйықталған әлем» құрады, оған кез келген пайдаланушы қатынас құра алмайды;
  

Графикалық элементтердің құжаттың, презентацияның (тұсаукесер) немесе программаның сапасын жақсартуға қабілетті «джентельмендік жиынтығы» көп емес. Олар мыналар:

• 
  иллюстрациялар;
  
• 
  графикалар мен диаграммалар;
  
• 
  сәндік жазулар;
  
• 
  безендіру элементтері (түрлі сызғыштар, геометриялық және стилизацияланған мүсіндер, т.б.).
  

Растрлық бейнелер (немесе биттік карталар - Bіtmар) дегеніміз — түрлі түсті нүктелердің (пиксельдердің) жиынтығы. Олардың саны бейненің өлшемі және шешу қабілетімен анықталады, ал файлдың өлшемі пайдаланылған палитраға (ақ-қара немесе 1-биттік, 256 түсті немесе 8-биттік, true color — түсті дәл беру — немесе 32 биттік) қосымша тәуелді болады. Растрлық деп сканердің көмегімен алынған, сондай-ақ, графикалық редакторлар жасаған (мысалы, Paint) бейнелер аталады. Графикалық файлдардың неғұрлым кең тараған пішімдері – bmp, dib, gif, jpeg, pcx, rle, tiff.

Растрлық бейнелердің айтарлықтай кемшілігі бар, ол шығару құрылғысының, мысалы, дисплейдің шешу қабілетін өзгерткенде бұрмалануы.

Растрлық қойылымдар бейнелеу кезінде (мысалы, пиктограммалар, программадағы түймелер және т.б.) өлшемі өзгермейтін шағын объектілер үшін ұсынылады. Бұл үшін қарапайым графикалық редакторды пайдалануға болады, ал ең тиімді жолы — программалау жүйесіне кірістірілген құралдарды қоддану. Мысалы, Borland С++ тілінде жұмыс жасайтын программистер бұл мақсатта Resource Workshop программасын пайдаланғанды дұрыс көреді.

Үлкен өлшемді растрлық бейнелер (фотосуреттер, т.б.) құжаттар мен презентацияларда фон ретінде, сонымен бірге иллюстрация түрінде пайдаланылады. Оларды дайындауда бастапқы материал ретінде сканерден алынған немесе компакт-дискідегі кітапханадан алынған бейнелер қызмет етеді. Бұл бейнелерді өзгертусіз пайдалануға болады, бірақ көп жағдайда олар біршама жаңартуды қажет етеді. Егер иллюст-рация мақсаттары үшін көптеген файлдарды күрделі құрастыру немесе экзотикалық әсерлер (мысалы, Adobe Photoshop жүйесінде жүзеге асырылған «сфера», «барабан», «спираль» типті бұрмаланулар) қажет емес, ал бейнелерді сапалы дайындау үшін күрделілігі орташа графикалық редакторды (U-Lead System фирмасының РhоtоРlus типті) пайдаланған дұрыс. Мұндай класты редакторлар маңызды және жиі қолданылатын қызметтер жиынтығын қамтамасыз етеді, атап айтқанда:

• 
  бейненің (RGB True Color - нүктесіне 24 биттік, 256 түсті, 16 түсті, сұр түстің градациясы, қара-ақ) пішімін (Convert) өзгерту;
  
• 
  фрагменттерді қиып алу (Сut, Сору) және кірістіру (Раste), бірнешс фрагменттерді құрастыруға жол ашады;
  
• 
  шешімді өзгерту (Resolution) және өлшемді өзгерту (Resample) бейненің өлшемін өзгерткен кездегі бұрмалауды барынша азайтады;
  
• 
  палитраны түзету (Tоne Abjustment) түс гаммасының өзгеруіне, бейненің талап етілген түріне (реңкіне) қол жеткізуді қамтамасыз етеді;
  
• 
  айқындық пен қанықтылықты (Brighthess & Соntrast) өзгерту қажетті айқындығын, қанықтылығын, сонымен бірге бірнеше құрастырылған фрагменттердің үйлесім-
  ділігін алу үшін қодданылады. Әр түрлі сүзгілер (Average, Blur, Sharpen, Emphasize Edges, Mosaic, Emboss) бейненің түстік ерекшелігін өзгертіп, фон, заставка,
  иллюстрацияны кабылдаудың тиісті әсеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
  

Бейнелерді векторлық әдіспен құрағанда графикалық объектілер қарапайым элементтердің, яғни үзік сызықтардың, доғалардың, шеңберлер мен көп бұрыштардың жиынтығы түрінде көрінеді. Векгорлық графикада бейнені құрайтын қисық және түрлі түсті құйылмалардың математикалық жазбасы бар. Оның маңызды бір артықшылығы — бейнелердің масштабы өзгере алады. Суреттің өлшемі өзгертілгенде примитивтер теңгерулері қайта ееептеліп, сызықтарды құру сол теңгерулер бойынша жүргізіледі. Нәтижесінде растрлық бейнелерге тән объектінің бұрмалануына жол берілмейді.

Құжаттарды немесе презентацияларды дайындау процесі кезінде синтезделетін иллюстрациялардың көбісін кең тараған пакеттердің аспаптарын пайдаланып, векторлық графиканың құралдары арқылы жүзеге асыру мүмкін (солай еткен онды).

Бұл орайда MS Word 2003-ке кірістірілген жаңа графикалық құралдар тартымды. Олар бұрынғы версияларға қарағанда едәуір жақсартылған, күрделі иллюстрацияларды тез жасауға мүмкіндік береді. Мұнда бейнелерді қосымша өңдеу (мысалы, бейнені бұру) қызметтері жұмыс істейді.

MS Word 2003-қа Бейнелерді бабына келтіру аспаптар панелі және Рамкалар қосылған, графикалық примитивтер жиыны кеңейтілген, бұрынғы версияларда оларды сызықтар мен доғалардан жасау көп уақытты талап етті (немесе мүлде мүмкін еместі).

MS Word 2003 құралдарымен көптеген түрлі түсті, геометриялық, мәтіндік және анимациялық әсерлі сәндік жазбалар жасауға болады.

Графикалар мен диаграммалар көптеген мәтіндерді (тәжірибе-сынақ нәтижелері, есеп көрсеткіштері, т.б.) көрнекі етіп көрсету үшін пайдаланылады. Harvard Graphics, Lotus, Microsoft Office сияқты өнімдерде графикалар мен диаграммалар түріндегі құралдардың мол жиынтығы бар. Солардың көмегімен екі, үш өлшемді диаграммалардың сызықты, бағаналы, шеңберлі, пирамидалы, т.б. түр-түрін жасауға болады. Асtіоn мультимедиа-презентациясының пакетінде диаграммаларды жасауға қажет бай аспаптар бар. Онда диаграммалар әр түрлі, қилы пішімді болып, оның әр элементі (бағана, сызық, сектор, т.б.), сонымен бірге диаграмманың өзі белгілі дыбыстық сүйемелдеумен жылжуы («өсіп», «жүзіп», т.б.) мүмкін. Microsoft Office - РоwerРоіnt пакетінде де диаграммалар мен графикаларды «жандандыру» құралдары болады.

1. 
   Сендер қандай графикалық редакторларды білесіндер?
   
2. 
   Corel Draw не үшін қолданылады?
   
3. 
   Photoshop-тың қызметі қандай?
   
4. 
   Графикалық файлдардыц қандай кеңейтiлулері бар?
   
5. 
   Растрлық графиканың векторлықтан айырмашылығы неде?
   
6. 
   Word 2003-те қандай векторлық примитивтер бар?
   
7. 
   Іскерлік графикасы үшін қандай дестелер пайдаланылады?
   

PowerPoint презентацияны жоспарлауға, жасауға және көрсетуге мүмкіндік береді. Пайдаланушыға үлгілердің түрлендірілетін жиынтығы, слайдтар редакторы, схема құру құралы ұсынылады, Ехсеl, Lotus 1-2-3 және АSСІІ файлдарынан импорттаумен қоса, көптеген импорт/экспорт пішімдері қолдау табады. Мәтінмен жұмыс істеу, графиктер құру, презентация схемасын жобалау міндеттері және тіркемеге алу механизмі қарастырылған.

Slide Master бағыныңқы жүйесінің көмегімен презентацияның жалпы көрінісін және пішімін басқаруға болады. Сұрыптаушы слайдтардың тізбегін беруге және олардың өте кішкентай кескіндерін қарауға, сондай-ақ бір презентациядан басқасына көшірме жасауға мүмкіңдік береді. Программа 84 стильдерінің бірін таңдауды және екі-үш өлшемді графиктерді тұрғызуды қамтамасыз етеді. PowerPoint-қа дыбысты сүйемелдеу (МСІ) және бейне (АVІ) кірістірілген (ОLЕ 2.0 арқылы). Бұл өнім барлық объектілерді тамаша басқаруды, яғни өлшемдерді өзгертуді, жоғары дәлдікпен айналдыруды, жылжытуды және т.б. қамтамасыз етеді. Оның нұскасында Microsoft-тың басқа қосымшаларымен ықпалдастыру жақсартылған, сондай-ақ Visual Basic for Application қолдауы іске асырылған.

PowerPoint презентацияның барлық құрауыштарын экранға шығаруға немесе басуға, сондай-ақ презентацияларды кейінірек WEB-серверде басып шығару үшін WEB-бет ретінде сақтауға мүмкіндік береді.

Презентация жасау ыңғайлы болуы үшін, PowerPoint-та бірқатар шеберлер, үлгілердің арнайы құралдары (үлгілер, дайындамалар) бар, оларда мәтінді пішімдеудің, түспен безендірудің әр түрлі элементтері, графикалық, объектілері мен клиптер кітапханасы бар. Іс жүзінде, презентация жасағанда пайдаланушының лайықты үлгіні таңдап, өз қажетіне үйлестіруі жеткілікті. Бұл үлгілерді түсті, кеңістікті, безендірудің пайдалану принциптерін жетік игерген кәсіби суретші-дизайнерлер жасайды.

Презентацияны көрсету слайдтарды белгілі реттілікте көрсету процесі болып табылады (слайдтардың нөмірлері өсуі ретімен болуы шарт емес), бұл жағдайда слайдтарды ауыстыру қолмен немесе автоматты түрде жүргізіледі. Пайдаланушы үрдісті презентацияны басқару панелі немесе слайдтар навигаторының көмегімен басқарады. Сондай-ақ, ол гиперсілтемелер слайдтарындағы тапсырмалар мен басқарушы батырмалардың көмегімен интерактивті презентация жасай алады. Егер аудитория өте үлкен немесе тыңдаушылар баяндамашыдан алыс отырса, онда презентацияны, бейне мен дыбыс сүйемелдеуімен қоса, Интернет бойынша компьютерге қосылған проекторды пайдалану арқылы (қосу үшін проекторлар мастері қолданылады) көрсетуге болады. Microsoft Outlook немесе басқа пошталық программаның көмегімен көрсетуді белгілі уақытқа қоюға болады.

Жазу кітапшасы сияқты құралды қолданса, онда презентацияны көрсету барысында хаттама жүргізуге, жазбалар жазуға немесе презентацияға арналған мәселелерді Outlook мәселелерінің тізіміне қосуға болады. Слайдтарға түсінік беретін жазбаларды және жазу кітапшасының мазмұнын басып шығару мүмкіндігі бар, бұл презентация өткізу кезінде тыңдаушылардың ілеспелі материалды зерттеуіне көмектеседі.

Яғни, PowerPoint презентацияныңWord құжатына айналуын қамтамасыз етеді. Бұл өз кезегінде толық және әдемі есеп берулер болып табылады. Ал керісінше, Word құжаттарынан презентация жасауға мүмкіндік береді. Слайд жасау үшін Harvare Graphics немесе Lotus Freelance сияқты кұралдармен дайындалған материалдарды қолдану мүмкіндігі бар.

PowerPoint желідегі жеке компьютерлер үшін презентация өткізуге, жиналысқа қатысушыларды оның өткізілетін жеріне бару қажеттігінен босатуға мүмкіндік береді. Бұл мүмкіндік редакцияланып (дайындалып) жатқан презентацияны жылдам қарап шығуға, ал оны көрсету кезінде тіркелген қатысушылар слайдтарда қаламсаппен жазуына, сурет салуына болады және бұл әрекеттер қалғандарының бәріне көрінеді (бірлескен жұмыс тәртібі қосылған жағдайда).

Microsoft Office-дегі Microsoft NetМееtіng қосымшаның бірлесуі деректерді бірлесіп пайдалануға және нақты уақытта әр түрлі қалалардағы адамдардың бір бөлмеде отырғандай бір-бірімен алмасуына мүмкіндік береді.

Желі бойынша жиналысты Office-нің кез келген қосымшасынан бастауға болады. Оны Microsoft Outlook көмегімен алдын ала жоспарлауға немесе бірлесіп пайдаланылатын PowerPoint презентациясынан әр уақытта ашуға болады.

Жиналысқа шақырылған пайдаланушы желі бойынша өту күні мен уақыты көрсетілген және жиналысқа қатысуға ұсыныс жасалған хабарды алады. Егер пайдаланушы шақыруды қабылдаса, оның компьютерінің экранында Собрание по сети инструменттермен бірлесіп пайдаланылатын презентация пайда болады.

PowerPoint менюі Microsoft Office-нің басқа қосымшаларындағы менюлерге ұқсас. PowerPoint батырмаларының көбі кескІні мен кызметі бойынша Microsoft Office-нің басқа косымшаларының сондай батырмаларымен сәйкес келетін әр түрлі инструменттер панельдерін ұсынады.

PowerPoint менюі:

1. 
   Файл. Microsoft Office стандартты менюі (пошталық хабар жіберу, оған презентациялар орналастыру, презентацияны Word-қа командаларын коса жіберу);
   
2. 
   Түзету. Командалар: операция нәтижесін орындатпау қиып алу, көшіру, кірістіру, табу, ауыстыру, басқа файлдармен байланыс жасау және объектіні редакциялау.
   
3. 
   Түр. Презентация түрін тандау, инструменттер панельдерін, сызғыштар мен бағыттауыштарды басқару, сондай-ақ слайд үлгілерін, тақырыптарды, шығарып берулер мен жазбаларды қарау, бейнелеу масштабын өзгерту және т.б. командалары;
   
4. 
   Кірістірме. Презентацияға әр түрлі объектілерді кірістіру командалары (күнді, уақытты, диаграмманы, кестені, дыбысты, фильмді және т.б.);
   
5. 
   Пішім. Қаріпті, туралауды, мәтін интервалдарын немесе слайд объектілерін, тізім маркерінің түрін, фонды, түс схемаларын, безендіру улгілерін және т.б. өзгерту командалары;
   
6. 
   Сервис. Microsoft Office әдеттегі инструменттері, сондай-ақ PowerPoint-тың ерекше командалары (жазу кітапшасымен жұмыс істеу);
   
7. 
   
   Каталог: ebook -> umkd
   umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені
   umkd -> Қазақстан Республикасының
   umkd -> Қазақстан Республикасының
   umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені
   umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы
   umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті»
   umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің
   umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
   umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
   umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған
   
   
   
   жүктеу/скачать 10,94 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: