Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤



Pdf көрінісі
бет80/111
Дата20.11.2022
өлшемі0,7 Mb.
#159007
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   111
Байланысты:
Қазақ тілі 7сынып

§ 39. ЖАЛ¢АУЛЫЈ ШЫЛАУЛАР
ЖалІаулы³ шылаулар сµз бен сµздi, сµйлем мен 
сµйлемдi салыстыра (теґ д±режеде) байланыстырады. 
ЖалІаулы³ шылаулар 
жалІаулы³тар
деп аталады. 
Олар мыналар: 
мен (бен, пен), да (де, та, те), не, не 
болмаса, яки, немесе, ж±не, ±рi, бiресе, бiра³, алайда, 
сонда да, ±лде, µйткенi, себебi, сонды³тан, сол 
се бептi
т.б.
ЖалІаулы³тар бiрыґІай м¼шелердiґ немесе салалас 
³ºрмаластыґ сыґарларын ±р т¼рлi маІыналы³ ³атынас-
та байланыстырады. Ондай маІыналы³ ³атынастар 
мы налар:
1.
 
ЫґІайласты³ ³атынасты бiлдiретiн жал-
Іа у лы³ тар:
мен (бен, пен, менен, бенен, пенен), да 
(де, та, те), ж±не, ±рi
.
2.
 Јарсылы³ты ³атынасты бiлдiретiн жалІау-
лы³ тар

бiра³, алайда, дегенмен, ±йтпесе, ±йт 
-
кенмен, сонда да
.
3.
 ТалІаулы³ты ³атынасты
немесе 
кезектестiк 
м±ндi бiлдiретiн жалІаулы³тар

±лде, бiресе, бiрде, 
не, немесе, я, яки, болмаса, кейде
.
4.
 Себеп-салдарлы³ ³атынасты бiлдiретiн жал-
 Іау лы³тар: 
себебi, µйткенi, сонды³тан т.б.
144-жатты²у. 
ЖалІаулы³тардыґ маІыналы³ ³атына-
сын, ³ызметiн аны³тап 
да, де, мен
шылауларын септiк 
жалІауларымен салыстырыґдар.


117
Осындай ауыр тºрмыс ж±не µмiр ³ыспаІыныґ 
±серiмен аІайынды екеуi бiр-бiрiне ауыр сµздер айтады. 
(
«Ел аузынан
») Осылай жылжыІан Балуан, А³моладан 
аттанІан жолаушы ат я т¼йемен суыт ж¼рсе, бiрер айда 
жететiн ЖетiсуІа бес-алты жылда ±реґ жетедi. (
С. М
.) 
Бºрын ол тастан µткенде ±лденеге сезiктенетiн едi
сонды³тан са³танып, абайлап µтетiн едi. Ойына ±лдене 
³ауiп т¼сiп, бала ³ºнанды аяп тºр, бiра³ соґынан 
ºмтылады. Солай болатын сия³ты, µйткенi шалдыґ 
³имыл ³ар³ыны манаІыдай емес. (
С. М
.)
145-жатты²у.
Сµйлемдерден септеулiктер мен жалІау-
лы³ тарды табыґдар. Олардыґ маІыналы³ ³атынас тары 
мен ³ызметтерiне талдау жасаґдар.
Ї л г i : 
пен
– жалІаулы³ шылау; 
МаІаш, К±кiтай
деген сµздердi теґ д±режеде байланыстырып тºр.
МаІаш пен К±кiтай осы тºста бµгелiп ³алды да, Ўбiш 
iлгерi басты. Абайдыґ ³ысылІанын Дiлд± сездi, бiра³ ол 
т¼к µкiнген жо³. (
М.¡.
) Шо³анныґ Јаш³ариядан ³айтып, 
ОмбыІа келген хабары Петербургке де барып жеттi. 
(
С.Б.
) Лейтенант орман шетiндегi зеґбiректер тºрІан 
жерге ³арай тºра кеп ж¼гiрдi. (
¡.Н
.) Полк командирi 
кеткеннен кейiн, кµп кешiкпей, дем ала алмай ентiгiп
тºса ³ашып, рота командирi пулеметшiнiґ ³асына жеттi. 
(
¡.Н
.) ¢азиз ±уелi сескенiп, кейiн шегiншектеп кеткен. 
(
А.Смайылов
)


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   111




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет