Курстық ЖҰмыс тақырыбы: «Үстеме шығыстар есебі»


Үстеме шығыстарды басқару есебі



бет5/10
Дата17.05.2023
өлшемі79,93 Kb.
#176980
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Байланысты:
stud.kz-63096

1.4.Үстеме шығыстарды басқару есебі
Қазіргі басқару есебі шығындарды басқаруды қаржылық жауапкершілік орталығын бюджеттендіру және басқару негізінде жүзеге асыруды көздейді. Соған байланысты кәсіпорында әр қаржылық орталыққа жеке бюджет жасалады. Қаржылық орталықтың бюджеттері кәсіпорын бюджетіне бірігеді. Үстеме шығыстарды бөлуді басқару шешімдерін қабылдау тұрғысынан қарастыратын болсақ, онда келесі негізгі мәселелер туындайды:
1.Өндірістің табыстылық бағасы мен әрбір өнімді өткізу деңгейі;
2.Компанияға қай өнім түрі көбірек пайда түсіреді;
3.Шығарылатын өнім ассортиментін өзгерту туралы шешім қабылдау;
Шешім қабылдауда үстеме шығыстарды бөліп таратудың қарапайым мысалын қарастырайық:




А өнімі

В өнімі 

С өнімі

Барлығы

Сатылған бұйым

100

100

100


Бұйым бағасы

10

20

15


Сату

1 000

2 000

1 50

4 500

Негізгі өндірістік материалдар

250

300

300

850

Өндірістік жұмыскерлердің еңбек шығындары

200

700

500

1 400

Барлық тікелей өндірістің шығындары

450

1 000

800

2 250

Өндірістік үстеме шығыстар




700

Жалпы табыс




1 550

Зерттеулерге кеткен шығыстар




600

Сату бойынша шығыстар




400

Әкімшілік шығыстар




500

Барлық шығыстар




1 500

Таза табыс




50

Шығыстарды толық бөлу әдісі.
Өзіндік құнды толық есептеу толық шығындарды өндіретін өнім көле-мінің бағасы мен толық шығындарына бөлуге арналған.
Әдетте, компаниялар үстеме шығыстарды тура шығындар баптары негі-зінде қорларды алу үшін бөледі. Бұл әдіс өнім түрлері мен өнімнің өзіндік құнын анықтауда басқа да шығындар үшін қолданылады.

Үстеме шығыстарды толық бөлудің негізделген әдістемесі:




А өнімі

В өнімі

С өнімі

Барлығы

Сатылған бұйым (дана)

100

100

100


Бұйым бағасы

10

20

15


Сатылуы

1 000

2 000

1 500

4 500

Негізгі өндіріс материалдары

250

300

300

850

Өндірістік жұмыскерлердің еңбек шығындары

200

700

500

1 400


14,3%

50%

35,7%

100%

Барлық тікелей өндірістің шығындары

450

1 000

800

2 250

Өндірістік үстеме шығыстар

100

350

250

700

Жалпы табыс

450

650

450

1 550

Сатудан жалпы табыс %

45%

33%

30%

34%

Зерттеуге кеткен шығындар




600

Сату бойынша шығыстар




400

Әкімшілік шығыстар




500

Барлық шығыстар

214

750

536

1 500

Таза пайда

236

-100

-86

50

Таза пайдадан алынған %

24%

-5%

-6%

1%

Үстеме шығыстарды бөлуде шекті шығындарды есептеу әдісі.


Тікелей шығындар негізіндегі есеп өнімге барлық өндірістік шығындарды, тұрақты және ауыспалы шығындарды жатқызады. Егер есептеулерді шекті шығындар негізінде қарастыратын болсақ, онда өнімге тек қана ауыспалы өндірістік шығындар жатқызылады.


А өнімі

В өнімі

С өнімі

Барлығы

Сатылған бұйымдар(дана)

100

100

100


Бұйым бағасы

10

20

15


Сатылуы

1 000

2 000

1 500

4 500

Негізгі өндірістік материалдар

250

300

300

850

Өндірістік жұмыскерлердің еңбек шығындары

200

700

500

1 400

Барлық ауыспалы шығындар

450

1 000

800

2 250

Сату-ауыспалы шығындар

20%

44%

36%

100%

Маржиналды табыс

550

1 000

700

2 250

Маржиналды табыс %

55%

50%

47%

50%

Өндірістік үстеме шығыстар

140

311

249

700

Зерттеуге кеткен шығыстар

120

267

213

600

Сату бойынша шығыстар

80

178

142

400

Әкімшілік шығыстар

100

222

178

500

Барлық шығыстар

440

978

782

2 200

Таза пайда

110

22

-82

50

Таза пайдадан алынған %

11%

1%

-5%

1%

Бұл мысалдан А өнімінің маржиналды табысының процентінің жоғары екендігі көрінеді. Сондықтан да барлық қорларды А өнімін өндіруге жұмсалған қолайлы. Бұл А өнімінің сапасын жоғарылатады. Бұндағы С өнімі табыссыз болып табылады. Қысқа мерзімде шекті шығындарды есептеу әдісі қысқа мерзімдегі баға белгілеуді анықтайды.


Шығындарды көпдеңгейлі есептеу әдісі.
Шығындарды көпдеңгейлі есептеу әдісі үстеме шығыстарды өнімдердің шағын топтарын құндық деңгейі бойынша бөледі. Бұл әдіс үстеме шығыстарды екі категория бойынша ажыратады:
топ бойынша бөлінетін
топ бойынша бөлінбейтін.
Шығындарды көпдеңгейлі есептеу әдісіне мысал.


А өнімі

В өнімі

С өнімі

Барлығы

Сатылған бұйымдар (дана)

100

100

100


Бұйым бағасы

10

20

15


Сату бағасы

10 000

2 000

1 500

4 500

Негізгі өндіріс материалдары

250

300

300

850

Өндірістік жұмыскерлердің еңбек шығындары

200

700

500

1 400

Тікелей ауыспалы шығындар

450

1 000

800

2 250

Өндірістік үстеме шығыстар

140

311

249

700

Сатылған тауарлардың өзіндік құны

590

1 311

1 049

2 950

Жалпы табыс

410

689

451

1 550

Сатудан түскен жалпы табыс %

41%

34%

30%

34%





Ажәне В өнімдерінің тобы

Сөнімінің тобы

Барлы ғы

Жалпы табыс

1 099

451

1 550

Зерттеуге кеткен шығыстардың өзіндік құнға апарылуы

250

0

250

Сату бойынша шығыстардың өзіндік құнға апарылуы

300

50

350

Өнім топтары бойынша жалпы шығыстар

550

50

600

Аралық табыс

549

401

950

Сату бойынша аралық табыс %

55%

27%

21%

Зерттеуге кеткен шығыстардың өзіндік құнға жатқызылмағаны

258

142

400

Әкімшілік шығыстар

322

178

500

Таза табыс

-31

81

50

Таза табыс бойынша %

-1%

5%

1%

Қазіргі басқару есебі шығындарды басқаруды қаржылық жауапкерші-лік орталығын бюджеттендіру және басқару негізінде жүзеге асыруды көз-дейді. Соған байланысты кәсіпорында әр қаржылық орталыққа жеке бюджет жасалады. Қаржылық орталықтың бюджеттері кәсіпорын бюджетіне бірігеді.
Кәсіпорын үстеме шығыстарының есебін жүргізуде келесідей мәселе-лерді шешеді:

  • Негізгі үстеме шығыстардың пайда болу көздерін анықтау;

  • шығындарды азайту себептерін анықтау;

  • Үстеме шығыстардың сметасы мен бюджетін жасау үшін негізгі көрсеткіштерді анықтау;

  • Үстеме шығыстардың динамикасын бақылау;

Үстеме шығыстарды бөлуді басқару шешімдерін қабылдау тұрғысынан қарастыратын болсақ, онда келесі негізгі мәселелер туындайды:
1. Өндірістің табыстылық бағасы мен әрбір өнімді өткізу деңгейі;
2. Компанияға қай өнім түрі көбірек пайда түсіреді;
3. Шығарылатын өнім ассортиментін өзгерту туралы шешім қабылдау; Үстеме шығыстарды басқару есебін бақылаудың бір нұсқасы АВС-тал-дау бойынша жүргізіледі.Бұл әдіс неғұрлым қарапайым, әрі жеңіл. АВС-тал-дау әдісі үстеме шығыстарды таратуда келесі принципке сүйенеді: шығын-дардың пайда болу көздерінің аз ғана мөлшері салыстырмалы түрдегі шы-ғындар құнының көптігін көрсетеді.
Кәсіпорынның үстеме шығыстарының бір бөлігі, мысалы, негізгі қор-лардың амортизациясы өндірістік қуаттылыққа байланысты болады. Бұндай шығыстар өндіріс және өткізу көлемінің өзгерісіне тәуелсіз тұрақты болып қала береді. Үстеме шығыстардың есебі көп жағдайда өзіндік құнды есептеу әдістемесінің өзгеруімен шешіледі. Көптеген кәсіпорындар өнімнің өзіндік құнын есептегенде шығыстарды тұрақты және ауыспалы шығыстарға апарады. Бұдан ауыспалы шығындар басқарушылық өзіндік құнды құрайды, ал тұрақты шығыстар кезең шығыстары ретінде есептен шығарылды.
АВС-әдісінің негізгі қадамдары:
Өндірістің жалпы процесін жеке функцияларға бөлу;
Үстеме шығыстарды қызмет түрі бойынша бөлу;
Шығын тасымалдаушылардың үстеме шығыстарын бөлу;
Есептеу үшін қажетті ақпараттар:

Өнім

А

В

С

Барлығы

Өндіру көлемі (дана)

90 000

30 000

15 000

135 000

Бірлікке шаққандағы:





Материалдар (дана)

10

7

14

1 320 000

Материалдар (тенге)

30

40

15

4 125 000

Жұмыс сағат

2,5

3

1,5

337 500

Машина сағат

5

3

7,5

652 500

Еңбек төлемі (тенге)

20

30

10

2 850 000

Өндірістік циклдар саны

5

10

50

65

Жеткізу саны

18

7

50

75

Заказдар саны

50

70

700

820

Мәміле саны

45

25

60

130




Өнім

А

В

С

Барлығы

Үстеме шығыстар





Жинау




75 000

Машиналық өңдеу




1 000 000

Заказдарды алу




900 000

Жинақтау




650 000

Инженерлік қызмет көрсету




750 000





3 375 000

Үстеме шығыстарды бөліп таратуды 2 әдіс арқылы қарастырамыз.
Дәстүрлі әдіс – шығыстарды жұмсалатын жұмыс сағаттарына байланыс-ты бөлу.
Коэффициент келесі түрде анықталады:
3 375 000 теңге/337 500 жұмыс сағат=10тг/сағ.
Үстеме шығыстардың анықталуы:
А өнімі 10тг/сағ.*2,5 сағ.=25 теңге
В өнімі 10тг./сағ.*3 сағ.=30 сағ.
С өнімі 10тг./сағ.*1,5 сағ.=15 сағ.

Өнім

А

В

С

Материалдар (теңге)

30

20

15

Оплата труда (теңге)

20

30

10

Үстеме шығыстар

25

30

15

Әкімшілік шығыстар

15

100

40

АВС әдісі.
Бүкіл өндіріс процесін бес түрлі қызмет түріне бөліп, үстеме шығыстарды бес категорияға жинақтаймыз. Бұл арқылы шығындар тасымалдаушыға байланысты бөлу коэффициентін анықтауға болады.



Жинақтаушы шығындар коэффициенті

Жинақтау шығындары/Өндіріс циклдары

75 000/65 000

1 153,85

Машиналық өңдеуге шығындар коэффициенті

Машина шығындары/Машина-сағат

1 000 000/652 500

1,5326

Заказ алу бөлімшелерінің шығын.коэффициенті

Заказ алу бөлімінің шығыстары/Заказдар саны

900 000/820

1 097,56

Орамаға кеткен шығындар коэффициенті

Орамаға кеткен шығынлар/Жеткізу саны

650 000/75

8 666,67

Инженерлік шығындар коэффициенті

Инженерлік шығындар/Өндіріс берілімдерінің саны

750 000/130

5 769,23

Үстеме шығыстарды келесідей бөлуге болады:

Өнім

А

В

С

Материалдар (теңге)

30

40

15

Еңбек өтемі (теңге)

20

30

10

Үстеме шығыстар




Жинау

0,0641

0,3846

3,8462

Машиналық қайта өңдеу

7,6628

4,5977

11,4943

Заказдарды алу

0,6098

2,561

51,2195

Орама

1,7333

2,0222

28,8889

Инженерлік қызмет көрсету

2,8846

4,8077

23,0769

Барлық шығындар

62,9546

84,3732

143,5258




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет